YurtdıĢında GerçekleĢtirilen AraĢtırmalar

Alexander ve Ruderman (1987)‟ın prosedürel ve dağıtımsal adaletin örgütsel davranıĢ üzerine etkisine iliĢkin araĢtırmalarında; hem prosedürel adaletin hem dağıtımsal adaletin iĢ memnuniyeti, yönetici değerlendirmesi, çatıĢma/uyum, yönetime güven gibi örgütsel değiĢkenleri tahmin etmede önemli bir yordayıcı olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Prosedürel adaletin mi yoksa dağıtımsal adaletin mi daha etkili olduğuna iliĢkin net bir sonuca ulaĢılmamıĢtır.

Konovsky ve Cropanzano (1991) yaptıkları araĢtırmada iĢlemsel adalet ile çalıĢan performansı arasında pozitif yönlü bir iliĢkinin varlığına iliĢkin bulgular elde etmiĢlerdir. Ayrıca araĢtırma sonucunda iĢlemsel adalet algılarının çalıĢan tutum (iĢ tatmini, bağlılık ve yöneticiye güven) ve davranıĢlarını (ayrılma niyeti ve performans) belirlediği, dağıtım adalet algılarının ise bu biçimde bir etkiye sahip olmadığı bulgusuna eriĢilmiĢtir.

Schappe (1998) çalıĢmasında tüm adalet algılarının iĢ tatminini anlamlı biçimde yordaladığını, fakat dağıtım adaleti ile kiĢilerarası iĢlem adaletinin diğer adalet algılarına nazaran çok daha güçlü bir belirleyici olduğu bulgulanmıĢtır.

Shann (1998) Professional Commitment and Satisfaction Among Teachers in Urban Middle Schools, adlı çalıĢmasını dört kent ortaokulundan 92 öğretmen üzerinde anket ve mülakat yolu ile gerçekleĢtirmiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre öğretmenlerin iĢ tatminleri üzerinde öğretmen öğrenci iliĢkileri en çok etkili olan faktör olarak dikkati çekmektedir. Ma ve MacMillan (1999) “Influences of Workplace Conditions on Teachers‟ Job Satisfaction” isimli çalıĢmalarında 2202 kiĢi ilkokul öğretmeni ile gerçekleĢtirdikleri çalıĢmalarında kadın öğretmenlerin mesleklerinden ötürü erkeklere göre daha yüksek bir tatmin düzeyine sahip oldukları, ayrıca meslekte daha uzun süre kalan öğretmenlerin ise

daha kısa süre öğretmenlik yapmıĢ olanlara göre daha düĢük düzeyde iĢ tatminine sahip oldukları bulgulanmıĢtır. Ayrıca çalıĢma Ģartları, yönetim biçimi de son iĢ tatminini üzerinde son derece etkili olduğu gözlemlenmiĢtir.

Colquitt vd. (2001) örgütsel adalet literatürü ile ilgili 183 çalıĢma üzerinde gerçekleĢtirdikleri meta-analitik çalıĢmada genel itibariyle örgütsel adalet algısı ile örgütsel bağlılık arasındaki iliĢki incelenmiĢtir. Dağıtım adaleti ve iĢlemsel adaletin çalıĢanın örgüte bağlılığı ile istatistiksel olarak güçlü iliĢkilerinin olduğunu, kiĢilerarası adalet ve bilgisel adalet boyutlarının da örgütsel bağlılık ile zayıf düzeyli bir iliĢkinin bulunduğunu ortaya koymuĢlardır.

Tye ve O‟Brien (2002) yapmıĢ oldukları çalıĢmalarda, öğretmenlerin iĢ tatmininde görülen farklılıkların her ne kadar eğitim düzeyi, cinsiyet, etnisite, yas, sosyo-ekonomik durum gibi bireysel farklılıklarla bağlantısı bulunuyor olsa da, bu farklılıkları daha da karmaĢık ve özel yapan faktörün öğretmenlerin mesleklerine olan bağlılık düzeyiyle doğrudan iliĢkili olduğu sonucuna ulaĢmıĢlardır.

