İçki Servisi ve Yağ kapları

Yukarıda ele alınan yiyecek servisi kaplarına eşlik eden içecek kapları, genellikle derin ve dar biçimli çeşitli çanaklardan (Form 16-20) ve fincanlardan (Form 21-24) oluşur. Bunlardan bir kısmı yine Helenistik çağ ve öncesinden gelen biçimlerdir; bir kısmı ise, erken İmparatorluk döneminde ortaya çıkan kaplardır. Form 16-20 arasındaki tipler, genelde yarım küre karınlıdır. Bunlardan Form 16-17 halka kaidelidir, 18-20 ise, yuvarlak diplidirler. Form 21-24 arasındaki fincanlar dar ve köşeli bir gövde biçimine sahiptir ve halka kaidelidirler. Form 25 ve 26 ise, DSA grubunun kapalı vazolarını temsil eden tek kulplu testilerdir ve içeceklerin ve yağların saklanması için kullanılmışlardır.Tarsus form 27-28 ise krater formlarıdır.Ayrıca bir parça varia başlığı altında değerlendirilmiştir.

Tarsus Form 14:(Katalog no:280) Kase. ( Hayes Form 13a) Yarım küre gövdelidir.Yüksek ve profilsiz kenarlıdır. J.Hayes tarafından M.Ö.1. ile M.S.1 yüzyıl arasına tarihlendirilmiştir.153

153

Tarsus Form 15:(Katalog no:281-317) Çanak. ( Kenyon Form 16) Bu tip çanaklar yarım küre gövdeli ve halka kaidelidirler. Dudak düzdür; kaidenin kenarı, özellikle erken örneklerde, düz olduğu gibi, aşağıda ele alınan Form 17 grubuna ait çanakların kaideleri gibi, dışta kalınlaştırılmış, hatta gövde ile birleşme yerinde bir boğum oluşturduktan sonra, bir set yapılarak, daha da belirginleştirilmiştir. Çapları 10-15 cm, derinlikleri de 5- 9 cm. arasında değişir. Ancak daha küçük olan çanaklar da vardır. Bu tanımlanan özellikleriyle Form 16, Helenistik ve öncesi döneme ait yarım küre karınlı, ancak kenarı içe dönük olan çanakların bir devamı niteliğindedir.Samaria buluntularına göre form 16 M.Ö.1. yüzyıl ile M.S.1.yüzyıl arasına tarihlendirilmiştir.154 Lapp, bu buluntuları M.Ö.75 ile M.S. 20 arasına tarihlendirir.155 Samsat buluntularını K.Levent Zoroğlu M.Ö. 2 yüzyılın sonları ile M.S.1.yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmiştir.156 Gözlü Kule’de, Form 16 grubuna ait çanaklar hem Helenistik, hem de erken Roma

154

-Samaria III, 332-334

155 _{-Lapp 1961,tip.15 2A,s.35} 156

tabakalarından bulunmuştur157. Bu bakımdan, bir çok buluntu merkezinde Form 16 grubuna ait çanaklar, Form 1 ile birlikte, DSA grubunun en eski tipleri, bir başka deyişle, bunların M.Ö. 2. yüzyıla tarihlenebilecek örnekleri olarak değerlendirilmişti158.

Tarsus Form 16:(Katalog no:318-348) Çanak. ( Kenyon Form 17) Form 16’nın ölçülerine ve biçim özelliklerine yakın olmakla birlikte, bunların gövdesi yarım küre biçimli olmayıp, Form 16’ya göre daha dar ve derindir; dudağı dışta hafifçe kalınlaştırılmıştır ve bazı örneklerde dış yüzde derin olmayan bir profil vardır. Kimi örneklerin tondolarında rulet süsleri, iç içe yivler vardır. Bir çok çanağın kaidesi dışta kalınlaştırılmıştır ve bir kısmının oturma yüzeyinde yiv vardır. Form 17 ölçüleri ve diğer biçim özellikleriyle Form 16 ile yakından ilişkilidir ve Form 16’dan ayrılan kenar özelliği aslında fazla önemli bir fark olarak ele alınmamalıdır159.Lapp form 17’yi M.Ö. 75 – 25 yılları

157 _{-Jones 1950, 182, 233-234, No. 271-289, fig. 137, 188.} 158

- Örneğin Tell Anafa’da bulunan en eski örnekler M.Ö. 2. yüzyılın üçüncü çeyreğine tarihlenmektedir; Cornell 1984, 113-114.

