Yurtiçinde GerçekleĢtirilen AraĢtırmalar

Ağan (2002) devlet okulu, özel okul ve dershanelerde çalıĢan lise öğretmenlerinin iĢ tatminlerinin karĢılaĢtırıldığı çalıĢmada Ġstanbul ilinde görev yapan 282 öğretmenden elde ettiği verileri değerlendirmiĢ, özel okullarda ve dershanelerde çalıĢan öğretmenlerin iĢ tatmin düzeylerinin devlet okullarında çalıĢan öğretmenlerden daha yüksek olduğu sonucunu ortaya koymuĢtur. Devlet okullarında olanakların kısıtlı olması ve bu okullarda çalıĢanların hayat Ģartlarının düĢük olmasını bu sonucun çıkmasında belirleyici görmektedir.

Özdevecioğlu (2003) Örgütsel adalet algısının bireyler arası saldırgan davranıĢlar üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla yapılan araĢtırma sonucuna göre, saldırgan davranıĢlara en fazla prosedürel adaletsizlik, ikinci olarak dağıtımsal adaletsizlik ve son olarak da etkileĢimsel adaletsizlik algılarının sebep olduğu tespit edilmiĢtir.

Tan (2003) Ankara ilinde görev yapan 166 öğretmenin örneklem grubunu oluĢturduğu ve Anadolu Lisesi öğretmenlerinin iĢ doyumunu etkileyen etmenleri inceleyen bir baĢka çalıĢmada cinsiyet ve branĢın iĢ doyumunda önemli bir farklılık oluĢturmadığını, fakat mezun olunan okul, kıdem ve yaĢın iĢ doyumunu etkilediği sonucuna ulaĢmıĢtır.

Erdil vd., (2004) “Yönetim Tarzı ve ÇalıĢma KoĢulları, ArkadaĢlık Ortamı ve Takdir Edilme Duygusu Ġle ĠĢ Tatmini Arasındaki ĠliĢkiler: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama” baĢlıklı çalıĢmalarında yönetim tarzı ve çalıĢma koĢulları, arkadaĢlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iĢ tatmini arasında olumlu bir iliĢkinin olduğu ve iĢ tatminini en fazla arkadaĢlık ortamının etkilediği bulgusuna ulaĢmıĢtır.

Dilek (2005) Liderlik tarzlarının ve dağıtımsal adalet algısının çalıĢanların örgütsel bağlılık, iĢ tatmini ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢının nasıl etkilediğini ortaya koymaya yönelik çalıĢma sonucunda, liderlik tarzlarından dönüĢtürücü liderlik ve istisnalarla yönetim ve dağıtımsal adalet algısının duygusal ve normatif bağlılık, iĢ tatmini ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢını pozitif yönde etkilediği tespit edilmiĢtir.

Kelecioğlu, Bilge ve Akman (2006) “Öğretim Elemanlarının ĠĢ Doyumlarını Etkileyen Faktörlere ĠliĢkin GörüĢleri” ile ilgili çalıĢmalarında öğretim elemanlarının iĢ, doyumlarını

etkileyen faktörlere iliĢkin görüĢlerinin ortaya konmasını amaçlanmıĢlar ve araĢtırma evrenini, anketlerinin dönüĢüne göre 24 üniversiteden 488 öğretim elemanı ile oluĢturmuĢlardır. Bulgulara göre, öğretim elemanlarını anket maddelerinin çoğunluğunu dört (önemli) ve beĢ (çok önemli) olarak derecelendirmiĢlerdir. Akademisyenlerin iĢ, doyumlarına iliĢkin bazı görüĢleri cinsiyetlerine, kıdemlerine ve akademik statülerine göre önemli farklılıklar göstermiĢtir.

Ceylan ve Ulutürk (2006) “Rol Belirsizliği, Rol ÇatıĢması, ĠĢ Tatmini Ve Performans Arasındaki ĠliĢkiler” isimli çalıĢmalarında istatistiksel olarak anlamlı bir Ģekilde, rol çatıĢmasının iĢ tatmini ile negatif yönlü, iĢ tatmininin performans ile pozitif yönlü, rol çatıĢması ve rol belirsizliğinin birbirleri ile pozitif yönlü bir iliĢki içinde oldukları belirlemiĢlerdir. Ancak, rol çatıĢması ile performans arasında ve rol belirsizliği ile performans ve iĢ tatmini arasında beklenen iliĢkiler bulgulanamamıĢtır. Ġlginç bir Ģekilde rol çatıĢmasının, rol belirsizliğinin hem iĢ tatmini hem de performans üzerindeki etkilerini yok ettiği gözlemlenmiĢtir.