Saunders ve Thornhill (2003) ÇalıĢanların, örgütsel adalet kavramını kullanarak yönetim üzerindeki değiĢimlere güven unsurunun etkisini incelemektir. ÇalıĢma sonucunda, dağıtımsal adalet boyutunun çalıĢanların Ģüpheciliği ve güven duygusu arasında küçük bir farklılığın olduğu belirlenmiĢtir. Ayrıca, güvene olanak sağlayan davranıĢların (etkileĢimsel adalet)adaletsizliğin önemli bir ayrım olduğu, güven ve prosedür adaleti arasında iliĢkinin olduğu daha önceki çalıĢmaların desteklendiği sonucuna ulaĢılmıĢtır. Bonache (2004) Örgütsel adalet teori‟sinin iĢ düzenlemede sistematik adalet üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yapılan çalıĢmada, günümüzde iĢ düzenlemede, ahlaki değerlendirmenin Rawl‟ın örgütsel adalet teorisi üzerinde planlandığı görülmektedir. ĠĢ dünyasında iĢ düzenlemelerde farklı uygulamaların olduğu tespit edilmiĢtir.

Ololube (2006) Nijerya‟da gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında öğretmenlerin iĢ tatmin düzeyleri ve motivasyonlarının okul etkililiği üzerindeki etkilerini incelemiĢtir. ÇalıĢmada öğretmenlerin iĢ doyumları üzerinde ülkenin eğitim politikaları, ücret ve yan hakların önemli ölçüde etkili olduğu saptanmıĢtır. Ayrıca iĢ doyumu ve motivasyonun öğretmenlerin iĢ performansı üzerinde oldukça güçlü bir etkisinin olduğu belirtilmiĢtir. Beugre (2009) organizasyonlarda adalet veya adaletsizlik durumlarında gösterilen tepki ve adaletsizlik yargılarının kiĢilik üzerinde nasıl bir role sahip olduğunu araĢtırmak amaçlanmıĢtır. Organizasyonlarda adalet veya adaletsizlik durumlarında gösterilen tepki ve

adaletsizlik yargılarının kiĢilerin nasıl bir role sahip olduğuna iliĢkin olarak örgütsel adalet modeli geliĢtirilmiĢtir. Ayrıca adaletsizlik teorisi yöneticilere çevredeki çalıĢma adaleti ortaya koyma yeteneği kazandırma olanağı sağlamaktadır.

Zainalipoura, Akbar, Finib, Mirkamalic (2010) tarafından gerçekleĢtirilen ve iĢ doyumu ve örgütsel adalet arasındaki iliĢkiyi belirlemek için 120 öğretmen üzerinde yapılan çalıĢmada örgütsel adalet ile iĢ doyumu arasında anlamlı pozitif bir iliĢki bulunmuĢtur. Örgütsel adaletin üç bileĢeni olan dağıtımsal, prosedürel ve etkileĢimsel adalet ile iĢ doyumunun bölümleri olan ödeme, terfi, denetim ve iĢdaĢlıkla anlamlı bir iliĢki bulunurken iĢin niteliği ile örgütsel adalet arasında anlamlı bir iliĢkiye rastlanmamıĢtır.

Fatimah, Amiraa ve Halim (2011), “ĠĢ Doyumu, Örgütsel VatandaĢlık DavranıĢı ve Örgütsel Adalet Arasındaki ĠliĢkiler” isimli araĢtırmada araĢtırmacılar, iĢ doyumunun örgüt kurmada önemli faktörlerle iliĢkili olduğunu bulduklarından beri, iĢ doyumu örgütsel psikoloji de ve endüstri de en çok araĢtırılan çalıĢma kavramı halini aldığını belirtmektedirler. Dolayısıyla bu çalıĢmanın birinci amacı Malezya Selangor‟da lise öğretmenleri arasında iĢ doyumu ile birlikte örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ve örgütsel adalet arasındaki iliĢkiyi incelemek olmuĢtur. Ġkinci amaç olarak, örgütsel vatandaĢlık ve örgütsel adalet boyutlarının iĢ doyumu üzerindeki etkileri tanımlanılmaktadır. En son olarak, bu araĢtırma örgütsel adalet ve iĢ doyumu arasındaki iliĢkiyle ilgili örgütsel vatandaĢlık davranıĢın ılımlı (yatıĢtırıcı) etkisini araĢtırmaktadır. Katılımcılar Selangor‟daki sekiz okuldan tesadüfî olarak 200 lise öğretmeninden seçilmiĢtir. Sonuçlar, örgütsel adalet ve iĢ doyumu, örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ve iĢ doyumu arasında anlamlı iliĢkilerin olduğunu göstermiĢtir. Örgütsel vatandaĢlık davranıĢı iki değiĢken arasında bir moderatörlük görevi yaptığı yerlerde, örgütsel adaletin iĢ doyumu ile birlikte anlamlı bir pozitif iliĢkiye sahip olduğu saptanmıĢtır. Bulgular kıdemli iĢ doyumu yüksek olan öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının da yüksek olduğunu göstermiĢtir. Ayrıca dağıtımsal ve iĢlemsel adaletle karĢılaĢtırılarak etkileĢimsel adaletin iĢ doyumuyla en yüksek korelasyona sahip olduğu önerilmiĢtir. Örgütsel adaletin öğretmenler arasında iĢ doyumunu etkilemede önemli roller oynadığı vurgulanmaktadır.

