Yeni Toplum Tanımlamaları

Yeni toplum kavramı da, bilgi gibi çok çeşitli tanımlara sahiptir. Ortak bir tanımda buluşmada güçlük çekilen, insanlar tarafından farklı özellikleri ön plana çıkarılarak tanımlanan bir kavramdır. Sanayi sonrası toplumla ilgilenen sosyologlar, içinde bulunulan dönemi farklı adlar ile tanımlamaktadırlar. “Bu gün “Yeni Dünya Düzeni” kavramlaştırması çerçevesinde sürdürülen bir yığın tartışmanın iki ekseni,

27 bir dönemin kapanmakta olduğu tezleri ile yeni bir toplumsal yapının gerçekleştiği tezleri üzerinedir. Bir düşün grubu bu değişim ve dönüşüm sürecinin devam ettiği tezleri üzerinden hareket ederken diğer bir düşün grubu sürecin tamamlandığına vurgu yapmaktadır”(Nair, 2009: 319).Yeni toplum hakkında ki tanımlamalar birleştirilerek Tablo 2’de sunulmuştur.

Tablo 2: Yeni Toplum Tanımlamaları

Amitai Etzioni Postmodern Çağ

George Lichtheim Burjuva Sonrası Toplum

Fredric Jameson Post Modernizm Ya da Geç Kapitalizm

Manuel Castells Ağ Toplumu

Jean-François Lyotard Post Modern Durum

Marc Uri Porat ve Yoneji Masuda Enformasyon Toplumu

Jean Baudrillard Toplumsallığın Sonu

Fritz Machlup Bilgi Ekonomisi

Nora Ve Minc Telematik Toplum

Dizard Enformasyon Çağı

Daniel Bell Sanayi Sonrası Toplum

Peter Drucker Bilgi Toplumu Ve Kapitalist Ötesi

Toplum

Ralf Dahrendorff Post Kapitalizm Ve Hizmet Sektörü Toplumu

Herman Kahn Ekonomi Sonrası Toplum

Zbigniew Brzezinski Teknetronik Çağ

Murray Bookchin Kıtlık Sonrası Toplum

Bengsghir Bilgi, İletişim, Uzay Ve Elektronik Çağı

Negroponte Dijital Dünya

Kenneth Boulding Uygarlık Sonrası Toplum

May Nükleer Çağ

Forester Mikroelektronik Devrim

Kaynak: Dura (1990), Kongar (1992), Kurtulmuş (1996), Bayram (2010), Kaypak (2011) çeşitli kaynaklardan birleştirilmiştir.

28 Meydana gelen bilgi ve iletişim teknoloji devrimi ile beraber başlayan çağ,

“Bilgi Çağı”, “Enformasyon Çağı”, “Teknetronik Çağ”, “Postmodern Çağ” gibi farklı adlarla tanımlanmaktadır. Bunlar arasından genelde en çok kabul edilen ve kullanılan “Bilgi Toplumu” ve “Bilgi Çağı” kavramlarıdır. Tüm bu isimlerin hepsi bilginin hâkim olduğu toplum yapısını tanımlamaktadır. “Tarihin Sonu”, “Sanayi Sonrası Toplumu”, “Kapitalist Ötesi Toplum”, “Modern Çağın Sonu” gibi kavramların ise ortak noktası bir dönemin kapanmak üzere olduğunun vurgulanmasıdır. “Bilgi çağı, bilginin temel kaynak olduğu, bilgi üretimi ve iletiminin yaygınlaştığı, bilgi çalışanlarının çoğunlukta olduğu, sürekli öğrenme ve bilgilenmenin kaçınılmaz hale geldiği yeni toplumsal ve ekonomik bir dönemdir”

(Öğüt, 2001: 74). Bilgi çağını bilgi ile beraber biçimlendiren öğelere örnek, teknoloji, küresel rekabet ve ulusal ve uluslararası etkileşimli kültür olarak verebiliriz.

“Bilgi toplumu kavramının 1900’lerden önce ortaya atıldığı, “İletişim Çağı”

kavramının ilk kez Kanada’lı iletişimci Marshall McLuhan tarafından 1962 yılında kullanıldığı ve A.B.D.’li iktisatçı Fritz Machlup’un da aynı yıl “Bilgi Toplumu” kavramını kullandığı belirtilmektedir” (Kocacık, 2003: 3). “Önceleri sanayi sonrası toplum olarak adlandırılan bu çağ, Japonya’da iletişim devriminin sonuçları konusunda önemli çalışmalarda bulunan ve “Johoka Shakai” (Bilgi Toplumu) yaklaşımı çalışmalarını sürdüren kişilerin önde gelen isimlerinden biri olarak anılan Yoneji Masuda’nın 1981 yılında yazdığı

“Sanayi Sonrası Toplum Olarak Bilgi Toplumu” isimli eser ile geniş kitlelerce kabul görmüştür” (Şen ve Koç, 2002: 928). “Çağdaş uygarlığın ulaştığı bilgi düzeyini tanımlamada tam bir görüş birliğine henüz varılmış değilse de, son 20 yıl içerisinde bilim ve teknolojideki baş döndürücü gelişmelerin meydana getirdiği bilgi patlaması ve bilgi teknolojilerinin toplumsal ve ekonomik gelişmeye sundukları olanaklar dikkate alındığında, Toffler‟in

“Üçüncü Dalga” olarak betimlediği aşamanın “Bilgi Çağı”, bu dönemin öngördüğü toplumun da “Bilgi Toplumu” olarak adlandırılması uygun görülmektedir” (Balay, 2004:

66). Bu dönemi “Üçüncü Dalga” olarak gören Toffler (1996: 20) yeni toplumu, çeşitli ve yenilebilen enerji kaynaklarına, eski fabrika düzenini çağdışı bırakan üretim yöntemlerine, yeni bir aile tipine, “Elektronik Köşk” diyebileceğimiz yeni bir kuruma ve eskisinden tamamen farklı geleceğin okul ve kuruluşlarına dayandırmaktadır. “Daniel Bell, Yoneji Masuda ve Alvin Toffler gibi düşünürler tarım ve sanayi toplumlarından bütünüyle farklı bir

“Bilgi Toplumu”nun ortaya çıkmakta olduğunu ve bu toplumsal aşamada insanlığın daha özgür bir ortama kavuşacağını ileri sürmüşlerdir. Onlara göre, buhar makinesi insanın fiziki gücünü nasıl katlamışsa, bilgi teknolojileri insan aklının gücünü öylesine katlamışlardır.

29 Buhar makinesi ekonomik ve toplumsal gelişmeleri nasıl etkilediyse, günümüzde de bilgisayar ve iletişim teknolojileri insan ilişkilerinde devrimci bir etki yaratmaktadır”(Çelik, 1998: 54).

İsim tanımlamasında bir ortak nokta yakalanamayan yeni toplumun kavramsal olarak açıklaması da net bir şekilde yapılamamaktadır. Bunun sebebi ise yeni toplumun her ülkede farklı vücut bulmasıdır. “Bazen bilginin işlenmesinde, depolanmasında ve dağıtımında son yüzyılda meydana gelen teknolojik gelişmeler ön plana çıkarılarak bilgisayar ve iletişim teknolojisi (bilgi teknolojisi) ağırlıklı bir bilgi toplumu tanımı yapılmakta, bazen de bir ülkedeki Gayri Safi Milli Hasılanın (GSMH) kaçta kaçının bilgi sektöründen geldiğine ya da bilgi ile ilgili işlerde çalışan insan gücünün toplam iş gücüne oranına bakılarak ekonomik ya da mesleki ağırlıklı tanımlar yapılmaktadır” (Yörük, Dikici ve Uysal, 2002: 305). Kısaca bilgiye dayalı toplum, bilgi temelli toplum gibi tanımlamalar olsa da ayrıntılı tanımı Aktan ve Tunç (1998: 134) şöyle vermişlerdir; Sosyo-ekonomik gelişme sürecinde başta insan faktörü ve bilgi olmak üzere bütün alanlarda yapısal değişimi gerekli kılan, bilgi toplumu; yeni temel teknolojilerin gelişimi ile bilgi sektörünün, bilgi üretiminin, bilgi sermayesinin ve nitelikli iş gücü faktörünün önem kazandığı, eğitimin sürekliliğinin ön plana taşındığı, iletişim teknolojileri, bilgi otoyolları, elektronik ticaret gibi yeni gelişmeler ile toplumu ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal açıdan sanayi toplumunun ötesine taşıyan bir gelişme aşamasıdır.