1. BÖLÜM
1.4. Yer Tamlayıcısı
Metinde yer tamlayıcısı olarak yönelme, bulunma ve çıkma hal ekleri almış kelime ve kelime grupları kullanılmıştır.
1.4.1. Tek bir kelimenin yer tamlayıcısı olması
Zamāndan ãoñrası Õü’l-ḳarneyn baş ḳaldurup serverlere eydür (3b/1-2). Şāh-ı Rum bārgāóına geldi (3b/10) .
SelÀùinlere eydür (4b/2) .
èIrāḳì anı göricek serverlere daòı gösterdi (5a/2) .
Yā óakìm şimdi ben bundan girü dönicek begler selāùinler baña serzeniş ḳılalar kim İskender bir sefere èazm ḳılmışken bir sudan ḳorḳdı, girü döndi diyeler (7b/5-6-7) . Eydür yörüñ, çeriye bildirüñ kim bu vilāyetin gergedÀnları çoḳlıḳdur (9b/11) . YÀ DilşÀd malıñı saúla bir gün saña gerek olur (113a/3-4) .
Şöyle kim ol iki adam ejderhasınuñ süñüleri ellerinde zìr ve zeber oldı (168b/9) .
Şöyle kim aġzından, burnından ḳan geldi (152b/5) .
Pes buġur ben ḳuluñ daòı bir elümle ḳulaġın dutup bir elümle boynundan dutmişidüm (152b/3-4) .Tek kelime halindeki yer tamlayıcılarından bazıları da iyelik tamlayıcısının tamlananıdır.
Görelüm Óak TeèālÀ öñümüzde ne ḳomışdur didi (7b/17). Úaùımda yetmiş ùabìb vardı 119a/1).
Tā kim sizlerüñ dürrin ḳulaġumuzda gÿşvār ḳılavuz didi (148a/13-14).1.4.2. Kelime gruplarının yer tamlayıcısı olması
Metinde isim tamlaması, sıfat tamlaması, isim-fiil grubu, sıfat-fiil grubu, bağlama grubu, birleşik isim grubu ile unvan grupları yer tamlayıcısı olarak kullanılmıştır.
1.4.2.1. İsim tamlamasının yer tamlayıcısı olması
1.4.2.1.1. Yaklaşma eki alarak yer tamlayıcısı olan isim tamlamaları
Leşkerini selātinlere, selāùinleri vezìrlere, vezìrleri Óak TeèālÀya ıãmarlayup şāh-ı cihān serverlerle su kenārına geldiler (8a/4-5).
İy selÀùinler, görüñ kim cihān seyrānına kimler gelmişler ve nice rÿzgārlar èömr sürmişler (3b/2-3).
Şāhile selÀùinler buàur göl kenārına geldiler (3b/9). Daòı ol şaòã ḳatına vardı (4a/10).
İy serverler bu canavaruñ büyükligine baḳmañ ve heybetinden ḳorḳmañ kim degme kez büyük gevdelü cigersüz olur (5a/12-13).
Pes buàur ayaàına kemend ùaḳup sürüyü şāh-ı Õü’l-úarneyn ḳatına getürdiler (6a/8-9).
Kimini sura iledüp úayalar ḳovuàına dıkdı (8a/12-13).
Şāh-ı Rum böyle diyicek selāùinler daòı yolından ãapup şāhile aġaç sāyesine gelürler (21b/12-13).
Pes buàur ayaàına kemend ùaḳup sürüyü şāh-ı Õü’l-úarneyn ḳatına getürdiler (6a/8-9).
Gevde büyükligine baúma i yār
Kim hüner içden gerekdür şehriyār (4b/15).
1.4.2.1.2. Bulunma eki alarak yer tamlayıcısı olan isim tamlamaları
Aàaç dibinde bir kişi oturur (3b/13-14). Ol gice su kenārında yatdılar (8a/14).
Dere aġzında ḳondılar (7a/5-6).
Bāḳi leşkeri bu su kenārında ḳoyalum (7b/15-16). İniş dibinde ḳondılar (8b/7).
Ol aġaç sāyesinde uyurlar (21b/14-15).
1.4.2.1.3. Ayrılma eki alarak yer tamlayıcısı olan isim tamlamaları
ÙaberistÀn vilāyetinden yüz yigirmibiñ er ḳatına cemè ḳıldı (156a-157b/17-1). Beşinci gün ol bì-pāyān mìşe içinden çıúdılar (7a/3-4).
Varsa èaḳluñ işbu remzi añla sen
Añlamazsañ añlayandan diñle sen (12a/8). Cehdile girmezmiş ġayret ele
áayret oldur kim saña Óaḳdan gele (103b/4).
Daòı Ùuròana uzaúlayınca put içinden söylerdi. (32a/16-17).