Eker (2006) Örgütsel adalet algılarını dağıtım, prosedürel, kiĢiler arası ve bilgisel adalet algıları Ģeklinde dört boyuta ayırarak, boyutların birbirleriyle olan iliĢkilerini ve özellikle de iĢ tatmini ile örgütsel adalet algısının farklı boyutları arasındaki iliĢkilerinin incelendiği araĢtırma sonucuna göre, dağıtımsal, prosedürel, kiĢiler arası ve bilgisel adalet algıları Ģeklinde dört boyut ile katılımcıların iĢ tatminleri arasında iliĢki olduğu ortaya çıkmıĢtır. Bununla birlikte özellikle, kiĢiler arası adalet ve dağıtım adaletinin katılımcıların iĢ tatminleri üzerinde etkileri olduğu tespit edilmiĢtir.

Samadov (2006) Ġzmir‟de “ĠĢ Doyumu ve Örgütsel Bağlılık: Özel Sektörde Bir Uygulama” isimli bir araĢtırma yaparak iĢ doyumu algılama düzeyleri ile örgütsel bağlılık arasındaki iliĢkileri saptamaya çalıĢmıĢtır. AraĢtırmada erkeklerin iĢ doyum düzeyleri kadınlarınkinden daha yüksek olduğu belirlenmiĢtir. Eğitim düzeyini belirten değiĢkene göre yüksek lisans yapan iĢgörenlerin diğerlerine nazaran daha yüksek iĢ doyumu sağladıkları görülmüĢtür

Tan‟ın (2006) “Ġlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Konusundaki Algıları” isimli Elazığ ilinde görev yapan öğretmenler üzerinde öğretmenlerin örgütsel adalet algılarını incelemek amacıyla yaptığı araĢtırmada; kadın öğretmenlerin ücret dağıtımındaki adalet algılarının erkek öğretmenlere göre daha yüksek olduğunu ve bu farkın istatistiksel olarak da anlamlı bulunduğu görülmüĢtür.

Aykut (2007) Eğitim‟de çalıĢan iĢ görenlerin örgütle uyumu, adaleti algılayıĢları ve iĢ tatminleri ile örgütsel bağlılıklarının anlaĢılması ve bu kavramlar arasındaki iliĢkilerin tespit edilmesi amaçlanmıĢtır. ÇalıĢmada tüm kavramlar ve kavramsal boyutlar yani örgütsel adalet (dağıtım ve uygulama adaleti) ve birey-organizasyon uyumu ile iĢ tatmini ve örgütsel bağlılık(duygusal, sürekli, normatif) arasında iliĢki olduğu özellikle de eğitim kurumlarındaki tüm karar verme süreçlerinde ve uygulamalarda çalıĢanlar açısından “hakkaniyet” duygusunun yadsınamaz önemi belirlenmiĢtir.

Yıldırım (2007) “ĠĢ Doyumu Ġle Örgütsel Adalet ĠliĢkisi” adlı çalıĢmasında, adil dağıtım, adil iĢlem, adil etkileĢim, çalıĢma yılı, yapılan iĢin eğitime uygunluğu, yapılan iĢin yeteneğe uygunluğu, bu iĢyerinde kendi konumlarında çocuğunun çalıĢmasını isteme, iĢe alınma sırasında kendilerine ve baĢkalarına adil davranıldığı algısı ile iĢ doyumu arasında pozitif yönde; örgütle kendilerine ve baĢkalarına haksızlık yapıldığı algısı ile iĢ doyumu arasında negatif yönde anlamlı bir iliĢki belirlenmiĢtir. AraĢtırmasında yaĢ ve eğitim ile iĢ doyumu arasında anlamlı bir iliĢki saptayamamıĢtır.

