Yerinde yapım tekniklerinin iyileştirilmesinde TRIZ’in yerinde yapım

TRIZ problemin tanımlanması, problemin genel TRIZ problemleri ile eşleştirilmesi, çelişki çiftine karşılık gelen TRIZ Yaratıcı Prensip / Prensipleri’nin belirlenmesi ve Yaratıcı Prensip / Prensipler ile ideal çözümün geliştirilmesi olmak üzere dört adımda tanımlı bir yol haritası sunarak problemin çözümüne ulaşmaktadır. TRIZ 39 Mühendislik Parametresi ve 40 Yaratıcı Prensip’in anlam ve açıklamalarına ilişkin yapılan uyarlama çalışmasının ardından yerinde yapım uygulamaları ile TRIZ’in yerinde yapım alanındaki uyarlanabilirliğinin belirlenmesi çalışması gerçekleştirilmiştir. Yapılan uygulamalar içinden seçilen “ahşap pano kaplama levhası ile düşey ve yatay yüzeylerde (cephe, çatı) dış kaplama uygulaması” yerinde yapım işi ile TRIZ’in yerinde yapım tekniklerinin iyileştirilmesinde yerinde yapım sürecine uyarlanması çalışması, aşağıda sunulan problem çözme adımlarını içermektedir:

Problemin belirlenmesi Çelişkilerin belirlenmesi

Çözüm öneri / önerilerinin belirlenmesi İdeal çözümün geliştirilmesi

Problemin belirlenmesi: Yerinde gözlemlenen “ahşap pano kaplama levhası ile cephe ve çatıda dış kaplama uygulaması” (Şekil 3.2) yapım işindeki problem, belirlenen sürede uygulamanın tamamlanamaması neticesinde uygulama hızının yavaş olmasıdır.

Çelişkilerin belirlenmesi: Ahşap pano boyutları artırılarak bir kerede daha fazla cephe ve çatı yüzeyinin kaplanması ile uygulama süresinin azaltılması istenilmektedir. Diğer taraftan pano boyutlarının artırılması, pano ağırlığının da artmasına yol açacaktır. Ortaya çıkan çelişkinin TRIZ Mühendislik Parametreleri ile eşleştirilmesi sonucunda iyileşen özellik ve kötüleşen özellik tespit edilmiştir.

İyileşen özellik: Hareket halindeki nesnenin alanı 5. Parametre (Bk. s. 85) Kötüleşen özellik: Hareket halindeki nesnenin ağırlığı 1. Parametre (Bk. s. 84)

Şekil 3.2: Ahşap pano cephe ve çatı kaplama uygulaması.

Çözüm öneri / önerilerinin belirlenmesi: TRIZ Çelişkiler Matrisi kullanılarak TRIZ’in sunduğu Yaratıcı Prensipler tespit edilmiştir (Bk. Çizelge C.1, s. 203). İyileşen özellik olan “5. Parametre” ile kötüleşen özellik olan “1. Parametre”nin kesişiminde, Çizelge 3.8’de görüldüğü gibi Çelişkiler Matrisi ile sunulan çözüm önerileri aşağıda listelenmiştir:

2. Prensip: Çıkartma

17. Prensip: Yeni bir boyuta geçiş, diğer boyut

29. Prensip: Pnömatik ya da hidrolik yapılar / sistemler kullanma 4. Prensip: Asimetri

(b)

(a) (c)

(d) (e)

Çizelge 3.8: TRIZ Çelişkiler Matrisi ile çözüm önerilerinin belirlenmesi. H ar ek et h alin d ek i n esn en in ağ ır lığ ı D ur ağ an h ald ek i n esn en in ağ ır lığ ı H ar ek et h alin d ek i n esn en in uzu nlu ğu D ur ağ an h ald ek i n esn en in uzu nlu ğu H ar ek et h alin d ek i n esn en in alan ı D ur ağ an h ald ek i n esn en in alan ı 1 2 3 4 5 6 3 Hareket halindeki nesnenin uzunluğu 8,15, 29,34 --- --- 15,17, 4 --- 4 Durağan haldeki nesnenin uzunluğu --- 35,28 --- --- 17,7, 10,40 5 Hareket halindeki nesnenin alanı 2,17, 29,4 --- 14,15 --- --- 6 Durağan haldeki nesnenin alanı --- 30,2, 14,18 --- 16,7, 9,39 ---