159_{-Cornell de, Tell Anafa’da ele geçen örnekler ve stratigrafiye}

arasına tarihlendirmiştir.160 Atina agorasının ikinci tabakasında bulunan ayaklı çanaklar M.S. 1. yüzyılın ilk yarısında bu formun varlığını ispatlar.161

Tarsus Form 17:(Katalog no:349) Çanak. ( Hayes Form 16) Konik gövdeli, düz, profilsiz kenarlıdır. J.Hayes M.Ö.2. yüzyıla tarihlendirmiştir.162

Tarsus Form 18 :(Katalog no:350-357) Çanak. ( Kenyon Form 18) Form 18, Form 19 ve Form 20 ile birlikte Doğu Sigillataları A grubunun yarım küre ya da konik gövdeli (parabolik), kaidesiz, ya da kendinden kaideli derin çanaklarının ilk grubunu oluşturur. Form 18’in en belirgin özelliği, dudağın iç yüzünde kalıpta yapılmış yatay yiv-setlerin ve bazı kabartma süslerin olmasıdır. Kenarın bu özelliği dikkate alınarak, Form 18 kendi içerisinde çeşitli alt gruplara ayrılmıştır163.

farklılıklarını, her iki çanağı farklı gruplarda ele almanın gereksizliğine değinerek, bunların aynı zamandan olduğunu belirtir.

160 _{-Lapp 1961, tip.25 ,2a,s.37} 161

-Robinson 1959,s.22.

162 _{-Atlante II , 21}

163_{- Samaria III, 335-336, fig. 80, No. 15-22; burada iki alt gruba (a:}

yatay yiv setli ve kabartma inci dizisi süslü; b: yalnızca yatay yiv setli) ayrılır. Hama’da ise, benzer biçimde olan, ancak karnı üzerinde kazıma ile yapılmış ağ süsü bulunan örnekler (c) alt grubu olarak değerlendirilmiştir: Hama , 120, fig. 61, 6. Gözlü Kule’de bulunan Orta Helenistik döneme ait siyah astarlı benzerleri için bak. Jones

Bunların ilkinde (A grubu), dudağın iç yüzünde, yatay yiv ve setlerden başka, kısa çizgilerden oluşan kabartma süsler vardır. B grubunda ise, sadece yatay yivler setler görülür. İnce cidarlı olan bu çanakların genişlikleri ortalama 10-15 cm. arasındadır.Gözlü Kule’de “Helenistik Pergamen” grubu içinde Form 18 bulunmamasına karşılık, bunun siyah astarlı bir örneği kataloglanmıştır164. Atina Agorasında da Form 18’in özelliklerini gösteren siyah astarlı örnekler vardır ve bunlar M.Ö. 2. yüzyılın ilk yarısına verilir165. Bu tip çanaklar erken İmparatorluk dönemine kadar kullanılmıştır.

Tarsus Form 19:(Katalog no:358-368) Çanak. ( Kenyon Form 19) Form 18’e göre daha küresel gövdeli olan bu tip kaseler aynı zamanda daha kalın cidarlıdır. Kenar Form 16 gibi düzdür. Dış yüzde, üstte iki yatay yivin sınırladığı, çoğu zaman düz ve düzgün biçimde

1950, 160, 219, No. 113 (Batı Yamacı grubu) ve ağ süsünün boya ile yapıldığı bir örnek: Jones 1950, 220, No. 128. Atina Agorası’nda bulunan siyah astarlı ve ağ süslü örnekler: Rotroff 1997, 108-109, Pl. 32, No. 318-323.

