Harb-i Umumiyenin son faciasına dair:
Ukrayna Seferiyle Mülakat
Bolşeviklere karşı İtilaf sevkiyatı – Onbeş günden beri Ukrayna’dan haber yok – Son gelen vapur, Kiyef’te asayiş – Ukrayna İtilafı dar aguş ederek karşılayacak – Rusya’da son vaziyet – Prens Tenişef – Bolşevikler – Mahitler – Kerenski müfit bir amel olamaz – İtilaf Bolşeviklerden ciddi mukavemet görmeyecek…
Avrupa cephelerinde harekâtın tatili üzerine İtilaf Rusya’da Bolşeviklere kar- şı icrasına teşebbüs edeceği sevkiyat-ı enzar dikkati, üçüncü defa ölerek Rusya’ya celp etti. Dört senelik cihan faciasının son perdesini teşkil eyleyecek olan bu hareke- tin as icraatı memleketimiz olduğu ve Rusya’da tekrar eyleyecek vaziyetler bizi de alakadar eyleyeceği için dün muharrirlerimizden biri Ukrayna seferinin nezdine gide- rek Rusya Ukrayna ahvali hakkında atideki mülakatı yapmıştır:
150 Şehrimiz ahiren vasıl olan Ukrayna sefareti (Mişel10 Sokofkin) Ukrayna’nın Galata rıhtımındaki (Aleksandır11 Mihayloviç) vapurunda bir müddet kaldıktan son- ra Şişli de isticar ettiği mükellef konağa nakletmiştir. Maslahatınzadarlık ermesi ol- mak üzere Beyoğlu’nda bir bina tedarik olduğundan seferi konağa hususi ikametgah ittihaz etmiştir. Burada heva edilmekte olan tertibat müthezarata rağmen sefir, mu- harririmizi nezaket ve samimiyetle kabul ederek neşriyatını takip ettiği (Yeni Gün)ün mükemmeliyet ve ciddiyetinden dolayı sitayende bulunduktan sonra Ukrayna ahva- linden vücehâti bahsetmeye başlamıştır:
- On beş günden beri Ukrayna’dan malumat alamıyorum. Her tarafında cere- yan etmekte olan desat bittabi bizim mukadderat-ı vazifemizden temas ettiğinden dün buradan telsiz telgrafla hatmine müracaat ettim havaya intizar ediyorum.
- Birkaç gün evvel Ukrayna seferimiz Muhtar Bey Kiyef’ten gelmiştir. Ken- disinden…
- Evet Muhtar Bey evvelsi pazar günü Odessa’dan buraya getiren vapur vası- tasıyla Kiyef’te asayişi devam etmekte olduğunu haber aldım. Ancak vapurun hare- ketiyle müsaveletinden biri merkezi Avrupa hükümetleri dâhilinde esaslı ve mühim vakayı tehdit etmiştir. Bu hadisat karşısında Ukrayna münasebet ve ahvali ne şekil almıştı ve hükümetimin nûkat nazarı nedir? Bundan henüz malumatedar değilim.
-İtilaf hükümetlerinin Karadeniz’de Rusya’ya karşı teşebbüs etmekte olduğu hareket Ukrayna’da ne suretle telakki edilecektir?
Ukraynalılar İtilaf devletleriyle deraguş ederek istikbal edeceklerdir.
Fakat Ukrayna’nın İtilafa karşı takip edeceği hat hareket Bolşevikler’in vazi- yetine tabidir. Bolşevikler’in bugünkü vaziyeti malum değildir. Odessa’da yakın vak- te kadar Bolşevikler’in yoktu. Ondan sonra buraya gelerek yerleşmişlerse kendilerine tedbiye veresiyede tabii bir hükümet tesis eylemeye giden İtilaf kat’atına mukavemet edecekleri şüphesizdir. Bu suretle bizim arazimizde, fakat Bolşeviklerle İtilaf’ın ara- sında bir mücadele vukuya gelecektir.
-Ukrayna’da ki Almanların şimdiye kadar Rusya’da ve Ukrayna’da vücuda getirdikleri teşkilat ne olacaktır?
10 Michel 11 Alexander
151 -Almanlar Ukrayna’da yerleştikleri günden her türlü mahrumiyetlere maruz kalmış olan ahalinin mahsulatını, mevât-ı ibtidaiyeyi, hasılı memleketin varını yoğu- nu alarak Almanya’ya taşıdıklarından dolayı Ukrayna ahalisi Almanya’ya karşı pek müteferrittir. Halkımız esasen itilafa mütemayildi, bugün bu kadim nümayişini izhar etmesine bir mâni kalmamıştır, bu sebeple Ukraynalılar itilafı açık kalple karşılaya- caktır.
-Fakat Ukrayna’da da pek çok Sosyalist bulunduğunu söyleniyor, bunların eski arkadaşları olan Rus Bolşeviklerine müzaheret olması muhtemel değil midir?
-“Ukrayna da halkın nısfi Sosyalist olduğuna dair mutabuatta bazı neşriyata tesadüf ediyoruz fakat emir olunuz ki Ukrayna’da zannedildiği tarzda hemen hiçbir Sosyalist yoktur. Ukraynalılar daha eski Rus idaresi zamanında küçük araziye sahip erbab-ı ziraattan mürekkeptir. Rusya’da Bolşvizm’i tevliy ve idame eden vasî arazi mülkiyeti, ameleye ihtilale sevk eyleyen sol mesaisi Ukrayna’da mevcut değildir. Bu sebeple Ukrayna’da Bolşevizm payidar olamaz ve bir kuvvet-ül zuhur bulamaz. Bundan başka Bolşevikler bugün kendi memleketlerinde, Rusya’da bile emin stad- gâhlar bulmaktan mahrum kalmıştır.