Mohammad (2011) Bu araĢtırma, öğretmenlerin örgütsel adalet ve iĢ doyumu algılama düzeyini tanımlamayı amaçlamakta ve öğretmenlerin algıları ve tanımlamalarıyla ilgili bağımsız değiĢkenlerin (yaĢ, eğitim yeterliliği, cinsiyet, kıdem, okul türü, okul yeri ve maaĢ) etkilerini aydınlığa kavuĢturmaktır. Bu çalıĢmada okul müdürlerinin örgütsel adaletin bütün boyutlarında (EtkileĢimsel Adalet ve okul içindeki iliĢkiler, iĢlemsel adalet

ve dağıtımsal adaleti) uygulama bilinç derecesi oldukça yüksek çıktığı devlet liselerinde görev yapan öğretmenler açısından, müdürlerin örgütsel adalet ve iĢ doyumu algılama derecesi arasında güçlü bir pozitif ilgileĢimin var olduğui lise öğretmenlerine göre okul müdürlerinin örgütsel adalet (yaĢ, akademik yeterlilik, kıdem okul yeri ve maaĢ) gibi değiĢkenlere bağlı uygulama algılarında anlamlı bir farklılık ortaya çıkmadığı, okul yeri değiĢkenleri ve yeterliliği açısından görev ve sorumluluklar alanında (örgütsel adalet ve bağlılık iliĢkisi) arasında anlamlı farklılıklar bulunduğu tespit edilmiĢtir.

Ranjdoust ve Mirzaei (2012) “Investigation of the Relationship between Organizational Health and Job Satisfaction of School Teacher” adlı çalıĢmalarında öğretmenlerin örgüt sağlığı algıları ve iĢ tatmin düzeyleri arasındaki iliĢkiyi saptamayı amaçlamıĢlardır. 159 öğretmen üzerinde gerçekleĢtirilen çalıĢmada, örgüt sağlığı ve onun alt boyutlarının iĢ tatmin düzeyleri ile doğrudan iliĢkili olduğu bulgusuna eriĢilmiĢtir.

Aslam vd. (2012) “Öğretmenler Arasında ĠĢ Doyumunun Bir Yordayıcısı Olarak Örgütsel Adalet” isimli araĢtırmalarında, örgütsel adaletin iĢ doyumu üzerinde olumlu etkisi olduğunu saptamıĢlardır. ĠĢgörenler iĢverenlerini dağıtımsal, iĢlemsel ve etkileĢimsel örgütsel adalet boyutlarında adil bulurlarsa, buna bağlı olarak maaĢları, gelecekteki fırsatları, çalıĢma programları, iĢ arkadaĢları ve üstleriyle iliĢkileri yönünden daha tatmin olacakları anlamını ifade ettiklerini belirtmiĢler. Sonuçlar, yaptıkları iĢlerin ürünlerini (sonuçlarını) ve ödüllerini yeterli bulan iĢgörenlerin, yaptıkları iĢlerin sonuçlarını ve ödüllerini yetersiz bulan iĢ görenlere göre daha tatminkâr olduklarını kanıtlamıĢtır. Örgütsel adalet ve iĢ doyumu arasında olumlu ve çok önemli bir iliĢki olduğu ortaya konulmuĢtur. Bu örgütsel adaletin iĢ doyumunu beraberinde getirdiği anlamına geldiğini vurgulamıĢlardır. Bulundukları Ģirketlerde örgütsel adaletin olduğuna inanan iĢgörenler daha memnun ve tatminkâr oldukları ifade edilmiĢtir. Bulgular, örgütsel adaletin iĢ doyumu üzerinde çok önemli ve olumlu bir etkisi olduğunu ortaya koymuĢtur.

BÖLÜM III