164

-Jones 1950, 160, 219, No.114.

165

-Rotroff 1997, 109-110, 276, No. 328-330; fig. 21, Pl. 33; bunlardan No. 330 kırmızı astarlıdır ve M.Ö. 150-100 tarihleri arasına verilir.

olmayan ve aralıkları birbirinden farklı eğik yivler açılmış ve bu şekilde sanki yivler ve bunların oluşturduğu setlerle bir tür kabartmalı dış yüzey oluşturulmuştur. Kimi örneklerde çanağın oturma yüzeyini belirlemek için dip kısmında sonradan açılmış iç içe yivler vardır. Gözlü Kule’de “Hellenistik Roma Ünitesin ”de bir örnek bulunmuştur166. Samaria167, Hama168, Tell Anafa169 ve Samsat170’daki örnekler de yaklaşık olarak M.Ö. 1. yüzyıla aittir ve bunlar en geç Augustus dönemiyle ortadan kalkmışlardır.

Tarsus Form 20:(Katalog no:369-424) Çanak. ( Kenyon Form 20) DSA grubunun en yaygın çanaklarından biri olan Form 20, yarım küre biçimli, ancak çoğu zaman yayvan, hafif dışa dönük kenarlıdır. Bunların en dikkat çekici özelliği, çanağın dış yüzünde, kenarın biraz altında başlayan ve tüm gövdeyi kaplayan çeşitli kabartma süslerdir ki, bu yönüyle Helenistik dönem kabartmalı çanaklarına (“Megara” çanakları)

166_{- Jones 1950, 175, 234, No. 293, fig. 137, 188.} 167

- Samaria III, 342, fig. 82,7

168

- Hama , 121

169 _{-Slane 1997, 315} 170

yakınlık gösterir . Form 20, hem üretim tekniği, hem de bezeme özellikleri ile “Megara” çanaklarının bir devamıdır171. Ancak bunlar öncekilere göre daha küçüktür (ortalama yükseklik 6-10 cm.). Kabartma süslerin çanak üzerindeki dağılımı da “Megara” çanaklarının özelliklerini ve motiflerini andırır şekildedir; ancak hemen belirtelim ki, “Megara” çanakları ile kıyaslandığında, kabartmalar daha basit ve alçak kabartma biçimindedir. Üstte, kenarın biraz altında yer alan iki kabartma çizginin sınırladığı yatay frizle başlar. Burada yumurta (Ion kyması) ,pendant süsü, kalp süsü ,salkım süsü , çeşitli hayvan süsleri , vb. süsler yer alır. Bunun altında, dip seviyesine kadar, kenger yaprakları , buğday başağı, rozetler, stilize yapraklar ve diğer bitkiler, çeşitli hayvan süsleri, sütun , v.b. süsler vardır. Kataloglanan eserler arasında 8 kollu bir tekerlek betimi ; bir aslan ve elinde mızrak olan bir figür vardır.Bu sahneler olasılıkla figürlü bir sahnenin parçasıdır.Kataloglanan bir başka form 20 gövde

171

- Bu yüzden olacak ki, Gözlü Kule buluntuları da “Pergamene” Moulded Bowls olarak ele alınmıştır: Jones 1950, 177-178, 235-238, No. 305-348, fig. 138-142 ve 189.

parçasının dış yüzünde İsis tacı betimlenmiştir. Form 20’nin dibinde ise, genellikle bir rozet süsü görülür. Tarsus Cumhuriyet Alanı buluntularının büyük bir kısmı cadde ve cadde öncesi seviyeden gelmektedir.Form 20’ye ait kaplar Hama172 , Samaria173, Antakya174 gibi merkezlerde M.Ö.1.yüzyılın ortalarından M.S.2 yüzyıl ortalarına tarihlendirilmiştir.Samsat örnekleri ise M.S. erken 1. yüzyıla tarihlenmiştir.Gözlü Kule’de bulunan çanaklar genellikle M.Ö. 1. yüzyıla aittir. Ancak, bunların M.S. 1 yüzyıl sonlarına kadar da kullanıldıkları anlaşılmaktadır175.

