4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
4.2. Yem Bezelyesinde Eski ve Yeni Tohumların Çimlenmesi Üzerine Tohum
Yem bezelyesinin çimlenmesinde, yapılan varyans analizine göre çeşitler arası farklılık P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.22). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu % 60.9 ile çimlenen Özkaynak çeşidi ile % 72.6 ile çimlenen Bilgehan çeşidi arasındaki fark istatistiki önem taşımaktadır.
Çizelge 4. 22. Yem bezelyesinde bin tane ağırlıklarının çimlenmeye etkisinin varyans analizi
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 5249.340 1749.780 21.0386 xx
Yıl 1 6593.440 6593.440 79.2767 xx
ÇeĢit x Yıl 3 578.020 192.673 2.3166 -
Tohum Ġriliği 1 27224.998 27224.998 327.3415 xx
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 575.540 191.847 2.3067 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 256.000 256.000 3.0780 ˗
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 397.980 132.660 1.5950 -
Hata 48 3992.160 83.170
Yem bezelyesinin çimlenmesinde, yapılan varyans analizine göre tohum üretim yıllarındaki farklılık P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.22). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu % 61.2 ile çimlenen eski tohumlar ile % 71.3 ile çimlenen yeni tohumlar arasındaki fark istatistiki önem taşımaktadır.
Yem bezelyesinin çimlenmesinde, yapılan varyans analizine göre tohum ağırlıklarındaki farklılık P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.22). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu % 76.6 ile iri tohum grubu ile % 56.0 ile küçük tohum grubu arasındaki fark istatistiki önem taşımaktadır.
4.2.1. Dördüncü gün çimlenen tohum sayısı (adet)
Varyans analizi sonucu 4. gün çimlenme üzerine çeşit x yıl interaksiyonu P<0.01 önemlilik düzeyinde; çeşit x tohum iriliği interaksiyonu P<0.05 önemlilik düzeyinde ve yıl x tohum iriliği interaksiyonu P<0.05 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.23).
Çizelge 4. 23. Yem bezelyesinin 20°C’de 4. gün çimlenmesine ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 844.672 281.557 46.4824 xx
Yıl 1 74.391 74.391 12.2812 xx
ÇeĢit x Yıl 3 180.797 60.266 9.9493 xx
Tohum Ġriliği 1 8.266 8.266 1.3646 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 57.922 19.307 3.1874 x
Yıl x Tohum Ġriliği 1 47.266 47.266 7.8031 x
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 6.922 2.307 0.3809 -
Hata 48 290.750 6.057
x: P<0.05 xx: P<0.01
LSD testinde tohum üretim yılları arasındaki farklılıktan kaynaklanan çimlenmeye, çeşitlerin tepkisi farklı yönde olmuştur. Bilgehan çeşidinin 2009 yılında üretilen tohumlarından elde edilen 4. gün sayımı ortalamaları ile Furkan çeşidinin 2008 yılında üretilen tohumlarının 4. gün sayımı ortalamaları arasındaki fark istatistik açısından önemli çıkmıştır. Ayrıca Bilgehan çeşidinin eski tohumları ile yeni tohumları arasındaki fark da istatistiki önem taşımaktadır (Çizelge 4.24).
Çizelge 4. 24. Yem bezelyesinin 20°C’de 4. gün çimlenmesine ait çeşit x tohum üretim yılı İnteraksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Üretim Yılları
Eski Tohum Yeni Tohum
Furkan 12.5 C 13.9 C
Bilgehan 19.5 B 12.0 C
Özkaynak 22.9 A 20.5 AB
Taşkent 21.4 AB 21.3 AB
LSD(P<0.01 ) : 3.301; CV (%) : 13.68
LSD testinde çeşit x tohum iriliği interaksiyonu incelendiğinde, Taşkent çeşidinin 4. gün sayımından elde edilen küçük tohumlarının çimlenme ortalamaları ile Özkaynak çeşidinin küçük tohumları arasındaki fark istatistik açısından önemsiz bulunmuştur. Fakat Bilgehan çeşidinin büyük tohumlarından elde edilen çimlenme ortalaması ile küçük tohumlarından elde edilen çimlenme ortalaması arasındaki fark istatistiki önem göstermektedir. 4. gün sayımı ortalamalarında Taşkent çeşidinin küçük tohumlarının çimlenme ortalamaları ile Furkan çeşidinin küçük tohumlarının çimlenme ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (Çizelge 4.25).
