Bilim adamlarýnýn yeryüzünün çekir-deðiyle ilgilenme nedenlerinin baþýnda burasýnýn ayný zamanda gezegenimizin manyetik alanýnýn yaratýlmasýndan sorumlu olmasý gelmektedir. Dolayýsýyla bu konu bilim adamlarýný hayli cezbetmektedir.
Manyetik alan öylesine önemlidir ki, arýlarýn kovanlarýna geri dönmesi, deniz kaplumbaðalarýnýn, kuþlarýn ve kelebeklerin uzun mesafeler boyunca göç edebilmeleri buna baðlýdýr. Manyetik alan ayrýca uzay-dan gelebilecek tehlikelerin önüne geçerek arada koruyucu bir bariyer gibi davranýr, bizi solar rüzgârlar sýrasýnda oluþan radyas-yondan da korur. Yeryüzünün çekirdeðinde bulunan yüksek basýnçlar ve ýsýlar
nedeniyle buraya seyahat etmek fiziksel yönden düþünülmemiþtir.
Ýnsanoðlunun merkeze doðru yaptýðý delme çalýþmasýnda en fazla 12 km. derine inilebilmiþtir. (Rusya, Kola'da bulunan Super Derin Borehole çalýþmasýnda Yeryüzünün merkezine doðru inen mesafenin yalnýzca % 0.2'si kate-dilebilmiþtir.)
Ergiyen Metal
Tokyo Teknoloji Enstitüsü
Profesörlerinden Kei Hirose: "Yeryüzünün merkezinde korkunç büyüklükte kristaller bulunabilir" diyor.
Yapýlan sismolojik çalýþmalar bilim adamlarýna yeryüzünün merkezinde neler olabileceðini bir nebze olsun bilmelerine izin vermekte. Bilindiði gibi depremler sýrasýnda sismik dalgalar ortaya çýkar. Bunlar yeryüzünün bir köþesinden diðerine doðru hareket ederken, bilim adamlarýnýn,
merkezde nelerin mevcut olabileceðiyle ilgili resmi oluþturmalarýna yardým ederler.
Bu tarz çalýþmalar bize Yeryüzünün çekirdeðinin dýþ yüzeyinin ergimiþ metal-den oluþtuðunu, yani bunun adeta su kadar akýþkan olan beyaz sýcak ergimiþ bir metal okyanusu olduðunu da gösterir. Yeryüzünün çekirdeði Mars gezegeni kadar büyüktür. Ancak Ruslarýn Matruþka bebekleri gibi iç içe geçmiþ katmanlardan oluþur. En içteki katman neredeyse Ay kadar büyük olan katý bir metal topa benzer.
Bilim adamlarý en içteki bu katmanýn demir-nikel alaþýmýndan oluþtuðunu söylü-yorlar.
Profesör Kei Hirose, yeryüzünün merke-zindeki ekstrem þartlarýn nasýl olabileceðini daha iyi anlayabilmek için neredeyse imkânsýz sayýlabilecek bir çalýþmaya imza atarak, benzer þartlarý Osaka'daki laboratu-arýnda oluþturmaya çalýþmýþ. On yýl süren denemeden sonra bunu baþarmýþ.
Kristal Ormaný
Ýki elmasýn ucunu kullanarak inanýlmaz derecede güçlü bir mengene yaratmýþ. Bunun tam ortasýna demir-nikel alaþýmý numunesini koyarak, bunu üç milyon kat atmosferik basýnca tabi tutmuþ ve numuneyi 4.500 dereceye kadar ýsýtmýþ.
Yaratýlan bu olaðanüstü þartlarda demir-nikel alaþýmýnýn kristal yapýsý deðiþmeye ve kristaller de hýzlý bir þekilde büyümeye baþlamýþ. Hirose bu nedenle yeryüzünün çekirdeðinde bulunan kristallerin çok büyük olabileceklerini düþünüyor. Hattâ "dev bir kristal ormanýyla bile karþýlaþabiliriz" diyor.