Yerinde gözlem çalışmasında, ahşap panoların iki işçi tarafından uygulama alanına ve montaj yerine taşınması aşamalarında zaman harcandığı tespit edilmiştir. Çözüm önerilerinin her birinin ayrı ayrı kullanılması ile geliştirilen çözümler aşağıda sunulmaktadır:

Masif ahşap malzemenin kalınlığından dolayı ahşap panonun ağırlığı fazladır. “Çıkartma” prensibi ile ahşap malzeme kalınlığının, malzeme dayanımını olumsuz etkilemeyecek ölçüde azaltılması (Bk. s. 94) ile yeniden boyutlandırılacak olan malzemenin ağırlığı da azalacaktır.

“Yeni bir boyuta geçiş, diğer boyut” prensibi ile malzemenin üç boyutlu uzayda hareket ettirilmesi açıklamasından yola çıkarak (Bk. s. 98), iki işçi ile tek tek uygulama yerine taşınan ahşap panolar, tekerlekli basit bir araç üzerinde üst üste istiflenerek bir defada uygulama yerine taşınabilecektir.

“Pnömatik ya da hidrolik yapılar / sistemler kullanma” prensibi ile pnömatik ve hidrolik araçların kullanılması açıklamasından yola çıkarak (Bk. s. 102), uygulama yerine getirilen ahşap panolar, forklift kullanılarak uygulama yüksekliğine (montaj yerine) taşınabilecektir. Özellikle, üst kotta yer alan

İYİLEŞEN ÖZELLİK KÖTÜLEŞEN ÖZELLİK

cephelerde kaplama uygulaması için panoların üst kota çıkartılması ve yerleştirilmesi aşamalarında, iki işçi malzemeyi taşırken ve kaldırırken zorlanmakta Şekil 3.2 (c), 3.2 (d) , sonuç olarak ahşap panolar etraftaki yüzeylere çarparak ve sürtünerek hasara uğramaktadır.

“Asimetri” prensibi ile malzeme şeklinin asimetriklik derecesinin artırılması açıklamasından yola çıkarak (Bk. s. 95), asimetrik ölçüye sahip ahşap panolar, kaplanacak olan yüzeylere göre alınan ölçülerde kaplanacak yüzey ölçüsü kadar en / boy oranında üretilebilir. Böylelikle, Şekil 3.2 (g)’de görüldüğü gibi uygulama yerinde panoların kesilmesi işi ile zaman harcanması da önlenmiş olunur.

İdeal çözümün geliştirilmesi: TRIZ’in sunduğu çözüm önerilerinin her biri ideal çözüme ulaşmaya yöneliktir. Birden fazla çözüm önerisi sunulduğunda çözüm önerileri arasında bir tercih veya öncelik yoktur. Yukarıda sunulan tek bir çözüm önerisiyle veya çözüm önerilerilerinin bir arada uygulanması sonucunda ideal çözüme ulaşılmaktadır. Bu aşamada “uzman ekip28_{” tarafından önerilen çözümler,}

çözüm önerilerinde kullanılan işçilik, malzeme, araç yapım girdileri (3 işçi yerine 2 işçi ile uygulama, yeniden boyutlandırılan ahşap pano kaplama levhası, forklift kullanılması vb.) ve uygulama sürecinde “kalite, süre, maliyet” ilişkisi ile uzman ekip tarafından değerlendirilerek ideal çözüme ulaşılabilecektir.

Bölüm kapsamında sunulan “ahşap pano kaplama levhası ile cephe ve çatıda dış kaplama” yerinde yapım uygulaması ile TRIZ’in problem çözme yöntemi, yerinde yapım sürecinin iyileştirilmesinde tespit edilen “uygulama hızının yavaş olması” probleminin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak uygulanmıştır.