Tarsus Form 21:(Katalog no:425-427) Fincan. (Kenyon Form 21) Form 21 ile birlikte, Form 22, 23 ve 24, özellikle köşeli karınlı olmalarıyla tümü fincan olarak değerlendirilmiştir. Bunlar da yine içki kapları olmalıdırlar Form 23 ve 24’ün tondosunda dilek ve iyilikle ilgili sözcüklerin (XAPIC gibi) damgalarının

172 -Hama,124 vd. 173 -Samaria III,272 vd. 174 _{-Waagé 1948, 30} 175 - Hama , 124-125, fig. 48-62

olması, bu işlevin bir kanıtı olabilir. 176. Form 21 ve 22 genellikle erken tipleri temsil ederler ve olasılıkla Helenistik çağ kenarı dışa uzantı yapan, köşeli karınlı çanaklardan türetilmişlerdir177. Form 21 dışa taşkın dudaklı, yayvan ve hemen hemen içbükey gövdelidir. Gövdenin alt kısmı, oldukça keskin bir dönüşle, alçak ve dar halka kaideye bağlanır. Tondosu içbükey biçimlidir. Bunların genişlikleri en fazla 10-12 cm olduğu gibi, 7-8 cm kadar olanlar çoğunluktadır. Gözlü Kule’de bulunan olasılıkla Form 21 grubuna ait bir parça “Hellenistic Pergamen” başlığı altında ele alınmıştır178. Samaria ve Hama’da fazla bulunamamıştır. Samaria’da bulunan form 21’e ait parçalar iki nolu tonozlu sarnıçta bulunması nedeni ile M.Ö. 30 lu yıllardan önceye verilmiştir. 179 Lapp ise form 21’leri M.Ö. 75 ile M.Ö. 25 yılları arasına vermiştir.180 Samsat örnekleri de M.Ö. 1. yüzyıla tarihlendirilmiştir181.

176_{- Bu bilgiler K.Levent Zoroğlu’nun baskıda olan Tarsus}

kitabından alınmıştır.

177 _{-bknz. Rotroff 1997, 158-159, fig. 60-61.} 178

Jones 1950, 175, 234, fig. 188, No. 290 (Hellenistic-Roman Unit).

179

-Samaria III, 311

180 _{-Lapp 1961,252} 181

Tarsus Form 22:(Katalog no:428-434) Fincan. ( Kenyon Form 22) Biçim bakımından hemen hemen Form 21 ile aynı olmakla birlikte, bu tip fincanın dudağı düzdür. İçbükey biçimli bir tondoya sahip olan Form 21’den farklı olarak, Form 22’nin tondosu oldukça düz ve daha geniştir. Burada yaptığımız tanımlama bu formun en yaygın varyasyonunu oluşturur. Gözlü Kule’de bulunan tek örnek “Roman Pergamen” örnekleri arasında değerlendirilmiştir ki, M.S. 1 yüzyıla tarihlenebilir182. Samaria ve Hama’da bulunan örnekler de yine aynı dönemi işaret eder183.Samsat örnekleri ise M.S.1. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmiştir.184

Tarsus Form 23:(Katalog no:435-458) Fincan. ( Kenyon Form 23) Köşeli karınlı çanakların en hareketli kenar ve gövde biçimine sahip olan bu tip fincanlar hafif dışa taşkın dudaklıdır, kenar üstte içbükey bir profil yaparak altta bir dirsek oluşturur; karın ise, içbükeydir ve gövde oldukça yüksek sayılabilecek olan, dar halka kaide üzerine oturur. Kaidenin kenar profili oldukça düzdür.

182

- Gözlü Kule’de bulunan Form 22 grubuna ait çanaklar için bak. Jones 1950, 183, 249, No. 500, fig. 194.