Yeryüzünün manyetik alaný, en içteki kat-manda deðil, en dýþ katmanýnda bulunan ergimiþ metal vasýtasýyla üretilir. Bu, yeryüzünün dönme hareketinden ve geze-genin uzun dönemde soðumasýndan güç alan elektro manyetik bir dinamo gibi hareket eder. Ancak temel prensip anlaþýldýðý halde, bu ergimiþ metalin nasýl hareket ettiðiyle ilgili ayrýntýlar sýrrýný hâlâ korumaktadýr. Dünya yörüngesinde döndükçe ve merkezindeki ýsýyý kaybet-tikçe, ergimiþ metalin dev denizinde kom-pleks akýþ modelleri oluþur.
Maryland Üniversitesi öðretim
üyelerinden olan jeofizikçi Dan Lathrop ise þunlarý söylüyor: "Çekirdeði, týpký
yeryüzünün atmosferi gibi dinmek
bilmeyen fýrtýnalar ve kötü hava þartlarýyla dolu olan bir yer gibi hayal edebilirsiniz. Yeryüzünün manyetik alaný son 180 yýldan beri sürekli olarak zayýflamaktadýr. Özellik-le de bilim adamlarýnýn "Güney Atlantik Anomalisi" diye tabir ettikleri, yani Güney Atlantik üzerinde ve Güney Amerika'nýn merkezinde bulunan yerin manyetik alaný diðerlerine göre daha da hýzlý bir þekilde zayýflamaktadýr."
Bu durum, alanda bir çökme oluþturduðu için uzay araçlarý açýsýndan büyük bir tehlike oluþturmaktadýr. Þöyle ki, yüklü partiküller uydularýn yörüngelerine gire-bilmekte ve onlarýn elektronik aksamlarýný ve cihazlarýný bozabilmektedirler.
Manyetik Kayma
Bazý bilim adamlarý ise bu durumun, yeryüzünün manyetik alanýnda meydana gelen büyük bir deðiþimden kaynakla-nabileceðini söylüyorlar.
Bilim adamlarý Yeryüzünün manyetik alanýný çekirdeðinin en dýþ katmanýna kadar haritalarken, Güney Atlantik Anomalisinin altýndaki kýsýmda, yüzeyde kuzey-güney ayrýmý diye bilinen yerin de çatladýðýný fark ettiler. Burada alanýn kaydýðýný ve kuzey yerine güneyi iþaret ettiðini tespit ettiler.
Profesör Lathrop çekirdeðin en dýþ kat-manýndaki ergimiþ metal denizinde
manyetik alanýnýn kaymasýna neden cek korkunç bir fýrtýnanýn kopmuþ olabile-ceðini söylüyor.
Eðer bu manyetik zayýflamalar derinleþir ve diðer alanlara da yayýlýrsa yeryüzünün manyetik alanýnýn tamamý tümüyle deðiþe-bilir ve daha büyük kaymalar meydana gelebilir.
Elbet ki bu, bir gecede olabilecek bir þey deðildir. Belki de binlerce yýl gerekecektir.
Manyetik kutuplar, ekvatora doðru hareket edebilir ve Kuzey Iþýklarý dediðimiz olaðanüstü efektleri de beraberlerinde götürebilirler. Bu yeryüzünün karakterine ters olan bir þey deðildir, zira manyetik alan daha önce yüzlerce kez böyle deðiþmiþtir.
Lathrop: "Zaten bizim için önemli olan bunun ne zaman olacaðýdýr" diyor. Bu bilim adamlarý için hâlâ bilinmezliðini korumak-tadýr.
Yüz yýllar süren spekülasyonlardan sonra bilim adamlarýnýn ayaðýmýzý bastýðýmýz yerin 6.000 km. altýnda nelerin bulun-duðunu anlamaya baþlamasý da güzel bir þeydir.