Mülakat

Çevirisini yaptığımız Yeni Gün adlı gazetede toplam yirmi dört adet mülakat bulun- maktadır. Bu metinlerin konu dağılımı, sayı ve adetleri aşağıdaki tabloda gösteril- mektedir:

Tablo 2.10. Mülakat Metinlerinin Sayı ve Konularına Göre Dağılımı

Yazar Yazının Başlığı Tür Sa-

yı

Say-

fa Konu

İmza- sız

İsveç Sefiri ile Mülakat Müla-

kat

17 1 Sulh

İmza- sız

Maliye ve İktisadiyemiz

Maliye Nazırı Cavit Bey’le Mülakat

Müla- kat 18 1 Ekono- mi İmza- sız

Hariciye Nazır Vekili Nabi Bey’le Mülakat Müla-

kat

44 1 Sulh

İmza- sız

Rahmi Bey’le Mülakat

Sulh Müsteacil ve Münferit Olmalıdır.

Müla- kat

45 1 Sulh

İmza- sız

Mütareke Meselesi ve Bir Mülakat Müla-

kat

55 2 Siyasi

İmza- sız

Ukrayna Sefiriyle Mülakat Müla-

kat

60 2 Siyasi

İmza- sız

Yeni Polis Müdür Umumiyesi ile Mülakat Müla-

kat

49 İmza-

sız

Ukrayna Seferiyle Mülakat Müla-

kat

76 1 Siyasi

İmza- sız

İaşe-i Mesail Hakkında Mühim Bir Mülakat Müla-

kat

81 1 İaşe

İmza- sız

Tetkik-i Seyyiât Komisyonu Reisiyle Mülakat Müla- kat

83 1 Siyasi

Hafızî Vaziyete Dair Mühim Bir Mülakat Mülakat 92 2 Sulh

İmzasız Mösyö Mişo ile Mülakat Mülakat 99 1 Siyasi

İmzasız Ekmek Müteahhitlerinden Ziya Bey’le Mülakat Mülakat 111 2 İaşe

İmzasız Müdafaa-ı Hukuk Osmaniye Murahhası ile Mülakat Mülakat 112 1 Siyasi

İmzasız İaşe Nazırı ile Mülakat Mülakat 113 2 İaşe

İmzasız Amerikan Mümessili ile Mülakat Mülakat 116 1 Siyasi

İmzasız İspanya Sefiri ile Mülakat Mülakat 117 1 Siyasi

İmzasız Mösyö Sasanof ile Mülakat Mülakat 126 1 Siyasi

İmzasız Subranya Azasında Celal Bey ile Mülakat Mülakat 127 1 Siyasi

İmzasız Mösyö Aharonyan ile Mülakat Mülakat 135 1 Siyasi

İmzasız Gürcistan Sulh Murahhası ile Mülakat Mülakat 140 1 Siyasi

İmzasız Boruzan Tevfik Bey’le Mülakat Mülakat 140 2 Siyasi

İmzasız Ali Merdan Bey Topçubaşı ile Mülakat Mülakat 141 1 Siyasi

İmzasız Siyasi Bir Mülakat Mülakat 149 2 Siyasi

Tablo 2.11. Mülakat Metinlerinin Konularına Göre Dağılımı

Konular Sayı Sayfa Adet

Siyasi 55-60-65-76-83-99-112-116-117-126-127-135- 140-140-141-149 2-2-2-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1- 1-2-1-2 16 Sulh 17-44-45-92 1-1-1-2 4 Ekonomi 18 1 1 İaşe 81-111-113 1-2-2 3 Toplam 24

Toplam on altı adet siyasi konulu mülakat bulunur. İncelemeleri sırasıyla yapılacak- tır. “Mütareke Meselesi ve Bir Mülakat” başlıklı yazı elli beşinci sayıdadır. Muharri- rin, yetkili biriyle yaptığı mülakatta siyasi meseleler ele alınır. Yetkili kişi, Ateşkes antlaşmasının imzalanıp imzalanmadığı yönünde sorulan soruya cevabının gönderil- diğini söyler. Yetkili, cevabın tetkik edilerek verildiğini belirtir. Sözlerini “Kaviyyen

50 zannederim ki şu bir iki gün zarfında bu mesele bitmiş olacaktır.” (S.55, s.2) diyerek bitirir.