183 _{-Samaria III, 336, fig. 81. Hama , 162, fig. 64.} 184

Genişlikleri 6-12 cm dolayındadır. Derinlikleri ise, 4-8 cm. arasında değişen bu çanakların dudak dış yüzünde ve altta, karınla birleştiği yerde rulet ile yapılmış dikey çizgiler bulunmaktadır. Ayrıca, düz ya da hafif dışbükey olan tondoda aşık kemiği biçimli yazıtlı damgalara da rastlanır. Hama185, Samaria186 ve Antakya187 gibi merkezlerde ilk kez Augustus döneminde ortaya çıkmıştır.Samsat buluntuları da M.S.1. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmiştir.188 Gözlü Kule’de çeşitli örnekleri bulunan bu tip fincanlar “Roman Pergamen” başlığı altında ele alınmıştır189.

Tarsus Form 24:(Katalog no:459-488) Fincan. ( Kenyon Form 24 ) Ortalama 10-13 cm. genişliğinde olan, ancak bundan daha küçük olanların da bulunduğu Form 24 grubuna ait çanakların dudağı dışta hafifçe kalınlaştırılmıştır. Kimi örneklerde karın alt kısmına doğru daralma yaptığı yerde, Form 14’ün sahip olduğu

185 _{-Hama,165 vd.} 186 -Samaria III,338 187 -Waagé 1948, 38 188 _{-Zoroğlu 1986,91} 189

dirseği anımsatan bir çıkıntı bulunmaktadır190. Kenar ile bu çıkıntı arasının düz bir biçimde yapıldığı örnekler yanında ,kenarın dış yüzü, gövdenin neredeyse yarısına kadar birkaç yatay set bulunan örnekler de vardır. Bu özelliği ile, söz konusu bu tipin biçimi, metal kaplara yakındır ve onların bir taklidi olduğu akla gelmektedir. Kaidenin alt yüzeyi de konik biçimde daralır. Bunların dudaklarının dış yüzünde, Form 23’te olduğu gibi, rulet süsleri olduğu gibi ,yalın bırakılanlar da vardır. Tondoları içbükeydir ve burada kimi örneklerde yazıtlı damgalar bulunmaktadır. Samaria’da form 24 M.S.2. yüzyıla tarihlendirilmiştir.191 Samsat buluntuları Augustus döneminden itibaren M.S.1.yüzyıla tarihlenmiştir.192 Gözlü Kule’de Form 24’e ait çeşitli örnekler ele geçmiştir ve bunlar kabaca M.S 1. yüzyıla tarihlenir193. Diğer buluntu merkezlerinde de aynı tarihe verilen tabakalarda bulunan bu fincanların, yüzyılın sonlarına gelinmeden ortadan kalktığı anlaşılmaktadır194.

190 _{-Zoroğlu 1986, 91} 191 -Samaria III, 338 vd. 192 -Zoroğlu 1986, 93

193_{- Jones 1950, 183, 244-248, No. 423-499, fig. 194} 194

Tarsus Form 25:(Katalog no:489-507) Kase. ( Hayes Form 51) İçe dönük kenarlı, yarım küre karınlı yüksek halka kaidelidir.195 Bu form özellikle Pompei’de bulunmuştur.196 J.Hayes bu fincanları iki farklı gruba ayırmıştır.Bu ayrım kaselerin boyutlarına göre yapılmıştır.J.Hayes bu fincanları M.S.70-120 arasına tarihlemiştir.197 J.Hayes’in tarihlemesine paralel bir tarihlemeyide Berenike (Bingazi) buluntularını değerlendiren P.M.Kenrick yapmıştır.198

Tarsus Form 26:(Katalog no:508-552) Testi. ( Kenyon Form 25-26) DSA grubunun bilinen tek kapalı vazoları olan tek kulplu testilere, özellikle boyun ve karın biçimi dikkate alınarak, iki farklı biçim numarası verilmiştir. Bunlardan Form 25 uzun boyunludur. Form 26 ise, daha kısa boyunludur. Her iki tipin de karınları, genelde, uzun ya da kısa boyun olmasına bağlı kalmaksızın, oval, küre, hatta basık küre biçimlidir ki, bu özelliği ile, söz konusu

195

-Kenrick 1985, 239 , fig.43. 337.1

196

-Hayes 1991,188

197 _{-Atlente II,37 Tav.VI. 19-20} 198

testiler yine lagynoslarla kıyaslanabilir.199 Testinin geniş, alçak halka biçimli bir kaidesi vardır. Her iki tipin de kulpları boynun üst kısmından, omuza dik bir biçimde bağlanır ve genelde kulpun dış yüzünde dikey bir kanal vardır .Başka bir önemli ayrıntı da, her iki forma ait testinin ağız profillerinin çeşitliliğidir. Cumhuriyet Alanında yalnızca parçalar halinde bulunan her iki tipe ait testi birlikte değerlendirildi.Sigillatalar arasında bu tür testilerin en bol bulunduğu merkez Kıbrıs olarak saptanmış ve bunlar J.Hayes tarafından “Kıbrıs Sigillataları” olarak ayrı bir grup içind ele alınmıştır.Samaria buluntularını inceleyen K.M.Kenyon form 25’i M.Ö. 30 öncesine,Form 26 içinde Augustus dönemini önermektedir.200 Gözlü Kule’de herhangi bir biçim ayrımı yapılmaksızın yayınlanan bu testilerden resmi verilen bir örnek olasılıkla Form 25’e ait olmalıdır ve “Roman Pergamen” başlığı altında ele alınmıştır201. Tarsus Form 27:(Katalog no:553) Krater. ( Kenyon Form 27 ) DSA kraterleri, dışa taşkın dudaklı, kısa

199

-ayrıntılı bilgi için bknz.Samaria III, 340 ; Hama,180; Zoroğlu 1986, 93

200 _{-Zoroğlu 1986, 93} 201

boyunlu ve kenar çapından biraz daha geniş, yarım küre biçimli karınlıdırlar. Benzerlerini dikkate alarak tamamlanacak olursa, bunların dar, ancak yüksek ve profilli bir kaide üzerine oturdukları söylenebilir.Kraterler Samaria’da202M.Ö.30-25yıllarına tarihlendirilmiştir.Hama’da bulunan örnekler içinde DSA’ların erken safhası önerilmiştir.203 Samsat örnekleri de Erken İmparatorluk dönemine tarihlendirilmiştir.204 Tarsus Form 28:(Katalog no:554-555) Krater. ( Hayes Form 26) J.Hayes M.Ö.1 . yüzyıla tarihlendirmiştir.205 Varia:(Katalog no:556) Varia başlığı altında bir parça değerlendirildi. Bu parça olasılıkla Tarsus Form 26 grubuna ait bir testinin kapağının tutamağı olmalıdır

202 -Samaria III, 340 203 -Hama,188 204 _{-Zoroğlu 1986, 95} 205 -Atlante II ,26

TABLO-5

FORMLARIN DÖNÜŞÜM TABLOSU

Tarsus Kenyon Hama Samsat Hayes Slane Tarsus Form 1 - - - Form 1 Tip 11 Tarsus Form 2 Form 1 Form 1 Form 1 Form 2a-2b Form 3- 4a-4b Tip 13a- 13b- 13c- 13d- 13e Tarsus Form 3 Form 2 Form 2 - Form 5a-5b Form 14 Tip 14a- 14b-15 Tarsus Form 4 Form 3 Form 3

Form 3 Form 6 Tip 12

Tarsus Form 5 Form 4 Form 4 - Form 54 - Tarsus Form 6 Form 7 Form 7 - Form 57-58- 59-60a- 60b - Tarsus Form 7 Form 8 Form 8 Form 8 Form 9- 10-11 Tip 17 Tarsus Form 8 Form 9 Form 9 - Form rara c Tip 16

