Nutuk

Gazetede nutuk olarak karşımıza çıkan on yedi metin bulunmaktadır. Bu metinlerin konularına göre sınıflandırılması şu şekildedir:

Tablo 2.8. Nutuk Metinlerinin Sayı ve Konularına Göre Dağılımı

Yazar Yazının Başlığı Tür Sayı Sayfa Konu

M.A. Sadrazamın Bir Nutku Nutuk 21 1 Sulh

İmzasız Reichstag Bütçe-i Encümende Büyük Nutuklar Nutuk 23 1 Sulh

İmzasız Fon (Payer)in Nutku Nutuk 23 2 Sulh

İmzasız Bakü Meselesi ve Fon (Hinçe)nin Nutku Nutuk 24 1 Siyasi

İmzasız Derûnunda, Müsalemet ve Mukadderat-ı Cihanın Mevzu Müzakere Olacağı “Lahey” Sulh Sarayı

44

İmzasız Alman Başvekilinin Program Nutku Nutuk 34 1 Sulh

İmzasız Nutuk İftitâh-ı Hümayün Nutuk 37 1 Siyasi

İmzasız Ahmet Rıza Beyefendi’nin Nutku Nutuk 46 2 Sulh

İmzasız Arnin Efendi’nin Nutku Nutuk 46 2 Adalet

İmzasız Mavroyeni Bey’in Nutku Nutuk 46 2 Adalet

İmzasız Almanya Başvekili’nin Nutku Nutuk 52 2 Siyasi

İmzasız Nutuk: Nutuk 72 1 Esir

İmzasız Fredirik Ebert’in Bir Nutku Nutuk 74 1 Sulh

İmzasız Mister Vilson’un Paris’te Mühim Bir Nutku Nutuk 111 2 Siyasi

İmzasız Reis Kılemensu’nun Sulh Konferansında Nutku Nutuk 139 1 Sulh

İmzasız Amerika Reisicumhuru’nun Nutku Nutuk 141 2 Siyasi

İmzasız Vilson Fransa Mebusanındaki Nutku Nutuk 154 2 Siyasi

Tablo 2.9. Nutuk Metinlerinin Konularına Göre Dağılımı

Konular Sayı Sayfa Adet

Sulh 21-23-23-33-34-46-74-139- 1-1-2-1-1-2-1-1 8

Siyasi 24-37-52-111-141-154 1-1-2-2-2-2 6

Adalet 46 2 2

Esir 72 1 1

Toplam 17

Gazetede sekiz adet sulh konulu nutuk bulunur. Konularına göre açıklamalar sırasıy- la yapılacaktır. İlk nutuk yirmi birinci sayıda “Sadrazamın Bir Nutku” başlığıyla yer alır. Nutuk M.A imzalıdır. Sadrazam Hazretleri’nin sürekli yaptığı sulh çağrısına düşman devletlerinin kulak verilmediği söylenir. Düşman devletleri milletlerin hürri- yeti ve cihanı kurtarmak için harp ettiklerini söyler. Ancak Sadrazam Hazretleri du- rumun öyle olmadığını belirtir ve şunları söyler:

“Efendiler, düşman bizi mahvedemez. Biz daima hukukumuzu hüsn-ü neticeye vasıl oluncaya kadar müdafaa edeceğiz. Kuvvetimiz ve mukavemetlerimizle devam etmek mecburiyetindeyiz. Sulhun istihsali yalnız bir tarafın arzu ve ihtiyarına vabeste bu- lunduğu cihetle sulhten bahsediyoruz. Geçici adem-i muvaffakıyetlerin cesaretimizi kırmayacağını büyük muvaffakıyetlerden de mağrur olmayacağımızı düşmanlarımıza ispat etmeliyiz.” (S.21, s.1)

45 Yirmi üçüncü sayıda “Reichstag Bütçe-i Encümeninde Büyük Nutuklar” ana başlığı yer alır. İkinci sulh konulu nutuk “Fon Hinçe’nin Nutku” alt başlığındadır. Avustur- ya-Macaristan hükümetinin sulh için karşılıklı konuşma teklifinden bahsedilir. Tür- kiye, Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan’ın barış müzakeratında ilk sırada iştirak edeceğini bildirir.

Bir sonraki nutuk “Fon (Payer)in Nutku” başlığıyla yer alır. Metin yirmi üçüncü sa- yıda yer alır. Rusya’nın, Baltık vilayetlerinin hürriyetlerine kavuştuğunu Brest- litovsk anlaşmasıyla kabul ettiği belirtilir. Bağımsızlıklarını ilan eden Courlande, Estonya ve Livonya’nın öncelikle milleti temsil edecek bir heyet kurması gerektiğin- den bahseder. Fon Payer sözlerine “Şarkta sulh vardır, bu düşmanların hoşuna gitsin, gitmesin devam edecektir” (S.23, s.2) şeklinde devam eder. Almanya kendi menfaati için bu üç devleti gözetim altında tutmak ister. Ancak Payer, düşman devletlerin bu gözetme karşı çıkacağını belirtir.