Çizelge 4. 25. Yem bezelyesinin 20°C’de 4. gün çimlenmesine ait çeşit x tohum iriliği interaksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Büyüklükleri
Büyük Tohum Küçük Tohum
Furkan 14.1 C 12.3 C
Bilgehan 14.0 C 17.5 B
Özkaynak 21.4 A 22.0 A
Taşkent 21.0 A 21.6 A
LSD(P<0.05 ) : 2.474; CV (%) : 13.68
Yapılan LSD testi sonucu tohum üretim yılı x tohum iriliği interaksiyonu incelendiğinde eski tohumların 4. gün çimlenmesinde tohum iriliği arasında istatistiki fark görülmezken, yeni tohumlarda küçük tohumların 18.1 ortalaması ile yeni tohumlardaki bin tanesi ağır büyük tohum grubunun 15.7 çimlenme ortalaması arasındaki fark istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (Çizelge 4.26).
Çizelge 4. 26. Yem bezelyesinin 20°C’de 4. gün çimlenmesine ait tohum üretim yılı x tohum iriliği interaksiyonu
Tohum Üretim Yılı Tohum Ġriliği
2008 Büyük Tohum 19.6 A
Küçük Tohum 18.6 A
2016 Büyük Tohum 15.7 B
Küçük Tohum 18.1 A
4.2.2. Yedinci gün çimlenen tohum sayısı (adet)
Yedinci günde çimlenme üzerine, yapılan varyans analizine göre çeşit x yıl interaksiyonu P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.27). Diğer bir ifade ile tohumların eski tohum veya yeni tohum olmasından dolayı çeşitlerin 7. gün çimlenmesindeki tepkileri farklı yönlerde olmuştur.
Çizelge 4. 27. Yem bezelyesinin 20°C’de 7. Gün çimlenmesine ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 31.975 10.458 8.2295 xx
Yıl 1 27.563 27.563 21.6885 xx
ÇeĢit x Yıl 3 69.313 23.104 18.1803 xx
Tohum Ġriliği 1 1.000 1.000 0.7869 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 8.375 2.792 2.1967 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 3.063 3.063 2.4098 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum
Ġriliği 3 3.313 1.104 0.8689 -
Hata 48 61.000 1.271
xx: P<0.01
LSD testi sonucu incelendiğinde nispeten Özkaynak çeşidinin yeni tohumlarının 7. gün çimlenmesinde en yüksek ortalamayı vermesine karşın Furkan çeşidinin yeni tohumlarının 7. gün çimlenme ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemsiz bulunmuştur. Furkan çeşidinin eski tohumlarının çimlenme sonucu ile yeni tohumlarının çimlenme sonuçları arasındaki fark istatistiki önem göstermiştir. Taşkent çeşidinin eski tohumlarının çimlenme ortalaması ile Özkaynak çeşidinin eski tohumlarının çimlenme ortalaması arasındaki fark önem taşımaktadır (Çizelge 4.28). Çizelge 4. 28. Yem bezelyesinin 20°C’de 7. gün çimlenmesine ait tohum üretim yılı x çeşit interaksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Üretim Yılı
2008 2016 Furkan 20.6 C 24.9 A Bilgehan 24.1 AB 22.6 B Özkaynak 24.4 A 25.0 A Taşkent 22.8 B 24.6 A LSD(P<0.01 ) : 1.512; CV (%) : 4.77
4.2.3. Onuncu gün çimlenen tohum sayısı (adet)
Varyans analizine göre 10. gün çimlenen bitkilerin sayımında çeşit x tohum üretim yılı interaksiyonu P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.29). Diğer bir ifade ile tohumların üretim yıllarıyla çeşitlerin 10. günde çimlenmeye tepkisi farklı yönde gerçekleşmiştir.