Tarsus Form 9 Form 10 Form 10 - Form 12 Tip 19 Tarsus Form 10 Form 11 Form 11 - Form 29 Tip 20 Tarsus Form 11 Form 12 Form 12 Form 12 Form 30 Tip 21 Tarsus Form 12 Form 13 Form 13 Form 13 Form 28 Tip 22 Tarsus Form 13 Form 14 Form 14 Form 14 Form 33-34- 35-36- 37a-37b Tip 23 Tarsus Form14 - - - Form 13a - Tarsus Form 15 Form 16 Form 16 Form 16 Form 22b Tip 25-25c Tarsus Form16 Form 17 Form 17 - Form 21-22a- 23 Tip 25a- 25b Tarsus Form17 - - - Form 16 - Tarsus Form 18 Form 18 Form 18 Form 18 Form 17b-18 Tip 26 Tarsus Form 19 Form 19 Form 19 Form 19 Form 19a-19b Tip 27a- 27b Tarsus Form 20 Form 20 Form 20 Form 20 - - Tarsus Form 21 Form 21 Form 21 Form 21 Form 42 Tip 29

Tarsus Form 22 Form 22 Form 22 Form 22 Form 42 Tip 32 Tarsus Form 23 Form 23 Form 23 Form 23 Form 46-47 Tip 33- 34a- 34b- 34c Tarsus Form 24 Form 24 Form 24 Form 24 Form 48-49- 50 - Tarsus Form 25 - - - Form 51 - Tarsus Form 26 Form 25-26 Form 25-26 Form 25-26 Form 101- 102- 104a- 104b- 105- 107- 108- 109- 110- 111- 113- 114- 116a- 116b- 117 Tip 36b Tarsus Form 27 Form 27 Form 27 Form 27 - Tip 30b Tarsus - - - Form -

8.Değerlendirme ve Sonuç:

Ovalık Kilikya’nın önemli kentlerinden birisi olan Tarsus, yaklaşık olarak 2500 yıldır ismi değişmeden varlığını sürdürmüştür. Tarsus, Kilikya bölgesi içindeki önemini devamlı korumuş ve ön planda olmayı başarabilmiştir.1993 yılında Cumhuriyet Alanında yer altı otoparkı yapımı sırasında bazalt kaplamalı taşlardan oluşan antik yola rastlanmış ve yapılan hafriyat ve çalışmalar durdurulmuştur. Daha sonra ise Tarsus müzesi ve Prof.Dr. K.Levent Zoroğlu’nun bilimsel başkanlığında arkeolojik kazılara başlanmıştır.Tarsus Cumhuriyet Alanında yaklaşık 10 yıllık kazılar süresince 1600 civarında parçadan oluşan ve şimdiye kadar Kilikya bölgesindeki bir arkeolojik kazıda ilk kez bu kadar zengin bir buluntu kompozisyonunu oluşturan DSA’lar elde edilen buluntular içinde en önemli gruptur.DSA’ların M.Ö.2.yüzyılın ortalarından itibaren Hellenistik dönem siyah astarlı seramiğine bir altenatif olarak üretildiği ve üretim yerinin de Doğu olduğunu söylemek mümkündür. Augustus dönemine gelinceye kadar form repertuarının çeşitlilik arz etmediği ancak M.Ö.1.yüzyılın son çeyreğinden itibaren form

repertuarının çeşitlendiğini görmekteyiz. M.S.1. yüzyıl başlarından itibaren bir çok benzerlik gösteren kapların farklı atölyelerde üretildiğini söyleyebiliriz. M.S. 2. yüzyıldan sonra üretim giderek yavaşlamış, yavaşlayan üretim M.S.3. yüzyıl başlarında bitmiştir.Biten DSA üretiminin yerini “Geç Roma Kırmızı Astarlı” grubu almıştır. Tarsus Cumhuriyet Alanı kazılarında 1994 - 2003 yılları arasında bulunan DSA’larda saptanan formlar (Kenyon’a göre) şu şekildedir: 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11,12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20 ,21, 22, 23, 24, 25, 26, 27. Bunlara ek olarak Kenyon’ın yaptığı sınıflandırmada olmayan , bazı formlarda J.Hayes’in yaptığı sınıflandırmaya göre tasnif edilmiş ve şu formlar tespit edilmiştir: 1,13a,16,26,51. Ayrıca Varia başlığı altında bir parça değerlendirilmiştir. Kenyon’ın sınıflandırmasına göre form 5 , 6, 15’e ait herhangi bir örnek saptanamamıştır. Saptanan formlar arsındaki form yoğunluğu farklıdır. Buna göre 1,7,10,13,14,16,17,20,23,24,25,26, numaralı formlar 2,3,4,8,9,11,12,18,19,21,22,27 numaralı formlara göre daha yoğundur. Formlar arsındaki bu yoğunluğu ve bazı formların olmamasını açıklamak zordur.. Bu durum belki

