Yiyecek Servisi Kapları

Form 1-13 arası bu gruba girmektedir.Bu gruba giren formlar yiyecek servisi amacı ile kullanılmış tabak ve kaselerden oluşmaktadır.102

Tarsus Form 1: (Katalog no:1-7) Balık Tabağı. ( Hayes Form 1) Hellenistik dönem siyah astarlı balık tabaklarını, DSA’ların form repertuarının içinde de görmekteyiz.Balık tabakları aşağı dönük ince kenarlı; ve

102

-Formların yiyecek servisi kapları, içki servisi ve yağ kapları şeklinde iki ana gruba ayrılması K.Levent Zoroğlu’nun baskıda olan Tarsus kitabından alınmıştır.

dışa,geniş eğimli bir kaideye sahiptir.Tondonun iç yüzünde fazla olan balık yağının birikebileceği bir çukurluk yapılmıştır. J.Hayes balık tabaklarını M.Ö.100 civarına tarihlemiştir.103 Waagé ise, Antakya buluntuları için, Geç Hellenistik dönemde çok kısa bir süre varlıklarını sürdürdüklerini belirtmiştir.104 Bu iki tarihlemeye paralel bir tarihleme de Tel Anafa buluntuları için verilmiştir.105

Tarsus Form 2:(Katalog no:8-161) Tabak. ( Kenyon form 1) Kenarı hafifçe yukarı kalkık, kimi örneklerde biraz da içe dönük, sığ gövdeli ve çeşitli yüksekliklerde geniş halka kaideli106. Kenarın iç yüzü çoğu zaman oldukça düzdür ve bir kısmı da keskin bir dönüşle zemine bağlanır ki, bu durum, tabağın kalıptan çıkarılmasını kolaylaştırmıştır .Ancak, kenarın hafifçe içe döndüğü örnekler de vardır ki, bunların kenarı bir biçimde sonradan düzeltilmiş olmalıdır .Elimizdeki örneklerin çapları 12-13 cm.den başlayarak yaklaşık 35 cm.ye kadar değişmektedir. Öyle anlaşılıyor ki, bunların genişliği

103

-Atlante II,13-14 ; Hayes 1991, 132

104

-Waagé 1948, 11

105 _{- Slane 1997, 283} 106

arttıkça, tabağın dayanıklılığını artırmak için cidarları kalınlaştırılmıştır. Bu bakımdan, Form 1 için çeşitli alt tipler söz konusudur107ve bu alt tipler kenar ve de kaidelere göre ayrılmıştır; ancak, bu farklılıkların, söz konusu tabakların biçim gelişimi ile bağlantılı olup olmadığı kesinlik kazanmamıştır. Bunların dikkat çekici bir başka yönü de, iç yüzlerinde rozet, rulet, palmet108 ve İsis tacı109 baskı süslerinin olmasıdır.. Ayrıca tondoda bu süsleri sınırlandıran iç içe halkalar biçiminde yivler vardır .

Form 1, DSA’ların ortaya çıkışından, yani yaklaşık olarak M.Ö. 2. yüzyıl ortalarından itibaren yaygın olan tabak formalarından biridir ve hemen hemen M.S. 1 yüzyıl sonlarına kadar da görülürler110.K . M . Kenyon Samaria buluntularına göre form 1’i, M.Ö.1.yüzyıl(M.Ö.65’den önce) ile M.S.1. yüzyıl arasına tarihlemiştir.111 Lapp ise bu kapları en erken M.Ö.75 ile

107 _{-Hama ,57-58} 108

-ayrıntılı bilgi için bknz.Samaria III, s.316

109

--ayrıntılı bilgi için bknz.Samaria III, s.320-324

110_{- Cornell 1984, 57} 111

en geç M.S.1.yüzyıl başlarına tarihlemektedir.112 K.Levent Zoroğlu, Samsat buluntularını M.Ö.1.yüzyıl başı ile M.S.1.yüzyıl başlarına tarihlemektedir.113 Gözlü Kule’de ise hem geç Helenistik, hem de erken Roma tabakalarında bulunmuştur114. Cumhuriyet Alanında bulunan örnekler kısmen stylobat seviyesinde, ancak yoğun olarak stylobat seviyesinin altında, cadde seviyesine kadar olan dolguda ortaya çıkmıştır.Dolayısıyla bizim örneklerimizede paralel bir tarih verilebilir.