İyileştirme çalışmaları, tespit edilen problemin çözülerek ortadan kaldırılması sonucunda gerçekleşmektedir. TRIZ, problemin tanımlanması adımı ile problem çözümüne başlamaktadır. TRIZ’e göre yaratıcı problem, çözümüne çalışılırken bir başka problemi ortaya çıkartan problemdir. Bu amaçla, problem çözümünde iyileşen özellik karşısında her zaman kötüleşen özellik bulunmakta ve bu durum çelişkiye yol açmaktadır. Çelişkinin ortadan kaldırılması ile mevcut problemin çözümü elde edilmektedir. Kısacası, tanımlanan probleme göre problem çözümüne gidildiği için problem çözme çalışmasının ilk ve en önemli aşaması, problemin tanımlanması

aşamasıdır. Sunulan yerinde yapım uygulamasında “uygulama hızının yavaş olması” probleminin tüm yönleri ile analiz edilmesi gerekliliği tespit edilmiştir. Ahşap pano boyutları artırılarak bir defada daha fazla cephe ve çatı yüzeyinin kaplanması ile uygulama süresinin azaltılması dışında uygulama hızının yavaş olmasına yol açan tüm etkenlerin ortaya konulması ve problemin en etkin sebebine ulaşılması gerekmektedir. İlk adımda tespit edilen probleme yol açan sebep dışında, probleme yol açan pek çok sebebin var olduğu açıktır. Probleme yol açan sebep sadece yapım gözlemlerine bağlı kalmamalı, sayısal verilerle de incelenmeli, problemin en etkin sebebine ulaşılmalıdır. Probleme yol açan etkin sebep tespit edildikten sonra, iyileşen özellik ve kötüleşen özellik çelişki çifti belirlenmelidir.

Problemin analiz edilmesi29 sonucunda mevcut problemin tüm yönleriyle ortaya konulmasının devamında çelişkilerin belirlenmesi, TRIZ Çelişkiler Matrisi’nin sunduğu Yaratıcı Prensip veya Prensipler ile ideal çözüme ulaşılacaktır. Sunulan uygulamada “çıkartma, diğer boyut, pnömatik ve hidrolik yapılar / sistemler kullanma, asimetri” çözüm önerilerine yönelik olarak işçilik, malzeme, araç yapım girdilerini kullanarak çözümler açıklanmıştır. Çözümlerden her biri ideal çözüme ulaşmaya yöneliktir. Uzman ekip tarafından bir veya birden fazla çözümün kullanılması sonucunda ideal çözüme ulaşılacaktır. TRIZ, ideal çözümün elde edilmesi adımı ile sonlanmaktadır.

İdeal çözümün kalite, süre, maliyet kontrol faktörleri altında işçilik, malzeme, araç yapım girdilerini kullanarak elde edilmesi ile mevcut problemin ortadan kaldırılması çalışmasında, ideal çözüme ulaşıldıktan sonra ideal çözüm ile yerinde yapımın iyileştirilmesi diğer bir deyişle problemin ortadan kaldırılması ve devamında yerinde yapımda iyileştirmenin gerçekleştirildiğinin diğer bir deyişle problemin ortadan kaldırıldığının onaylanması gerekliliği tespit edilmiştir.

Yerinde yapım sürecinde tespit edilen mevcut problemin ortadan kaldırılması ile mevcut yerinde yapım tekniğinin iyileştirilmesi çalışmasında:

Problemin, probleme yol açan en etkin sebebin tanımlanması = Yerinde yapım sürecinde problemin analiz edilmesi = Analiz

Problemin ortadan kaldırılması = İdeal çözüm ile yerinde yapımın iyileştirilmesi = İyileştirme

Problemin ortadan kaldırıldığının onaylanması = Yerinde yapımda iyileştirmenin gerçekleştirildiğinin onaylanması = Kontrol

aşamaları ile TRIZ’in problem çözme aşamalarının bir araya getirilmesi ile iyileştirme model önerisi geliştirilmiştir (Şekil 3.3).

Şekil 3.3: Yerinde yapım probleminin ortadan kaldırılması ile mevcut yerinde yapım tekniğinde iyileştirmenin gerçekleştirilmesi.

Yerinde yapım sürecinde problemin analiz edilmesi, ideal çözüm ile mevcut yerinde yapım tekniğinin iyileştirilmesi, mevcut yerinde yapım tekniğinde iyileştirmenin gerçekleştirildiğinin kontrol edilerek onaylanması aşamaları; problem çözümü ile yerinde yapım tekniğinin iyileştirilmesinde süreç iyileştirme yaklaşımlarının araştırılmasına yönlendirmiştir.