“Derûnunda, Müsalemet ve Mukadderat-ı Cihanın Mevzu Müzakere Olacağı “La- hey” Sulh Sarayı” başlıklı nutuk otuz üçüncü sayıda yer almaktadır. Sulh konulu nutukta, konferansta alınması amaçlanan kararlar arasında uluslararası kavgaları bi- tirmek söz konusudur. İlaveten milletlerin çekişmelerini ortadan kaldırmak ve barış ortamını sağlamak vardır. 1899 yılında yapılan konferansta yirmi beş hükümet, 1907 yılında yapılan konferansta ise kırk beş hükümetin katılması sulh isteğinin arttığını gösterir.

Otuz dördüncü sayıda “Alman Başvekilinin Program Nutku” vardır. Başvekil, Al- manya’nın sulh müzakeresi esnasında işçi sigortası için bazı maddeler sunacağını söyler. Sözleşme için işçi ve müteahhitlerden yardım istediğini belirtir. Ayrıca yeni hükümetin kuruluşuyla ilgili bilgi verir.

Kırk altıncı sayıda “Arnin Efendi’nin Nutku”na yer verilir. Bu nutuk sulh beklentileri ve kanunların icrası üzerine bir nutuktur. Arnin Efendi’nin söylemiyle “gül yüzlü” sulhun bir an önce gelip selamete çıkmak amaçlanır.

“Frederik Ebert’in Nutku” yetmiş dördüncü sayıdadır. Yeni hükümet barış ve ateşke- se yöneldiği için Vilson’a müracaat eder. Yeni hükümetin teşekkülü Alman demok- rasisinin yıl dönümü olarak kabul edilir. Ebert, ilim ve fende ileride olduklarını an- cak siyasetteki gelişmelerde geri kaldıklarını ifade eder. Yeni hükümetin askeriyeden

46 kurtulması gerektiğini, iaşenin iyileştirilmesini ve devamlı bir sulh istediklerinin altı- nı çizer.

“Reis Kılemensu’nun Sulh Konferansı’nda Nutku” yüz otuz dokuzuncu sayıda yer alır. Harp ne kadar büyük ve kanlı ise telafisinin de o denli büyük olması gerektiğin- den bahseder. Kılemensu birlik olma mesajını şu şekilde verir:

“Muvaffak olmaklığımız ancak hepimizin kemal-i metanetle müttehit kalmaklığımız sayesinde mümkün olabilir. Buraya dost olarak geldik, kardeş olarak çıkmalıyız. İfa- de etmeyi vecibe ad ettiğim ilk düşünce budur. Bu büyük muharebeye giren akvam arasında gittikçe daha samimi bir ittihat lüzumu her şeye takdim etmelidir” (S.139, s.1).

Yüz elli dördüncü sayıda “Vilson Fransa Mebusanı’nda Nutuk” başlığıyla karşımıza çıkar. Wilson, Rennes şehrinin harap bir durumda olduğunu söyler. Her yerde insan- ların Fransa’nın selameti için bütün kuvvetlerini ve servetlerini harcadığını ifade eder. General Perşing ile birlikte düşüncelerini şöyle dile getirir:

“İşte biz sizin düşünceleriniz, sizin müdafaanız, sizin mümesseleriniz, buradayız ve sizin için hakikaten yaşanacak bir âlem, bütün milletlerin Fransa, Amerika, İngiltere ve İtalya’nın bu nice fedakârlıklar pahasına elde ettikleri harita-ı mazhariyetlerini temin edecek bir âlem meydana getireceğiz, diyebileceğiz.” (S.154, s.2)

Siyasi konulu altı nutuk bulunur. İlki yirmi dördüncü sayıdaki “Bakü Meselesi ve Fon (Hinçe)nin Nutku” başlıklı yazıdır. Azerbaycanlıların Bakü’ye sadece petrol için bağlı olmadığını belirtir. Aynı zamanda tarihî, millî, coğrafi ve siyasi yönden de bağ- lılıklarını ifade eder. Hinçe, eğer Bakü’nün korunaklı bir şekilde durması isteniyorsa bunu ancak Azerbaycan’ın başarabileceğini belirtir.