Çizelge 4. 29. Yem bezelyesinin 20°C’de 7. gün çimlenmesine ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 22.188 7.396 6.8269 xx
Yıl 1 18.063 18.063 16.6731 xx
ÇeĢit x Yıl 3 47.188 15.729 14.5192 xx
Tohum Ġriliği 1 0.563 0.563 0.5192 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 5.188 1.729 1.5962 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 1.563 1.563 1.4423 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 3.688 1.229 1.1346 -
Hata 48 52.000 1.083
xx: P<0.01
Bitkilerde çimlenme sıcaklık isteklerinin birbirinden farklı olduğu, türlere göre çimlendirme ortamları, sıcaklık dereceleri, ilk ve son sayım günlerinin değiştiğini tespit edilmiştir. Yapılan araştırmada elde edilen verilere göre sıcaklık, ilk ve son sayım günleri; koca fiğ ve Macar fiğinde 20°C sıcaklık 5. ve 10. gün, adi fiğ ve tüylü fiğde 20°C sıcaklık 5. ve 14. gün sayımlarını önermektedir (Şehirali, 1989). Çalışmamızda 20°C’de yem bezelyesinde yüksek çimlenme verilerinin 4., 7. ve 10. günden elde edilmesiyle desteklendiği tespit edilmiştir.
Çizelge 4. 30. Yem bezelyesinin 20°C’de 10. gün çimlenmesine ait çeşit x yıl interaksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Üretim Yılı
Eski Tohum (2008-2009) Yeni Tohum (2015-2016)
Furkan 21.4 C 24.9 A
Bilgehan 24.3 AB 23.0 B
Özkaynak 24.5 A 25.0 A
Taşkent 23.1 B 24.6 A
ġekil 4. 6. 2008 yılında üretimi yapılan Özkaynak çeşidinin 20°C’de çimlendirilen küçük tohumlarının 10. gün sayımından görünümü
LSD testi sonucu ortalamalar incelendiğinde, Özkaynak çeşidinin eski tohumlarının 10. gün çimlenmesi ortalamaları ile Bilgehan çeşidinin 10. gün eski tohumlarından elde edilen ortalamalar arasındaki fark istatistiki açıdan önemsiz bulunmuştur. Buna karşın Özkaynak çeşidinin eski tohumlarından elde edilen 10. gün sayımındaki ortalamalar en yüksek sonucu vermektedir. 10. gün çimlenme sayımından elde edilen Özkaynak çeşidinin eski tohumları ile Taşkent çeşidinin eski tohumlarının ortalamaları arasındaki fark istatistik açısından önemli bulunmuştur (Çizelge 4.30; Şekil 4.6).
4.2.4. -10°C öncesinde çimlenen tohum sayısı (adet)
Bu veriler, 10°C’de 2 gün, 0°C’de 2 gün bekledikten sonra -10°C’ye geçmeden önce yeniden çimlenme gerçekleşen tohumların tespiti için yapıldı. Yapılan çimlenme sayımında çeşit x yıl interaksiyonunun P<0.01 önemlilik derecesinde etkisi tespit edilmiştir (Çizelge 4.31). Tohum yaşı, çeşitlerin çimlenmesinin farklı yönde gerçekleşmesine sebep olmuştur.