Siyasi konulardan bahseden üçüncü metin altmışıncı sayıda “Ukrayna Sefiri ile Mü- lakat” başlığıyla yer alır. Mülakata başlamadan önce Sefir kendi hükümeti ile Türkler hakkında görüşlerini ifade eder:

“Biz esasen Türklerin ulüvv cenabını ve mertliklerini bilir idik. Harp umumi Türkleri nazarımızda bir kat daha yükseltti. Çanakkale’de, Bağdat’ta, Karpatlarda vatandaşla- rınızın ibraz eyledikleri kahramanlık müesseri ile ebediyen iftihar edebilirsiniz. Hü- kümetim ile Türkiye arasında teessüs edecek olan münasebat-ı siyasiye pek ziyade dostane olacaktır.” (S.60, s.2)

Ayrıca Ukrayna-Almanya ilişkilerinden bahsedilir. Muharrir teşekkür eder ve Se- fir’in yanından ayrılır.

Göreve yeni gelen polis memuru Muhammed Ali Bey’e yöneltilen sorular, “Yeni Polis Müdür Umumiyesi ile Mülakat” başlığı altında cevaplandırılır. Mülakat gaze- tenin altmış beşinci sayısında yer alır. Sırasıyla sorulan soruları cevaplanır. Sıkıyöne- tim, firarlar, asker ve polisin mesaisi ile ilgili görüşlerini belirtir. Mülakat, muharririn sorusu üzerine Polis Memur’u kendini tanıtarak bitirilir.

Yetmiş altıncı sayıda “Ukrayna Sefiri’yle Mülakat” yer alır. Yeni Gün okurlarından olan Ukrayna Sefiri, gazetenin ciddiliği ve mükemmelliğine övgüde bulunur. Kiyef’e giden Ukrayna Sefiri Muhtar Bey’den haber alınamadığı belirtilir. İtilaf devletlerinin Rusya’ya saldırmasıyla nasıl bir süreç izleneceği ve Rusya’da yaşayan Almanların kurduğu teşkilat hakkında bilgi verilir. Sefir, Bolşeviklerin İtilaf devletlerinin saldırı- sı karşısında ne yapacağına şu şekilde cevap verir:

“Bolşevikler amele ve ahali arasında bütün nüfusunu kaybetmişlerdir. Onların yegâne kuvveti kızıl hasseleridir, vasıta-ı icraiyeleri eski Rusya’dan ele geçirdikleri hazine, bol para ile tutulmuş ücretli asker, Alman ve mücadeleleri Rusya’da tensik ettikleri Alman ve Avusturya esirleri, Rusya’dan kalmış silah ve mühimmattır. Vakıa bu Türk orduları gayet iyi techiz edilmiştir. Fakat vesait-i nakliyedeki müşkülat do- layısıyla artık Almanya’dan mühimmat gelemez ve Alman muallimler ifa-yı vazife edemeyecektir.” (S.76, s.1)

51 “Tetkik-i Seyyiat Komisyonu Reisi’yle Mülakat” seksen üçüncü sayıdadır. Kendisini müstakil bir komisyon olarak tanıtır. Komisyon hakkında sınırlı bir yazıdan sonra detaylı bilgi almak için Komisyon Reisi Mazhar Bey’le yapılan bir mülakattır. Ko- misyonun bir daireye veya nezarete mensup olmadığını sadece kanunlar çerçevesinde hareket ettiğini belirtilir.

“Mösyö Mişo ile Mülakat” doksan dokuzuncu sayıda bulunan siyasi konulu yedinci mülakattır. Mişo, Prens Nikola’nın yanında gelmiştir. Muharrir Romanya Veliahdı Prens Nikola ile görüşmek istemiş ancak Prens Mösyö Mişo’nun mülakat etmesini emretmiştir. Muharrir, Prens ile birlikte memuriyet-i resmiye için mi seyahat ettiğini sorar. Sefir, cevap olarak Londra Sefiri sıfatıyla eski görevine dönüp Romanya mu- rahhası olarak Sulh Konferansı’na katılacağını söyler. Mişo yanlarında gelen arka- daşlarını sırayla tanıtır. Romanların Dobruca Türklerini sevdiklerini ve Bulgarların Türkleri hicrete zorladıklarına üzüldüklerini söyler. Şehre gelecek olan Romanya heyetinin olmadığını belirterek çıkan haberleri yalanlar.

“Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Murahhası ile Mülakat” yüz on ikinci sayıda yer alır. Moralızade Nail Bey ile yapılan mülakatta cemiyetin amaçları açıklanır. Nail Bey, Kuvayı Milliye’yi bir araya toplamak, dâhile ve harice amaçlarından bahsetmek ol- duğunu söyler. Herhangi bir devlet kurumuna bağlı olmadıklarını, milletin alnına sürülmüş olan lekeyi temizlemeyi başlıca görev edindiklerinden bahseder.

Sulh konulu dokuzuncu metin “Amerikan Mümessiliile Mülakat” yüz on altıncı sa- yıdadır. Mister (Levi Yen) Amerika’nın müesseselerine, okullarına, ticarethanelerine karşı Türklerin saygı duyduğunu söyler. Sulh ile ilgili şunları belirtir: “Sulhun in’ikadına daha uzun müddet intizar etmek icap eyleyecektir. Konferansın in’ikadı herhâlde iki aydan evvel vuku bulacağı anlaşılıyor, bu asgari tahmindir.” (S.116, s.1) der.

Yüz on yedinci sayıda “İspanya Sefiri ile Mülakat” başlıklı metin vardır. 18 yaşında siyasete atılan Mösyö Yovanna Server’in şuan 52 yaşında olduğu yazar. Madrid, Paris, Bern, Romanya, Otranto’ya gittiğini ve İspanya’dan uzak kaldığı söylenir. Avrupa’da Türkler ile ilgili hiçbir şey işitmediğini, İspanya’da memleketlerine dönen İspanya memurundan duyduğunu belirtir. Ayrıca kömür ve iaşe eksikliklerine dikkat çeker. Kendisinin yaza kadar burada kalacağını söylerek mülakat bitirilir.

52 “Mösyö Sasanof ile Mülakat” başlıklı yazı yüz yirmi altıncı sayıdadır. Gazetecilerin hiçbir mülakat teklifini kabul etmeyen Sasanof, muharririn isteğini kabul etmiştir. Mösyö kendisinin tanınmayacağını ve söyleyeceği sözlerin bir değer taşımayacağını söyler. Muharrir ise Türklerin kendisini (Sasanof’u) tanıdığını belirtince oldukça şaşırır. Nerdeyse her sorulan soruya cevap vermemekte ısrarcılığını sürdürür. “Bir şey söylememeye karar verdiğim için tabi bu hususta da hiçbir şey söyleyemem.. Vaktinizi boşuna ziyan ediyorsunuz.” (S.126, s.1) şeklinde konuşur. Rusya’nın du- rumu ve yeni katıldığı kabine hakkındaki sorulara da cevap vermez.

Gazetenin yüz yirmi yedinci sayısında “Subranya Azasında Celal Bey ile Mülakat” yer alır. Muharririn Bulgaristan’ın ortamının karışık olduğunun ve isyanların başla- dığının doğruluğunu sorar. Bunun üzerine Mehmet Celal Bey söylentilerin doğru olduğunu söyler. Sofya Camisi’nin yeniden tamir edildiğini belirtir. Bulgar iaşesinin nasıl olduğu sorusuna hükümetin halkı aç bırakmamak için çaba sarf ettiğini ifade eder.

“Mösyö Aharonyan ile Mülakat” başlıklı yazı gazetenin yüz otuz beşinci sayısında yer alır. Siyasi konulu mülakat Ermeni Cumhuriyeti Heyet Yetkilisi Mösyö Aharon- yan ile yapılmıştır. Aharonyan, Ermenistan-Gürcistan arasındaki sorunun sınır oldu- ğunu söyler. Aslında sorunun sebebinin Gürcüler olduğunu belirtir. Gürcüler de Er- meniler de mıntıkanın kendilerine ait olduğunu söylediği için çekişmenin başladığı ifade edilir. Mösyö, Almanların Ermenistan’ı tahliye ettiğini ayrıca Ermenistan’da iaşe kıtlığının olduğunu ifade eder.

Yüz kırkıncı sayıda “Gürcistan Sulh Murahhasası ile Mülakat” adlı metin vardır. Mülakatta Gürcistan’a savaş ilan etmeden sınıra saldıran Ermenilerin yaptıklarını anlatılır. Elçi, Gürcistan’ın Ermenilere gönderdikleri heyetin tekliflerini değerlen- dirmeye almadıklarını söyler. Gürcistan’ın siyasi teşkilatının anlatılmasıyla mülakat biter.

“Boruzan Tevfik Bey’le Mülakat” başlıklı yazı yüz kırkıncı sayıda yer alır. Mülakat- ta Ermeni ve Rumların birleştiği söylenir. Tevfik Bey ise kendisinin vekilleri bile birleştiremediğini belirtir. Giden vekiller içinden en çok Cevdet Paşa’ya acıdığını ifade eder ve mülakat bitirilir.

Azerbaycan’ın sayılı büyüklerinden Ali Merdan Bey ile yapılan mülakat, yüz kırk birinci sayıdadır. “Ali Merdan Bey Topçubaşı’yla Mülakat” başlığıyla yer alır. Azer-

53 baycan’ın mütareke sonrasında yaptığı faaliyetler anlatılır. Topbaşı, daha sonra İngi- lizlerin Azerbaycan bağımsızlığını tanıdığını belirtir. Son olarak iaşe sıkıntılarının olmadığını hatta ihtiyaç fazlası iaşelerinin olduğunu söyler.

Siyasi konulardan bahseden altıncı mülakat “Siyasi Bir Mülakat” başlıklığını taşır. Gazetenin yüz kırk dokuzuncu sayısındadır. Seyit Cafer Ahmet Bey ile yapılan bu mülakatta Sulh Konferansı’yla ilgili düşünceler dile getirilir. Memleketimizin bu- günkü durumunun Kırım’ı nasıl etkilediği üzerinde durulur. Seyit Cafer Ahmet Bey, İstanbul’a geliş amacını ise şu sözlerle dile getirir: “Kırım İslamlarının (Salomon Kırım) hükümetiyle olan münasebetini ve Kırım hakkındaki millî amellerini itilaf devletlerine ve efkâr-ı umumiyeye bildirmek mukaddesiyle buraya geldim, mümkün olursa daha ileriye gitmek azmindeyim.” (S.149, s.2)

Ekonomiden bahseden tek mülakat “Maliye Nazırı Cavit Bey’le Mülakat” başlığını taşır. On sekizinci sayıda yer alır. Almanların verdiği borçlar ve ödeme planı aktarı- lır. Ayrıca Romanya tazminatının ödemesi için yollar arandığı söylenir. Cavit Bey ihracat ve transit hakkındaki uğraşlarını anlatır. Muharrir ekonomik durumu sorar. Nazır Bey, altın yükselmiş olsa bile para birimlerinin diğer devletlere göre değerinin yüksek olduğunu ve mali olarak bir sıkıntının olmadığını söyler.

On yedinci sayıda yer alan “İsveç Sefiri ile Mülakat” başlıklı yazı barış konuludur. Toplam dört adet sulh konulu metne rastlanır. İsveç’te kurulan Sulh ve Sulh Muha- kemeleri Cemiyeti’nin üyelerinin barış isteğinden bahsedilir. Ayrıca muharririn İs- veç-Türkiye uzaklığına değinmesi üzerine İsveç Sefiri Türkiye hakkında yazılmış olan eserlere değinir. İsveç ekonomisi için harpten önce daha ileri seviyede oldukla- rını ve İzmir’e bile ticaret gemilerinin geldiğini söyler. Mülakatın sonunda muharrir teşekkür ederek sefirin yanından ayrılır.

Mülakat, Sabah gazetesinin bir haberi üzerine Nabi Bey’le yapılır. Kırk dördüncü sayıda “Hariciye Nazır Vekili Nabi Bey’le Mülakat” adıyla yer alır. Haberde hükü- metimizce gönderilen sulh isteğine Wilson’un red cevabı verdiği söylenir. Vekil ise böyle bir reddin yaşanmadığı Wilson’un henüz cevap dahi vermediğini belirtir. Barış konulu üçüncü mülakat ise “Rahmi Bey’le Mülakat” ana başlığını taşır. Yazı “Sulh Müsteacil ve Münferit Olmalıdır” alt başlığıyla devam eder. Rahmi Bey’le yapılan mülakatta barış acil bir şekilde sağlamazsa her geçen dakikanın tehlikeli ola-

54 cağından bahsedilir. Rahmi Bey’in sürekli bir şekilde Talat Paşa’ya yapılan harbin doğru olmadığını memleketi yanlışa götürdüğünü söylediğini belirtir.

“Vaziyete Dair Mühim Bir Mülakat” başlıklı yazı doksan ikinci sayıda Hafızı imza- sını taşır. Mülakat İngiliz memurlarından biriyle yapılır. Memur, Almanların teslim olmasıyla birlikte sulhun önünün açılacağını söyler. Rusya’da ise taarruzun bitmedi- ğini böyle devam ederse ilkbahara kadar barışın sağlanamayacağını belirtir. Yunanlı- ların İzmir’in kendilerine bağlanacaklarını düşünmelerini “hayalperver”lik olarak değerlendirir.

Konusu iaşe olan üç mülakat bulunur. Bunlardan ilki “İaşe-i Mesail Hakkında Mü- him Bir Mülakat” başlığıyla yer alır. Gazetenin seksen birinci sayısındadır. Mühen- dis Ali Rıza Bey’in iaşe müsteşarlığını neden kabul etmediğini öğrenmek için yapıl- mıştır. Ayrıca ekmek meseleleri üzerine düşünülen çareler sıralanır. Ali Rıza Bey un ve kepeğin taklidinden sakınılmasını, bir heyetin işler yoluna girene kadar fırınları teftiş etmesini, kömür tasarrufu için tramvayların on beş gün çalıştırılmaması gibi önerileri sunar.

İaşe konulu diğer mülakat “Ekmek Müteahhitlerinden Ziya Bey’le Mülakat” başlı- ğıyla yüz on birinci sayıdadır. Kosovalı Ziya Bey sözleşmeler hakkında bilgi verir. Unu ve arpayı ne kadara aldığını, fırınların kaç tane ekmek çıkarmak zorunda oldu- ğunu, ekmeğin gramının ne kadar olduğunu, hangi mahallelere dağıtım yaptığını belirtir. Eğer nezaret gerekli temini sağlamazsa ekmeğin dağıtılamayacağını ve bütün suçun nezarette olduğunu söyler.

“İaşe Nazırı ile Mülakat” adlı yazı yüz on üçüncü sayıda bulunur. Reşat Bey ile yapı- lan mülakatta unun elden ele geçmesi sonucu ekmeğin yenmeyecek hâlde çıktığı belirtilir. Bunun sonucunda tüccardan müteahhite, müteahhitten fırına, fırından halka giden ekmeğin macerası sadece müteahhite verilerek son bulmuştur. Ekmeğin bütün sorumluluğunun tek yerde toplandığı yazar. Amaç halkın iyi ekmek yiyebilmesidir. Bazı mahallelerde ise iki üç gün ekmek verilmediği haberleri ortaya çıkar. Bunun sebebinin ise kömür eksikliğinden ötürü unların nakledilememesi olduğu ifade edilir. Gazetede yer alan mülakatlar dil ve üslup bakımından incelendiğinde dil sade, açık ve anlaşılırdır. Sorulan sorulara net cevaplar verilir. Çoğu siyasi içerikli mülakatlar- dır. Devlet adamları ve elçilerle yapılan mülakatlarda sulh, ekonomi ve iaşe konula-

55 rından söz edilir. Mülakatlar dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik açıdan bilgi sahibi olmamızı sağlar.