GöktaĢ (2007) tarafından Balıkesir ilinde görev yapmakta olan Beden Eğitimi öğretmenlerinin iĢ doyum düzeyleri ile cinsiyet, mesleki kıdem, yaĢ, ücret ve okuldaki araç-gereç değiĢkenleri arasında doyum iliĢkisinin olup olmadığını tespit etmek amacı ile yapılan bir baĢka çalıĢmada, öğretmenlerinin iĢ doyumlarına içsel ve dıĢsal faktörler olarak bakıldığında her iki faktör genel itibari ile "Memnunum" aralığında görülmüĢtür. Beden Eğitimi Öğretmenlerinin iĢ doyumunu etkileyen maaĢ yeterliliği, yaĢ ve araç-gereç yeterliliği değiĢkenlerinde farklılık tespit edilmiĢtir.

Toker (2007) demografik değiĢkenlerin iĢ tatminine etkileri: Ġzmir‟deki beĢ ve dört yıldızlı otellere yönelik bir uygulama isimli çalıĢmasında, konaklama iĢletmelerindeki çalıĢanların yaĢ, cinsiyet, medeni durum, eğitim gibi demografik değiĢkenlerinin iĢ tatmini üzerindeki etkilerinin incelemiĢtir. ÇalıĢma sonucunda, iĢ tatmininin yaĢ, eğitim, turizm eğitimi değiĢkenleri bakımından farklılaĢma gösterdiği saptanmıĢtır.

Karaman ve Altınoğlu (2007) “Kamu Üniversiteleri Öğretim Elemanlarının ĠĢ Tatmini Düzeyini Etkileyen Faktörler” isimli çalıĢmalarını sekiz kamu üniversitesinden 138 öğretim elemanı ile gerçekleĢtirmiĢler ve uygulanan analiz sonucunda iĢ tatmini düzeyinin; özgürce karar verebilme, yeni programlar uygulamak için Ģartların uygun olması, diğer çalıĢanlarla iĢbirliği ve ücret faktörlerinden etkilendiği bulgularına ulaĢmıĢlardır.

Söyük, (2007) Ġstanbul‟daki özel hastanelerde çalıĢan hemĢerilere yönelik yaptığı çalıĢmasında örgütsel adaletin iĢ doyumu üzerine etkisini araĢtırmıĢtır. AraĢtırmaya katılan iĢgörenlerin örgütsel adalet algıları incelendiğinde katılımcıların etkileĢimsel adalet algılarının diğer adalet türlerinden daha yüksek olduğu belirlenmiĢtir. Örgütsel adalet algısının üç boyutunun da iĢ doyumu ile iliĢkili olduğu bulunmuĢtur. Örgütsel adalet algıları ile iĢ doyumu arasında orta düzeyde anlamlı iliĢkiler bulunmuĢtur.

Polat ve Celep (2008) ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet, örgütsel güven ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢları değiĢkenlerine iliĢkin algı düzeylerini saptamak amacıyla bir çalıĢma gerçekleĢtirmiĢler. AraĢtırma sonucunda öğretmelerin örgütsel adalet, güven ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢı algılarının yüksek düzeyde olduğu; örgütsel adalet, örgütsel güven ve örgütsel vatandaĢlık davranıĢlarının ve bütün alt boyutlarının birbiri ile olumlu iliĢkide bulunduğu görülmüĢtür. Öğretmenlerin örgütsel vatandaĢlık davranıĢlarını göstermelerinde örgütsel adalet ve örgütsel güven önemli bir etkiye sahip olduğu vurgulanmıĢtır. Öğretmenlerin örgütsel adaletin üç alt boyutunun üçünde de düzeyi “yüksek” algılandığı görülmüĢtür.

Yürür (2008) Sanayi iĢletmelerinde toplam 414 çalıĢan üzerinde gerçekleĢtirilen araĢtırmasında, çalıĢanların örgütsel adalet algısı ile iĢ tatminleri ve yaĢ, cinsiyet, eğitim durumu, kıdem ve örgütteki pozisyon gibi bireysel özellikleri arasındaki iliĢkileri incelemiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda prosedür adaleti ve etkileĢim adaleti algısının, iĢ tatminini etkilediği, buna karĢın dağıtım adaleti algısının iĢ tatmini üzerinde herhangi bir etkiye sahip olmadığı tespit edilmiĢtir. ÇalıĢanların bireysel özellikleri ile adalet algıları arasındaki iliĢkilerin incelenmesi sonucunda cinsiyetin tüm adalet türleri algılamaları ile iliĢkili olduğu ortaya konulmuĢtur. Bununla birlikte bireysel özelliklerden sadece çalıĢanların eğitim düzeylerine göre prosedür adaleti algılarının farklılaĢtığı tespit edilmiĢtir.