“Nutk-u İftitâh-ı Hümayün” başlıklı yazı otuz yedinci sayıdadır. Siyasi konulu ikinci nutuktur. Sultan Hazretleri, şerefli bir sulh yolunun araştırılmasını emreder. Yaşanan güçlüklerin giderilmesiyle uğraşırken Balkan cephesinin düşmanlar tarafından kuşa- tıldığı belirtilir. Bunun üzerine Bulgaristan’ın tek başına barışa zorlanması aktarılır. Sultan Hazretleri, “Cenab-ı Hakk’ın cümlemizi fütur ve yeisten korumasını ve müte- şettit ve ihtilafata meydan verilmeyerek sizlere de müşkül mesainizde muvaffakıyet ihsan buyurmasını temenni ile meclis-i umumiyesinin üçüncü devre-i neşriyesinin beşinci içtimaini küşat eylerim.” (S.37. s.1) diye temennide bulunarak nutku bitirir.

47 Gazetenin elli ikinci sayısında “Almanya Başvekili’nin Nutku” bulunur. Başvekil, Wilson'un şartlarının kabul edilmesiyle Almanya’nın buna boyun eğmesinden bahse- der. “Bizzat mevcudiyet mücadelesinden bahsedilecek olursa bu mücadele henüz istifade edilmemiş büyük kuvve-i beşeriye mebni meydana çıkaracaktır. Bizde irade- i milliyemizde diğer milletlerin hakkını ve saadetini kabul etmeliyiz.” (S.52, s.2) diyerek milletvekillerinin vekillik hakkını kaybetmeden hükümete iştirak edeceğini ekler. Bu durumun hükümet ve parlamento samimiyeti için önemli olduğunu vurgu- lar.

Yüz on birinci sayıda “Mister Vilson’un Paris’te Mühim Bir Nutku” başlıklı yazı vardır. Wilson’a Paris Darülfünun tarafından hukuk ve tarih doktoru unvanı verilir. Bunun üzerine Wilson bir konuşma yapar. Cemiyet-i Akvam’la ilgili olarak insanla- rın kim tarafından haksızlığa uğrarsa uğrasın orada toplanılması gerektiğini söyler. Avrupa devletleri maksatlarını on beş gün önce belirtmiş olsaydı harbin çıkmayaca- ğından bahseder.

Yüz kırk birinci sayıda “Amerika Reisicumhuru'nun Nutku” yer alır. Âyan Mecli- si’nin davetlisi Wilson, Fransa hakkındaki görüşlerini dile getirir. Fransa’nın göster- miş olduğu çaba ve fedakârlıklar neticesinde bütün dünyanın dostluğunu kazandığını belirtir.

“Ahmet Rıza Beyefendi’nin Nutku” kırk altıncı sayıdadır. Âyan başkanlığına getiri- len Ahmet Rıza Bey’in nutku adalet konulu ilk metindir. Memleketteki kanun ve adaletin sağlanmaya başladığını zaten bu şekilde olmasaydı başkanlığı kabul etmeye- ceğini ifade eder. Kaybedilen yerlerin padişahın “gazi” sıfatıyla değil “adil” sıfatıyla tekrar alınacağını söyler. Ayrıca matbuata dikkat çeker. Hakikatin acı da olsa matbu- atın dile getireceğini, kalemlerinin özgür ve samimi olması gerektiğini belirtir. Son olarak paşaların yeni görev yerleri hakkında bilgilendirme yapar.

“Mavroyeni Bey’in Nutku” kırk altıncı sayıda yer alan adalet konulu ikinci nutuktur. Balkan Harbi’nden önce idaremiz eşitlik ve adalete dayanmış olsaydı yaşanan kavga- ların hiçbirinin olmayacağını söyler. Bununla birlikte cihan harbinin de meydana gelmeyeceğini sözlerine ekler. Mavroyeni, eğer barış yakınsa devletin şimdiden ada- leti sağlamak için uğraş verilmesini vurgular. Sadece ilan etmekle değil gerekliliğin bütün esaslarını uygulayarak lafta değil her mevkide uygulanması gerektiğini ifade eder.

48 Esir konulu “Nutuk” başlıklı yazı yetmiş ikinci sayıdadır. Esir askerlerden oluşan kalabalığa sesleniş vardır. Nutuk, Amiral’in İngiliz esirlerine köylerinden ve memle- ketlerinden getirdiği selamla başlar. Esirliğin bittiğini ve yakın zamanda memleketle- rine kavuşacaklarını söyler. Türklerin misafirperverliği ile esir hayatlarının kolay geçtiğini belirtir. Arabasına binerek sırasıyla sefarethaneye, Sadrazam Paşa’ya, Bah- riye Nezareti’ne uğrar.

Gazetede yer alan nutuklar dil olarak pek coşku barındırmaz. Dili sadedir ve anlatı- muı açıktır. Çoğu sulh için yazılmış nutuklardır. Sulhun gerekliliğini ve ateşkesin önemini vurgulayan nutuklar yer alır. Wilson gibi devlet adamlarının da nutukları bulunmaktadır. Amiralin İngiliz esirlerine seslendiği nutuk üslup olarak çeşitlilik sağlar. Siyasi olayları yansıtması bakımından değerlidir. Dil bakımından açık ve an- laşılırdır.