Tarsus Form 3:(Katalog no:162-178) Tabak/kase. (Kenyon form 2) Özellikleri Crowfoot tarafından belirlenmiştir.115 Büyük bir olasılıkla Form 1’den türetilen Form 2, onlara göre biraz daha derindir ve bu yüzden genellikle DSA’ların erken biçimleri olan Form 1 ile Form 16 arasında bir geçiş formu olarak kabul edilir.116 Form 2 grubuna ait tabaklar da, kendi içerisinde,

112 _{-Lapp 1961,253-254} 113 _{-Zoroğlu 1986, 76}

114_{- Jones 1950, 175, 232, No. 258-268, fig. 188 (Hellenistic}

Pergamen); 242-243, No. 396-397, fig. 193;

115

-Hama,76

116 _{- Samaria III, 315, fig. 73, No. 15-17; Hama, 78, fig. 27, 33.}

sığ olanlardan, daha derin olanlara kadar değişik alt sınıflara ayrılır. Tarsus Cumhuriyet Alanı örneklerinin ilk grubunu daha sığ tabaklar oluşturur ki, bunların düz dudaklarından itibaren, kaideye kadar çok düzgün bir biçimde daralan karnı vardır. İkinci gruptakiler ise, ilk gruba göre daha derindirler ve karnın alt kısmında belirgin bir kırılma vardır.117 Her iki grubun da genişlikleri ortalama 15-20 cm. arasında değişir.Form 2 Hama’da M.Ö. 1. yüzyılın ortalarına doğru gözükür ve M.S. 1. yüzyılın ilk çeyreğinde son bulur118. Tell Anafa’da ise, biraz daha erken bir tarih önerilmiştir119. Tarsus Form 4:(Katalog no:179-181) Tabak. (Kenyon Form 3) Tarsus Cumhuriyet Alanı kazılarında fazla sayıda bulanamayan 120 bu tipe ait tabakların dudağının üzeri yatay yivlidir ve dudaktan sonra hafif iç bükey ve oldukça uzun olan yatay kenarlıdır. Kenar oldukça keskin

kaideli ve kenarı biraz içe dönük tabaklar” başlığı altında değerlendirilen 257 numaralı parça (Jones 1950, 232), olasılıkla Form 2 grubuna aittir.

117 _{- Bu bilgiler K.Levent Zoroğlu’nun baskıda olan Tarsus}

kitabından alınmıştır.

118 _{-Hama, 76-77.} 119

- Cornell 1984, 159, Pl. 20-21.

120

- Gözlü Kule’de bulunan örnekler için bak. Jones 1950, 174-175, 231, No. 252-254, fig. 188; aynı zam. bak. Samaria III, 325-326, fig. 77, 1; Hama , 78, 80; fig. 33.

bir kırılma yaparak, tabağın asıl çukur bölümüne bağlanır. Gövde yine halka biçimli bir kaide üzerine oturur. Genişlikleri 20 cm.den 35 cm.ye kadar ulaşan bu tip tabakların iç yüzeyinde iç içe yivler bulunmaktadır. Hellenistik dönemin siyah glazürlü tabakları içinde tipik bir form olarak ortaya çıkan bu türün kırmızı astarlı örnekleri de siyah astarlıların bir devamı olarak görülmektedir.121 Samaria’da Roma 1 tabakasında122 bulunmuş ve miladi yılların öncesine ve sonrasına tarihlenmiştir. Lapp bu formu M.Ö.75-30 yıllarına tarihlemektedir.123 K.Levent Zoroğlu da Samsat örneklerini aynı tarihlere vermektedir.124

Tarsus Form 5:(Katalog no: 182-191) Tabak/derin kase. (Kenyon Form 4) Biçim bakımından Form 2’nin derin tiplerine yakındır; ancak, kenardan kaideye doğru inen gövdenin profili düz olmayıp, Form 3’e benzer biçimde, basamaklı olarak daralır. Gövde halka biçimli bir kaide üzerine oturur..Samaria örneklerinin tondosunda , ruletli girlantlar bulunuyor. Merkezde ise 121 -Zoroğlu,1986,76 122 -Samaria III,326 123 _{-Lapp 1961,35} 124 -Zoroğlu 1986, 77

damga var.Samaria bulunan form 4’leri , K.M. Kenyon M.S.1.- 2. yüzyıllara tarihlemektedir.125Antakya126 ve Tarsus’ta127 bulunan Form 4 örnekleri Orta İmparatorluk dönemine tarihlenmektedir.