Bozkurt ve Bozkurt‟un (2008) çalıĢmalarında eğitim sektöründe iĢ tatminini etkilediği düĢünülen iĢletme içi faktörlerden iletiĢimin açıklığı, arkadaĢlık iliĢkileri, terfi olanakları, yönetim tarzı ve adil ücret sistemi Ģeklinde unsurların incelenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarından elde edilen bulgulara göre eğitimciler, ücretlerinden tatmin olmadıklarını belirtirken arkadaĢlık iliĢkilerinden de tatmin olduklarını belirtmiĢlerdir. Yönetim tarzından ve iletiĢimden tatmin olma konusunda ise kararsız kaldıklarını belirtmiĢlerdir. Bunun dıĢında örnek kitlenin kariyer geliĢiminden tatmin olma, ücret artısı ve yönetim tarzından tatmin olma unsurları arasında güçlü bir iliĢki kurduğu belirlenmiĢtir.

ĠĢ tatmini ile cinsiyet arasında anlamlı bir iliĢkinin bulunmadığı, mesleki kıdem ile is tatmini arasında ise anlamlı bir iliĢkinin bulunduğu belirtilmiĢtir.

Koç vd. (2009) Öğretmenlerin “ĠĢ Doyum Algıları Ġle Performansları Arasındaki ĠliĢkinin Belirlenmesine Yönelik Bir AraĢtırma”, isimli çalıĢmalarında iĢ doyumu veya doyumsuzluğunun iĢgörenlerin performansı üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlamıĢlardır. Bu doğrultuda Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı okullarda görev yapan 432 öğretmen üzerinde anket tekniği kullanılarak bir alan araĢtırması yapılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda öğretmenlerin iĢ doyumu ve doyumsuzluğu ile performansları arasında kuvvetli bir iliĢki olduğu tespit edilmiĢtir.

Çakar ve Yıldız (2009) Bankacılık ve sigortacılık sektöründe faaliyet gösteren on iki firmadan 356 çalıĢan üzerinde gerçekleĢtirdikleri araĢtırmada adalet algıları, algılanan örgütsel destek ve iĢ tatmini arasındaki iliĢkileri araĢtırmıĢlardır. Yapılan çoklu regresyon analizleri ile hem prosedürel hem de dağıtımsal adaletin iĢ tatminini olumlu etkilediği ortaya koyulmuĢtur. Diğer taraftan araĢtırmanın ara değiĢken analizine yönelik bulguları, adalet algılarının algılan iĢ tatminin üç boyutu ile iliĢkisinde algılanan örgütsel desteğin tam ve kısmi ara değiĢken etkisine sahip olduğunu göstermiĢtir.

Karaköse, Altınkurt ve Yılmaz (2009) tarafından örgütsel adaletin öğretmenlerin iĢdoyumu üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik çalıĢmada örgütsel adaletin iĢ doyumu üzerindeki etkisi çoklu regresyon analizi ile incelenmiĢtir. Analizler sonucunda, örgütsel adalet boyutlarının (amirlerle iliĢkiler ve çalıĢanlarla iliĢkiler) iĢ doyumu boyutlarından iç doyum boyutu üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı saptanmıĢtır. Örgütsel adaletin iĢ doyumu üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik olarak yapılan son analiz, amirlerle iliĢkiler boyutundaki adalet algılarının, genel doyum boyutu üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca çalıĢanlarla iliĢkiler boyutundaki adalet algılarının, genel doyum üzerinde herhangi bir etkisi bulunmadığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Titrek (2009) “Okul Türüne Göre Okullardaki Örgütsel Adalet Düzeyi” adlı bir araĢtırma yapmıĢtır. AraĢtırmanın amacı Türkiye‟nin değiĢik bölgelerindeki okullarda örgütsel adalet düzeyini okul türü ve il değiĢkenleri açısından ortaya koymaktır. ÇalıĢma Türkiye‟nin yedi değiĢik ilinden seçilen 1016 iĢgörenden oluĢmuĢtur. Çıkan sonuçlara göre, hem yönetici boyutunda hem de iĢgörenler arası boyutlarında örgütsel adalet düzeyinin kısmen düzeyinde olumlu algılandığı; okul türünün önemli bir değiĢken olduğu ve ilköğretim okullarının genel liselerden; genel liselerin de meslek liselerinden daha olumlu pozitif bir örgütsel adalet algısına sahip olduğu belirlenmiĢtir. Ayrıca örgütsel adalet algısında Ģehir

değiĢkeninin de etkili olduğu sonucuna varılmıĢtır. Batı bölgelerinde yer alan Ģehirlerdeki okullarda örgütsel adalet algı düzeyleri doğudaki okullardan daha olumlu olduğu tespit edilmiĢtir