-Rusya’daki son vaziyet hakkında malumatınız var mı?
Bu esnada muhavere arasında itilafın başladığı Karadeniz sevkiyatı hakkında bazı fikirler karıştığından sefir cenapları sefaret başkitabetini ifa etmekte olan Prens (Tenişef)i nezdine celbederek müdavele-i efkâra başlamıştır. Bu vesile ile suale Prens atideki cevabı verdi:
-Bolşeviklerin bugünkü vaziyeti, mevcut malumata göre pek naziktir: Mor- man cihetinden başlamış olan İtilaf hareketi (Arkanjel) ile (Vologda) arasındadır. (Perm- Ekatarinburg)‘dan Ural’a kadar (Ural) hattı (Çeh-eslovak12)lar tarafından işgal edilmiştir. (Volga) havalesi Eylül esnasında (Çeh-eslovak)lar tarafından istirdât edilmişti. Cenup’ta ve vasıtı (dün) havalisinde Bolşevikler vardır. Daha Cenup’ta ise bunlara karşı teşkil etmiş olan gönüllüler Bolşeviklerle harp etmektedir. Gönüllüler galip gelmektedir. (Novorossiyks-Taupse) gönüllüler elindedir.
152 Bunlar itilaf tarafındadır ve Almanya’ya hasımdır. İtilafın buradan sevk et- meye başladığı söylenilen kuvvetlerin bu gönüllülere muavenet etmek üzere gönde- rilmekte olması muhtemeldir.
Bunu müteakip Sefir Prensi’nin ifadesine ilaveten:
-Almanya itilaf mütarekenamesinde Karadeniz’deki vapurların itilafa teslimi mezkûrdur. Bundan gönderen itilaf kuvvetleri şimdilik bu vapurları teslim etmekle meşgul olsa gerektir.
-Kerenski’nin İstanbul’a geleceği haberi işitiliyor. Mümâileyh itilafın Rusya harekâtında bir ameli olacak olabilir mi?
-Bu haber bizi pek müttehit etti. İtilaf galiba bunu Odessa’ya göndermek ve orada arzusu dairesinde teşkil edeceği Rusya hükümetinin yine başına geçirmek ame- lindedir. Rusya’da bugün […] ehemmiyetini hair bir kimse varsa o da (Kerenski)dir. Bu adam çok söz söylemekten başka bir şey yapmadı. Bugün Rusya kendinden mün- teferttir. Çünkü Almanya Avusturyalılara mukavemet yolunu bilmedi. Bunun için ben (Kerenski)nin itilafa nafi bir azu’ olabileceğini ümit etmem ve buraya geleceğini asılsız bir haber bitelakki ediyorum.”
Prens (Tenişef), sefirin ifadesine ilaveten:
-“Kerensksi” nin İstanbul’a geleceği haberini Azerbaycanımız murahhası dos- tumuz (Topçu Bastıyef) Efendi de teyit etmişti. Dedi.
-İtilaf Rusya’da Bolşeviklerden başka muhalif bulamayacak mıdır?
-“İtilafçıların Rusya’da bulacağı yegâne muhalefet Bolşeviklerdir. Orada Bol- şevik esasatından başka düsturlarla teşekkül etmiş her hükümet itilaf taraftarıdır. Bolşevikler Almanya’dan tahsisat aldılar. Almanya bunu sevkulceyş ve makasıd-ı askeriye ilcasıyla yaptı.
Bolşevikler hakiki ve tabii hükümet esasatlarına istinaden teşekkül etmiş her devlete muhalefettir. Onların gayeleri haydutlu, saikaları anarşistlik, vasıta-ı cerayile- ri katlugârettir.
-“Bolşevikler itilaf hareketine ne derece mukavemet edebileceklerdir?
-Bolşevikler amele ve ahali arasında bütün nüfusunu kaybetmişlerdir. Onların yegâne kuvveti kızıl hasseleridir, vasıta-ı icraiyeleri eski Rusya’dan ele geçirdikleri
153 hazine, bol para ile tutulmuş ücretli asker, Alman ve mücadeleleri Rusya’da tensik ettikleri Alman ve Avusturya esirleri, Rusya’dan kalmış silah ve mühimmattır. Vakıa bu Türk orduları gayet iyi techiz edilmiştir. Fakat vesait nakliyedeki müşkülat dola- yısıyla artık Almanya’dan mühimmat gelemez ve Alman muallimler ifa-yı vazife edemeyecektir. Binaenaleyh İtilafın muntazam katiyet ve harekâtına mukavemet edemez.
-Buradan geçen İtilaf vapurları Odessa’ya veya diğer Rus limanlarından biri- ne vasıl olmuş mu?
-Dün amiral (Galtrup) ile görüştüm, sevkiyatın başlamadığını söylediğine gö- re henüz itilaf kuvvetleri limanlarımıza ve Rusya’ya dahi vasıl olmamıştır. [S.76. s.1]
A.R