Tarsus Form 6:(Katalog no:192-205) Derin kase/Tabak. (Kenyon Form 7) Kenarı dışa uzantılı, içbükey karınlı ve kendinden, alt yüzeyi basamaklı alçak kaidelidir.Genişlikleri 15-20 cm.,derinlikleri ise 3-5 cm dolayındadır.Samaria’da128, Antakya’da129 ve Tarsus’ta

130 _{form 7 Orta İmparatorluk dönemine tarihlenmiştir.}

Tarsus Cumhuriyet Alanında Form 7 grubuna ait örnekler daha çok stylobat sonrasında ve stylobat seviyesinde bulunmuştur.

Tarsus Form 7:(Katalog no:206) Tabak. (Kenyon Form 8) Kalınlaştırılmış kenarın üst ve dış yüzünde kabartma süsler (bizde yumurta ve inci dizileri) bulunan bu tip tabakların bazılarının çapları 40 cm.ye yakındır. Gövde daha derin olup, yine halka tipi kaide üzerine oturur. 125 _{-Samaria III, 326} 126 _{-Waagé 1948, 41} 127 -Jones 1950, 174-175 128 -Samaria III, 326-327 129 _{-Waagé 1948, 41} 130

Form 8’in özellikle plastik kenar süsleri, bunların metal kaplardan geldiğini gösterir .Lapp bu kaplar için M.Ö.75 yılını başlangıc tarihi olarak vermek ister.131 Samaria 132 buluntuları ve Hama133 buluntuları M.S. 2 . yüzyıla tarihlendirilmiştir. K.Levent Zoroğlu da Samsat buluntularını M.S. ki döneme tarihlendirmiştir.134 Tarsus Gölü kule buluntuları erken İmparatorluk dönemine yani , M.S. 1. yüzyıla tarihlendirilmiştir.135.

Tarsus Form 8:(Katalog no:207) Tabak/Kase. ( Kenyon Form 9 ) Tek örnekle temsil edilen bu gruba ait parçanın kenarı yayvan veya dışa uzantılıdır. Karın oldukça düz bir biçimde daralır. Gövdesi sığ olanlar yanında biraz daha derin olan bu tipin kaidesi ya alçak halka biçimlidir, ya da kendinden kaidelidir. Gözlü 131 -Lapp1961,124 132 -Samaria III,327-328 133 _-Hama,84-85 134 _{-Zoroğlu 1986,78} 135

- Gözlü Kule’de bulunan Form 8 grubuna ait tabakların daha sağlam ve zengin örnekleri bulunmuştur; Jones 1950, 175, 233, No. 269, A,B,C fig. 137; tarihleme için ayrıca bak. Zoroğlu 1986, 78 ve not.35. Bunların özellikle biçimleri ve kenar süsleri dikkate alınarak alt tipleri (a-b-c) ortaya konmuştur; Samaria III, 328; Hama, 84; bizim parçanın çok küçük olmasını dikkate alarak, bu tiplerden herhangi birine sokamıyoruz; ancak kenar süsü c tipine ait örneklere yakındır; karş. Hama , fig. 37, 8,23.

Kule’de bulunan olası Form 9’a ait bir örnek Erken imparatorluk dönemine tarihlenirken136, Waagé137 bu tipi Orta İmparatorluk dönemine tarihler.

Tarsus Form 9:(Katalog no:208-235 ) Tabak/Kase. ( Kenyon Form 10) Gövdesi Form 9 ile ortak özelliklere sahip olan bu tipin dikkat çekici özelliği, kenarının kalınlaştırılmış ve kendinden sığ kaideli olmasıdır. Elimizdeki örneklerin genişlikleri 15-30 cm arasında değişir. Bunlardan küçük olanlarının daha erken , geniş ölçekli olanların bunlara göre daha geç olduğu anlaşılmaktadır138.Antakya buluntuları139 Hellenistik Pergamen grubunda değerlendirilmiştir. Gözlü Kule’de hem geç Helenistik, hem de Erken Roma tabakalarında bu forma ait örneklerin bulunduğunu görmekteyiz140. Tarsus Form 10:(Katalog no:236-242) Tabak/Kase. (Kenyon Form 11) Bunların da özellikle kenar profili Form 10’a yakındır; ancak dudak düzdür veya hafifçe dışa taşkındır; eğimli bir kenarı vardır ve gövde halka biçimli

136 _{-Jones 1950, 182 çizim no.403} 137

- Waagé 1948, 41 , Çizim No. 627.

138

- Samaria III, 329.