ġahin ve TaĢkaya tarafından (2010) sağlık çalıĢanlarının örgütsel adalet algısı üzerinde etkili olan faktörleri belirlemeye yönelik araĢtırma bulgularına esasen adaletin cinsiyet ve mesleğe göre değiĢmediği, eğitim düzeyinin örgütsel adalet algısı üzerinde etkili olduğu ortaya çıkmıĢtır. Yazarlar, eğitim düzeyi yüksek olan çalıĢanların örgütsel adalet algılarının yüksek olmasını eğitim düzeyi yüksek olan çalıĢanların elde ettikleri kazanımların diğerlerinden daha fazla olmasıyla ve bunun da örgütsel adalet algısının arttırmasıyla açıklamıĢtır.

Tan (2010) tarafından 72 ilköğretim okulunda çalıĢan öğretmenler üzerinde yapılan araĢtırmada öğretmenler; okulların farklı fiziksel Ģartlara ve farklı öğretim materyalleri kaynaklarına sahip olduğunu, müfettiĢlerin verdikleri denetim raporlarının ve okullarda yöneticinin yaptığı denetimlerin adil olmadığını, ders dağılımında, sosyal etkinliklerin dağıtımında ve ödül dağıtımında okullarda adaletsiz bir yapının var olduğunu il içi öğretmen tayinlerinde adaletsiz uygulamalar bulunduğunu ortaya koymuĢ ve performansı etkileyen en önemli faktörlerden birinin adalet algısı olduğu bulgularını elde etmiĢlerdir. Yavuz (2010) örgütsel adalet ile iĢ doyumu iliĢkisine yönelik 110 banka çalıĢanı üzerinde yaptığı araĢtırmada örgütsel adalet algısı alt boyutlarından prosedürel adalet ve dağıtım adaletinin çalıĢanların iĢ tatmin düzeyleri üzerinde anlamlı etkileri olduğu saptanmıĢtır. Ayrıca araĢtırmada çalıĢanların adalet algıları ve iĢ doyumlarının cinsiyete, yaĢa, eğitim durumuna ve hizmet süresine göre farklılaĢmadığı sonuçları elde edilmiĢtir.

ÇalıĢkan (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılama Boyutunun Personelin ĠĢ Tatminine ve ĠĢte Kalma Niyetine Etkisi: Antalya Bölgesinde Yer Alan BeĢ Yıldızlı Konaklama ĠĢletmelerinde ÇalıĢanlar Üzerinde Bir AraĢtırma, adlı çalıĢmada 415 personelden toplanan verilerle gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre, personelin kurumsal sosyal sorumluluğu algılama faktörleri; ekonomik, yasal, etik ve gönüllülük olarak belirlenmiĢtir.

Yelboğa (2012) tarafından yapılan araĢtırmada, örgütsel adalet algısı boyutları ve iĢ doyumunun karĢılaĢtırılmasında, cinsiyete göre sadece dağıtımsal adalet algısı ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmuĢtur. ĠĢ doyumu açısından, “41 ve üstü” yaĢtakiler ile “30 ve altı” ve “31-40” yaĢtakilerin iĢ doyumları arasında anlamlı farklılık belirlenmiĢtir. “31-

40” yaĢtakilerin iĢ doyumları “30 ve altı” ile “41 ve üstü” yaĢtakilere göre daha yüksek çıktığı tanımlanmıĢtır.

Aksu (2012) ĠĢ Tatmininin Bazı Demografik DeğiĢkenler Açısından Ġncelenmesi, adlı çalıĢmasında, Bursa Polis Kolejinde çalıĢan toplam 114 personele Minnesota ĠĢ Tatmin ölçeğini uygulamıĢ ve iĢ tatmini ile öğrenim durumu ve statü değiĢkenleri ile genel tatmin ortalaması arasında anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur. Cinsiyet, yaĢ, medeni durum, kıdem, taltif, Ģube değiĢkenleri ile genel tatmin ortalaması arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıĢtır.