ve cinsellik anlayışının sorgulanmaya başlandığı hızlı toplumsal değişim zamanlarında gelişmiştir. Buna bağlı olarak kadınların toplumsal cinsiyetlerine
217https://www.youtube.com/results?search_query=adnan+oktar+kaza+namaz%C4%B1 (11.10.2020) 218 https://www.sabah.com.tr/gundem/2019/10/02/oktardan-suclamalara-kacamak-cevaplar
(15.10.2020)
yönelik toplumsal reformları destekleyen, onlara çeşitli yöneticilik imkanı sunan YDH’lerin, bu anlamda geleneksel dinler tarafından ikincil plana itildiğini ve toplumdaki karar alma mekanizmalarından dışlandığını düşünen kadınlara cazip geldiği söylenebilir. YDH’lerin inanç öğretilerine bağlı olarak sundukları kadın ve cinsiyet konusundaki yaklaşımları oldukça çeşitlilik arz etmektedir. Çünkü söz konusu hareketlerin kadın ve cinsiyet anlayışının bir ucunda kadınları ikincil roller veren bir konuma yerleştirerek erkeğe bağımlı hale getiren YDH’ler yer alırken, diğer ucunda ise kadınları erkeklerden daha üstün kabul eden YDH’ler yer almaktadır.220
a. Yeni Dini Hareketlerde Cinsiyet Rolleri
YDH’lerin, tarihsel süreç içerisinde çeşitli din anlayışında kadınların negatif ayrımcılık ve eşitsizliklere maruz kalarak erkeklerden daha aşağı bir konuma yerleştirilmiş olmasına itiraz ederek toplumlarda yer edindiği bilinmektedir. Bu perspektiften bakıldığında kadınların büyük oranda, mevcut dinlerinde cinsiyetlerinden dolayı yaşamış oldukları olumsuz deneyimler yüzünden din değiştirerek YDH’lere katıldığını söylemek mümkündür. Ancak bununla geleneksel dinlerin kadını bütünüyle ezdiğini, YDH’lerin de kadına mutlak bir kurtuluş ve özgürlük alanı sağladığı iddia edilemez. Zira YDH’ler arasında özgürlük söylemleri ile kendilerine çektiği kadınlara aşırı derecede geleneksel özelliklere sahip roller yükleyen, onları aşağılamaya devam eden ve kadınları çeşitli şekillerde özellikle de cinsel açıdan istismar ederek köleleştiren hareketlerin varlığı bilinmektedir. 221
YDH’lerde cinsiyet rolleri ile ilgili ilk araştırma yapanlardan birisi sosyolog Janet Jacobs’tır. Ona göre, YDH’lerin büyük çoğunluğu erkek egemen hiyerarşiler ile kadınların bu tarz gruplara üye olmalarını sevgi ve romantik ima kavramlarıyla tanımlamaya teşvik eden sosyalleşme modelleri içermektedir. Jacobs, kadınların YDH’ler içerisinde yaşadıkları deneyimleri ilgi, reddetme, cinsel istismar ve şiddet gibi olgular üzerinden ele alırken erkeklerin deneyimlerini güç elde etmeye
220 Süleyman Turan, Faruk Sancar, “Nedenleri ve Niçinleriyle Yeni Dini Hareketler”,OkurAkademi, İstanbul, 2018, s.259.
221 Emine Battal, Süleyman Turan,“Yeni Dini Hareketlerin Aile Yapıları Üzerindeki Etkileri”, Recep
çalışma, kadınlara ulaşma ve dini liderlerle aralarında bulunan ideolojik farklar üzerinden irdelemektedir.222
Konuyla ilgili çalışmalar yürüten bir diğer önemli isim Susan J. Palmer ise, erkek ve kadınların YDH’lerdeki rollerine ilişkin bir tipoloji çalışması sunmaktadır. Susan J. Palmer, Prudence Allen’ın ortaya koyduğu cinsiyet kutupluluğu, cinsiyet
tamamlayıcılığı ve cinsiyet birliği şeklindeki sınıflandırmasının YDH’lere
uyarlanabileceğini söylemektedir.
