Yunanistan Adalarından Türkiye’ye Yapılan Geri Kabulün Dayanağı Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki geri kabul antlaşmasının fiilen

uygulanması için gerekli olan şartlar henüz gerçekleşmemiştir. Öncelikle antlaşmanın üçüncü ülke vatandaşları açısından uygulanma tarihinin 1 Haziran 2016’ya çekilmesi için gerekli olan süreç tamamlanmamıştır.

İkincisi, üye devletlerle Türkiye arasında uygulama protokolleri yapılma-mıştır.

O zaman Yunanistan adalarından Türkiye’ye 4 Nisan 2016 tarihin-den itibaren kabul edilen üçüncü ülke vatandaşlarının geri kabulünün nasıl gerçekleştiği sorusuna da cevap vermek gerekir. 18 Mart 2016 tarihinde Türkiye ve Avrupa Birliği arasında gerçekleştirilen müzakereler sonucunda aşağıdaki hususlarda mutabakata varılmıştır³²:

1) 20 Mart 2016 tarihinden itibaren Türkiye’den Ege adalarına giden yasadışı göçmenler, iltica talebinde bulunsalar bile Türkiye’ye geri gönde-rileceklerdir.

2) Ege adalarından Türkiye’ye gönderilen her Suriyeli karşılığında Türkiye’deki bir Suriyeli Avrupa Birliği’ne yerleştirilecektir.

32 European Commission - Fact Sheet Implementing the EU-Turkey Agreement–

Questions and Answers Brussels, 4 April 2016: http://europa.eu/rapid/press-re-lease_MEMO-16-1221_en.htm (24.5.2016).

3) Türkiye, Türkiye üzerinden deniz veya karayoluyla Avrupa Birliği’ne yasadışı göçü önlemek için gerekli tedbirleri alacaktır.

4) Türkiye ile Avrupa Birliği arasında yasadışı göç durduğu ya da esaslı olarak azaldığında GGönüllü İnsani Kabul Sistemi (Voluntary Humanitarian Admission Scheme) başlatılacaktır.

5) Haziran 2016 sonuna kadar Türk vatandaşlarına uygulanan vize-nin kaldırılması için vize yol haritasında öngörülen kriterlerin yerine getiril-mesi hızlandırılacaktır.

6) Avrupa Birliği, Türkiye’deki mülteciler için kullanılmak üzere baş-langıçta 3 milyar Euro ve daha sonra 2018 yılının sonuna kadar 3 milyar Euro daha mali yardımda bulunacaktır.

7) Türkiye ve Avrupa Birliği gümrük birliğinin geliştirilmesine çalışa-caktır.

8) Tam üyelik süreci canlandırılacak 33 fasıl müzakereye açılacak ve diğer fasılların müzakereye açılması için gerekli hazırlıklar yapılacaktır.

9) Türkiye ve Avrupa Birliği Suriye içindeki insani koşulların iyileşti-rilmesi için çalışacaklardır.

Yunanistan ile Türkiye arasında 2001 yılında yapılan geri kabul laşması bulunmaktadır. Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki geri kabul ant-laşması fiilen uygulanmaya başladığında artık Yunanistan ile olan geri kabul antlaşması uygulanmayacaktır. Nitekim Türkiye Avrupa Birliği arasındaki geri kabul antlaşmasının 21. maddesinde bu husus düzenlenmiştir. Türkiye Avrupa Birliği geri kabul antlaşmasının 21. maddesi uyarınca, bu antlaşma, üye devletlerle yapılan geri kabul antlaşmalarına nazaran öncelikle uygu-lanacaktır. Ancak Türkiye Avrupa Birliği geri kabul antlaşmasının 24(3).