139 _{-Waagé 1948, 27} 140

kaide üzerine oturur. Genişlikleri ortalama 14-15 cm. dolayındadır. Bu form da Form 10 gibi M.Ö. 1. yüzyılın ikinci yarısında başlayıp, M.S. 1 yüzyılın ilk çeyreğine kadar kullanılmış olmalıdır141. Samaria buluntuları M.S. 1.yüzyıla tarihlendirilmiştir.142 Lapp Form 10’nu M.S. 1. yüzyıla tarihlendirmiştir143.

Tarsus Form 11:(Katalog no:243-247) Tabak. ( Kenyon Form 12) Hemen hemen Form 11’in biçim özelliklerini göstermekle birlikte, kenarı dışbükey veya içbükey profillidir. Dış yüzünde, dudağın altında, gövdenin kırılma yerine kadar, dikey yivlerden oluşan rulet süsü bulunmaktadır. Ölçüleri 15 ile 25 cm. arasında değişen bu tabakların tondolarında da rulet süsleri görülür.Kenyon form 12 Gözlü Kule’de de birkaç örnekle temsil edilmektedir ve bunlar “Roman Pergamen” olarak değerlendirilmiştir144. K.Levent

141_{- Gözlü Kule’de bulunan Form 11 grubuna ait tabaklar “Helenistik}

Pergamen” grubu içinde değerlendirilmiştir (Jones 1950, 231, No. B, fig. 188); ancak Hama’da bunların M.S. 1. yüzyıla taşan örnekleri vardır .

142

-Samaria III, 329

143 _{-Hama, 91} 144

Zoroğlu Samsat buluntularını M.S. 2. veya 1. yüzyıla tarihlendirmiştir.145

Tarsus Form 12:(Katalog no:248-264) Tabak. ( Kenyon Form 13 ) Biçim özellikleriyle Kenyon form 11 ve 12’ye yakın, ancak, daha kalın cidarlıdır ve kenarın iç yüzü, dudaktan başlayarak, tondoya kadar kademeli olarak inen profillere sahiptir. Bunların çapı 10-20 cm arasında değişir.Bu form Gözlü Kule’de birkaç örnekle temsil edilir146. Hama’daki benzerleri M.Ö. 1. yüzyılın son çeyreği ile M.S. 1. yüzyılın ilk çeyreği arasına tarihlenmiştir ve bunların İtalyan Sigillataları ile biçim ilişkileri üzerinde durulmuştur147. Samsat malzemesi K.Levent Zoroğlu tarafından M.S.1. yüzyıla tarihlendirilmiştir.148

Tarsus Form 13:(Katalog no:265-279 ) Tabak. ( Kenyon Form 14) Bu da bundan önceki, özellikle 11 ve 12 numaralı formlarla ortak özellikler taşımakla birlikte, kenarının altta belirgin ve çıkıntılı bir dirsek yapmasıyla

145 _{-Zoroğlu 1986, 79} 146

- Jones 1950, fig. 192 A,C. Hama’da genişliği 40 cm.nin üzerinde olan örnekler de vardır; bak. Hama, 96, fig.39, 13.15; 13.17.

147 _{- Hama , 95} 148

onlardan ayrılır. Kenarın bu biçimi ve başka özellikler de dikkate alınarak, Form 14 kendi içerisinde alt gruplara ayrılmıştır149. Diğer taraftan, halka biçimli kaidesi olan bu tip tabakların kimi örneklerinde, özellikle büyük olanlarında, kaide oldukça yüksektir. Form 14’ün tondolarında, iç içe yivler, baskı ve rulet süsleri, yazıtlı damgalar vardır. Ayrıca, Form 13’te olduğu gibi, dış yüzde, dudağın hemen altında ve karın çıkıntısının altında yivlerden oluşan rulet süsü bulunmaktadır .Form 14’e ait tabakların ölçüleri 10 ile 25 cm arasında değişir.Form 14’e ait tabakların en erken örnekleri Samaria’da bulunmuş ve M.Ö. 30 yılının öncesine, en geç örnekler ise, M.S 1. yüzyılın sonlarına tarihlenmiştir150. Gözlü Kule’deki benzerleri ise, “Roman Pergamen” başlığı altında ele alınmıştır151. Samsat örnekleri K.Levent Zoroğlu tarafından M.S.1 yüzyılın 1. ve 2. çeyreğine tarihlendirilmiştir.152

149

-Samaria III, 331-332 (a, b, c olarak sınıflandırılmıştır).

150

-Samaria III, 332.

151 _{Jones 1950, 182, 241-242, No. 372-375, 382-394, fig. 144, 192} 152