b. Yeni Dini Hareketlerde Evlilik ve Cinsellik Konusundaki Yaklaşımlar
Cinsellik ve evlilik konusunda mevcut normların karşısında yer alan YDH’lerdeki cinsel özgürlük genellikle toplumsal normlara uyan cinsellik anlayışına bir tepkidir. YDH’lerdeki cinsel uygulamalar çoğunlukla diğer dinlerin cinsel ifadeyi kısıtlandırdığı ve katı cinsiyet rolleri oluşturduğu yöntemlere yönelik bir muhalif tavrı ihtiva eder. YDH’lerdeki cinsel özgürlüğü savunan müntesipler bedenin, cinselliğin ve cinsiyet rollerinin dönüştürülmesinin toplumun değişmesinin ön koşulu olduğuna inanmaktadır. 223
Yeni dini hareketler hem erkekler hem de kadınlar için lider ve kurucuların rolleri ve öğretileri ile katılımcıların demografik arkaplanı da dahil çeşitli faktörler tarafından şekillendirilen çeşitli roller sunar. YDH’ler daha çok erkekleri, kayıtsız şartsız onlara itaat etmekle görevlendirilen kadınlar üzerinde otorite sahibi oldukları konumlara koyarlar, bu da kadınlara kötü davranmalarına yol açar. Bu konuda öyle ileri gidilir ki buna sorgusuz cinsel itaat de dahildir. YDH’lerde cinsel davranış, evlilik ve aile yaşantısı geçmiş tarihin yorumlanması, kutsal metinler, mevcut sosyal şartlar ve teolojik fantaziler tarafından şekillendirilmektedir. YDH’lerde cinsel tercihin bir ucunda beklenen kutarıcı rolünde görülen karizmatik liderin de etkisiyle cinsel enerjiyi tanrısallığa giden yol olarak gören cinsel özgürlük ve çok aşklılık olmakla birlikte diğer ucunda cinselliği sınırlandıran asketik bir yaşam sunarak manevi uygulamalara yönlendiren bekarlık yer almaktadır.
222 Turan, Sancar, a.g.e., ss.262-264.
223 Süleyman Turan, “YDH’lerde Cinsiyet: Erkek ve Kadının Konumu Üzerine, Yeni Dini Hareketler”, Açılım Kitap, İstanbul, 2014, ss.238-240.
YDH’lerdeki cinsel özgürlük genellikle geleneksel cinsellik anlayışına bir tepkidir. YDH’lerin cinselliğe yönelik uygulamaları genellikle mevut dinlerin cinselliği sınırlandırdığı ve değişmez cinsiyet rolleri oluşturduğu yöntemlere yönelik muhalif bir tavrı ihtiva eder.224 Yeni dini hareketler aile yapısının, bedenin, cinselliğin ve cinsiyet rolleri konusundaki geleneksel yaklaşımın aşılmasının altınçağ neslinin oluşmasının ön koşulu olduğuna inanmaktadır. YDH’lerde uygulanan poligami, bekarlık ve cinsel özgürlük ile ilgili deneyimlerin olması YDH’lerin evlilik ve cinselliğe yönelik uygulamaları konusunda genellikle sosyal normlarla uyuşmadığını göstermektedir. YDH’ler bünyelerinde barındırdıkları gelneksel normlara aykırı cinsellik uygulamalarını kutsal metinlere başvurarak meşrulaştırmaktadır. Bununla toplumun tepkisinin önüne geçmek ve hareket üyelerinin şüphelerinin önüne geçerek onların itaat etmelerini sağlamayı amaçlamaktadırlar. Tüm bunlardan hareketle, YDH’lerde güç ve otoritenin kötüye kullanıldığı alanların başında hiç şüphesiz cinsellik yer almaktadır. YDH’ler cinsellik ve evlilik uygulamalarıyla kadınları, hatta zaman zaman erkekleri istismar eden uygulamalarıyla gündeme gelmektedir.225 YDH’lerin çoğunu içine alacak bir tasnif yapılmak istendiğinde, cinsellik ve evlilik anlayışı bağlamında dört temel uygulamaya işaret edilebilir:
1.)Bazılarında ömür boyu, bazılarında ise belli zamanı kapsayan bekârlık, 2.)Erkek ilah ve erkek lidere sahip dinleri örnek alarak erkeğin egemenliğine vurgu yapan YDH’lerde görülen çok eşlilik uygulamaları,
3.)Her konuda olmamakla birlikte, belli başlı konularda kadına daha fazla özgürlük sunan bazı YDH’lerde sergilenen nikâhsız birliktelikler ve eşcinsel ilişkiler,
4.)Heteroseksüel evlilik uygulamaları.226
YDH’ler kadının kutsallığına değer atfediyormuş gibi gözükse de kadınların çoğu zaman istismar edildiği bir gerçektedir. YDH’lerde üyelerden istenen sorgusuz sualsiz itaatin, bazı hareketlerde lidere cinsel açıdan itaat etmeyi de
224Semanur Uzun, “Yeni Dini Hareketlerin Taraftar Kazanma Yöntemleri”,Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize, 2016, ss.80-92.
225 Turan, a.g.e., ss.266-271.
226 Süleyman Turan, “ Yeni Dini Hareketlerde Kadın”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt: 16, s:1, 2016, ss.132-135.
kapsayacak şekilde genişletilmesi başta kadınlar olmak üzere çocuklar ve bazen de erkeklerin cinsel açıdan istismar edilmesine sebep olmaktadır. YDH’lerde, kadınların, erkeklerin ve hatta çocukların da çeşitli şekillerde istismar edilmesi üzerinde durulması ve tedbir alınması gereken önemli bir konudur.