maddesi uyarınca, üçüncü ülke vatandaşlarının geri kabulünün başlayacağı 1 Kasın 2017 tarihine kadar olan süreçte üye devletlerle daha önce yapılan

iki taraflı geri kabul antlaşmaları uygulanmaya devam edecektir. İşte bu hükme istinaden 1 Haziran 2016 tarihine kadar olan sürece kadarki geri kabuller Türkiye ile Yunanistan arasındaki geri kabul antlaşması hüküm-lerine istinaden gerçekleştirilmektedir. Nitekim Avrupa Birliği Komisyonu tarafından 4 Nisan 2016 tarihli basın açıklamasında Yunanistan’da iltica başvurusunda bulunmayan veya iltica başvurusu kabul edilemez olan veya iltica başvurusu reddedilen kişilerin Türkiye ile Yunanistan arasındaki geri kabul antlaşmasına istinaden Türkiye’ye geri gönderildiği; 1 Haziran 2016 tarihinden itibaren Türkiye Avrupa Birliği geri kabul antlaşmasının üçüncü ülke vatandaşlarının geri kabulüne ilişkin hükümlerinin yürürlüğe gireceği ve bu tarihten itibaren bu antlaşma hükümlerinin uygulanacağı ifade edil-miştir³³.

Unutmamak gerekir ki, Türkiye ile Yunanistan arasındaki geri kabul antlaşması uyarınca Türkiye üzerinden Yunanistan veya Yunan adalarına giden üçüncü ülke vatandaşlarının yani Avrupa Birliği üyesi devletlerin va-tandaşı ve Türk vava-tandaşı olmayan kişilerin geri kabulü, ancak bu ikili ant-laşmada öngörülen hükümler çerçevesinde her bir kişi için ayrı bir dosya açılarak, Yunanistan’da yaptıkları iltica talepleri değerlendirilmiş olarak ve insan haklarına uygun bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Yoksa her bir yasa-dışı göçmen hakkında dosya açılmaksızın Yunanistan adalarından gemilere bindirilerek Türkiye’ye gönderilmeleri mümkün değildir.

Yunanistan’dan Türkiye’ye yapılacak olan geri kabuller açısından in-san hakları ve iltica açısından yapılacak olan eleştirileri önlemek için gerek Yunanistan gerekse Türkiye tarafından bazı adımlar atılmıştır. Yunanistan, mevzuatında yaptığı düzenleme ile Türkiye’yi güvenli ülke olarak kabul et-33 European Commission - Fact Sheet Implementing the EU-Turkey Agreement–Questions and Answers Brussels, 4 April 2016: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-1221_en.htm (24.5.2016).

miştir. Ege adalarından Türkiye’ye geri gönderileceklerini anlayan üçüncü ülke vatandaşları geri gönderilmemek için iltica talebinde bulunmuşlardır.

Yunanistan üye devletlerden mülakat yapacak personel yardımı almış; iltica talep edenlerin başvurularını hızlı değerlendirmeye alarak ilk iltica ülke-si veya güvenli üçüncü ülke olan Türkiye’den gelmeleri sebebiyle reddet-meye başlamıştır. İltica talepleri reddedilenler yasadışı göçen statüsünde Türkiye’ye gönderilebileceklerdir. Türkiye, 20 Mart 2016 tarihinden iti-baren Yunanistan’dan Türkiye’ye geri kabul edilen yabancılar arasındaki Suriyeliler ile ilgili özel bir hükmü Geçici Koruma Yönetmeliği’ne eklemiş-tir. Geçici Koruma Yönetmeliği’nin geçici 1. maddesine eklenen (6). fıkra uyarınca

“28.4.2011 tarihinden itibaren Suriye Arap Cumhuriyeti’nde meyda-na gelen olaylar sebebiyle Türkiye’ye gelmiş ve 20.3.2016 tarihinden sonra ülkemiz üzerinden düzensiz yollarla Ege adalarına geçmiş olan Suriye Arap Cumhuriyeti vatandaşlarından, ülkemize geri kabul edilenlere koruma talep etmeleri halinde bu Yönetmelik kapsamında geçici koruma sağlanabilir”.

Böylece Türkiye, Yunanistan’dan geri kabul edilen Suriyelilerin de ge-çici koruma altına alınabileceğini; bu bağlamda geri kabul edilen Suriyeliler açısından geçici korumaya erişimin sağlanması sebebiyle non-refoulement ilkesi açısından yöneltilen eleştirileri bertaraf etmiştir.

VI. Türkiye Avrupa Birliği Geri Kabul Antlaşmasının Antlaşmalar Hukuku, İnsan Hakları ve İltica Açısından Yarattığı Sorunlar

A. Türkiye Avrupa Birliği Geri Kabul Antlaşmasının Antlaşmalar