1.4.2.2. Sıfat tamlamasının yer tamlayıcısı olması
1.4.2.2.1. Yönelme eki alarak yer tamlayıcısı olan sıfat tamlamaları
Rāvì ḳavlince bir èacāyib kÿhistana irdiler (7a/4).
İkinci gün èale’s-ãabāó yolları bir èacāyib èaúabeye yaèni bir yoúuşa irdiler (8a/15-16).
Yarındası bir èacāyib ãaórāya yetdiler (9a/10). Günle bir muèteber suya irdiler (9b/14). Ol direkdeki òaùùa naøar ḳıldı (12a/6). Yā señündür ãabr idelüm n’idelüm
Çünki geldüñ işbu yola gidelüm (9a/7).
èIrāḳì öñlerince ol su kenārındaki dikilü mermer direge geldiler (12a/5-6).
1.4.2.2.2. Bulunma eki alarak yer tamlayıcısı olan sıfat tamlamaları
Şöyle ùaàıldılar kim ikisi bir yerde ḳalmadı (6b/17).
Çoḳ zamandan berü bu ḳalèada olurlar (149b/16).1.4.2.2.3. Ayrılma eki alarak yer tamlayıcısı olan sıfat tamlamaları
Gördiler kim ol ùaàdan bir ḳara ḳuş uçmış, ḳanat bükmiş gelür (19a/5). Söz dutup çün kim bu yoldan dönmedüñ
Kim ne didise sözine uymaduñ (9a/2).
Bunlar bu sözdeyiken ol ùarafdan yine Behrām Bercānì ol otuz biñ erile süvār oldılar (164a/10-11).
1.4.2.3. İsim-fiil grubunun yer tamlayıcısı olması
Henÿz èömrlerine ùoymayup óasretile gitmişler ve ecel çenginden ḳurtılmaàa çāre bulamamışlar (3b/3-4).
äabaó olıcaḳ başladı yene güneş ḳızmaàa (16a/16-17).
Velì rāvì ḳavlince şöyle ıssı oldı kim kimse gölgeden barmaàını çıḳarmaàa mecāli yoàdı (16b/15-16).
1.4.2.4. Sıfat-fiil grubunun yer tamlayıcısı olması
Bunları yaradana ùapsañ (146a/3).
Velì kendüye gürz urana bir èacāyib kin dutdı (170a/9-10). Saña düşmen olanlara ḳılıç urayın (88b/7-8).
Ben bu gelenlere ḳarşu varayın (104a/12). Er aña dirler kim ol eylük bile
Eylügüñüz görene hem eylük úıla (177b/14). Sizi yoúdan var edene ùapuñuz
Küfr ü şirket úapusını yapuñuz (181b/15).
Her işi işleyene şöyle ki var
İşledüg’işden yaḳın Óaḳdur i yār (52a/5). Nice bir leşker içinde durasın
Her gelene leşkerüñ kişküresin (55a/7).
Yā Õü’l-ḳarneyn bu gelene Behrām-ı Bercānì dirlermiş (90a/13). Kendözin bilmeyene çerò bildürür
èÁlemüñ òalḳını aña güldürür (97a/12).
1.4.2.5. Bağlama grubunun yer tamlayıcısı olması
Velì bizlere ve bizden ãoñra gelenlere bu ögidin idüp gitdügi naãìóatdur didi ve şāh-ı Rum riḳḳat ḳılup aàladı (3b/1).
Gördi kim enine ve uzunına göz irmez (9a/11). SelÀùin ve serverlere eydür (38b/2).
1.4.2.6. Birleşik isim grubunun yer tamlayıcısı olması
Ol geldi ol canavar evvel Şāfi Rustaniye irdi. (6a/3-4). Andan İskender-i cihān, Suvtì Òana eydür (26a/8-9).
Velì rāvì úavlince Şābur ŞÀha, Müjdād ŞÀha, Merçìn Şāha, Civānbaòt Şāha, Serpāl ŞÀha daòı cümle serverlerle òaber úıldılar kim Behrāmuñ oàlı Úahrām atasınuñ çadırına gelmiş diyü (171b/4-5-6).
Farsça tamlama biçiminde oluşturulmuş isim tamlaması, metinde çok sık kullanılmıştır. Bu tür tamlamalar da yer tamlayıcısı olabilmektedir.
Andan şāh-ı cihān Eflāùun-ı Óakìme eydür (3b/17).
Şāh-ı Rÿm böyle diyicek pes buàur èIrāúì daóı rikāb-ı ḳatırından şāhuñ òaã nièmetlerinden çıḳardı (4a/8-9).
1.4.2.7. Unvan grubunun yer tamlayıcısı olması
Mihrāc Òāndan Ùuròandan ḳorḳmadın didiler (29a/16).
Ùanışaklarÿñ ittifāḳın şuña irgürdiler kim òanlarına yaèni Mihrāc Türke, Turòan Türke óaber ḳılalar. (29a/17).