üretime, belki Tarsusluların tercihine,belki de kazılar sırasında bunları bulma şansına bağlı olduğu konusunda şimdilik bir şey söylemek oldukça güçtür. Yapılan çalışmalar sonucunda maalesef Tarsus Cumhuriyet Alanı’ndaki tahribattan dolayı Cumhuriyet Alanı’nın genelinde bir stratigrafi oluşturamadık ve elimizdekiDSA örneklerini çeşitli merkezlerdeki DSA örnekleri ile karşılaştırarak tarihlendirmeye çalıştık. Tarsus Cumhuriyet Alanı kazılarında bulunan DSA’lar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda kil,astar ve form özelliklerinin Samaria , Hama , Samsat , Antakya gibi merkezlerle benzeştiğini söyleyebiliriz. Özellikle elimizdeki DSA’lar Hama ve Samaria DSA’ları ile form ve süsleme açısından oldukça benzeşir. Bu verilere dayanarak M.Ö.1. yüzyılın ilk yarısında Tarsus’ta DSA kullanımının mevcut olduğunu ve Tarsus’ta DSA kullanımın M.S. 3. yüzyıla kadar devam ettiğini söyleyebiliriz. Tarsus’un DSA üretim merkezi olduğunu düşünmekteyiz. Gerek F.F.Jones’un Gözlü kuledeki malzemeleri değerlendirmesi ve elde ettiği veriler ışığında Tarsus’u üretim yeri olarak önermesi, gerekse elimizdeki malzemenin şimdiye kadar Kilikya

bölgesindeki en büyük DSA buluntu grubunu oluşturması özelliklede elimizdeki malzemenin içinde üretim hatalı kapların sayısının fazlalığı bu düşüncemizi destekleyen verilerdir. Önümüzdeki yıllarda Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazılarının devam etmesi, yapılacak olan daha kapsamlı çalışmalar ve bu çalışmaların kil analizleri ile desteklenmesi ile belki de Tarsus’un üretim yeri olduğu kanıtlanacaktır.

KATALOG NO:01

KAZI ENVANTER NO: T.94.6E 4S.FG.4 LEVHA NO:1

SEVİYE/TABAKA: - FORM: Tarsus Form 1

ÖLÇÜLERİ: Y:2 cm Ç:7.1 cm

TANIM: Kaide parçası: kil:a1;astar:1;kaidenin içinde çukur şeklinde fazla olan yağın dolacağı yağ haznesi var.

BİBLİYOGRAFYA: Atlante Tavola I /1

KATALOG NO:02

KAZI ENVANTER NO: T.98.AY.4L2.27 LEVHA NO:1

SEVİYE/TABAKA: - FORM: Tarsus Form 1

ÖLÇÜLERİ: Y:1.2 cm Ç: 19.2 cm TANIM: Kenar parçası; kil:a2;astar:1 BİBLİYOGRAFYA: Atlante Tavola I /1

KATALOG NO:03

KAZI ENVANTER NO: T.98.AY.4L2.33 LEVHA NO:1

SEVİYE/TABAKA: - FORM: Tarsus Form 1

ÖLÇÜLERİ: Y:1 cm Ç:18 cm TANIM: Kenar parçası; kil:a2;astar:2 BİBLİYOGRAFYA: Atlante Tavola I /1

KATALOG NO:04