Çizelge 4. 31. Yem bezelyesinin 20°C’den -10°C’ye inerken gerçekleşen çimlenmeye ait varyans analiz tablosu Varyasyon Kaynakları SD KT KO F ÇeĢit 3 20.875 6.958 7.2609 xx Yıl 1 16.000 16.000 16.6957 xx ÇeĢit x Yıl 3 44.375 14.792 15.4348 xx Tohum Ġriliği 1 0.563 0.563 0.5870 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 5.313 1.771 1.8478 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 1.563 1.563 1.6304 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 4.313 1.438 1.5000 -
Hata 48 46.000 0.958
xx: P<0.01
Yapılan LSD testi sonuçlarından elde edilen ortalamalarda yüksek çimlenme ortalamasına sahip Özkaynak çeşidinin yeni tohumları ile Furkan çeşidinin yeni tohumlarının çimlenme ortalaması arasındaki fark istatistiki açıdan önemsizdir. Fakat Furkan çeşidinin eski tohumlarının çimlenme ortalaması ile Furkan çeşidinin yeni tohumlarının çimlenme ortalaması arasındaki fark istatistik açısından önemli bulunmuştur (Çizelge 4.32).
Çizelge 4. 32. Yem bezelyesinin 20°C’den -10°C’ye inerken gerçekleşen çimlenmede tohum üretim yılı x çeşit interaksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Üretim Yılı
2008 2016 Furkan 21.5 D 24.9 A Bilgehan 24.3 ABC 23.0 C Özkaynak 24.5 AB 25.0 A Taşkent 23.3 BC 24.6 AB LSD(P<0.01) : 1.313; CV (%) : 4.10
4.2.5. Son sıcaklıktan (15°C) sonra çimlenen tohum sayısı (adet)
Sayım öncesinde -10°C’de 2 gün bekletilen tohum ve fideler kademeli olarak - 5°C’de 2 gün, 0°C’de 2 gün, 5°C’de 2 gün ve 15°C’de 2 gün bekletilerek sıcaklık yükseltilmiştir. Son sıcaklıktan sonra yani 26. günün sonunda çimlenen tohumlar sayılmıştır. Yapılan varyans analizine göre, çeşit x yıl interaksiyonu P<0.01 önem derecesinde etkili olmuştur (Çizelge 4.33).
Çizelge 4. 33. Yem bezelyesinin -10°C’den 15°C’ye çıkarken gerçekleşen çimlenmeye ait varyans analiz tablosu Varyasyon Kaynakları SD KT KO F ÇeĢit 3 20.875 6.958 7.2609 xx Yıl 1 16.000 16.000 16.6957 xx ÇeĢit x Yıl 3 44.375 14.792 15.4348 xx Tohum Ġriliği 1 0.563 0.563 0.5870 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 5.313 1.771 1.8478 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 1.563 1.563 1.6304 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 4.313 1.438 1.5000 -
Hata 48 46.000 0.958
xx: P<0.01
Son çimlenme sayımının LSD testi sonucu elde edilen ortalamalardan görüldüğü üzere, çeşitlerin çimlenmeleri, tohum üretim yıllarına tepkileri farklı yönde gerçekleşmiştir. Furkan çeşidinin eski tohumlarında gerçekleşen çimlenme oranı ile yeni tohumlarında belirlenen çimlenme oranı arasındaki fark istatistiki açıdan önemli çıkmıştır. Nispeten Özkaynak çeşidinin eski ve yeni tohumları arasındaki ortalama farkı Furkan çeşidi ile arasındaki fark önemsiz görülmüştür (Çizelge 4.34).
Çizelge 4. 34. Yem bezelyesinin -10°C’den 15°C’ye çıkarken gerçekleşen çimlenmede tohum üretim yılı x çeşit interaksiyonu (adet)
ÇeĢit Tohumların Üretim Yılı
2008 2016 Furkan 21.5 D 24.9 A Bilgehan 24.3 ABC 23.0 C Özkaynak 24.5 AB 25.0 A Taşkent 23.3 BC 24.6 AB LSD(P<0.01) : 1.313; CV (%) : 4.10
4.2.6. -10°C’de zarar durumu (1-9 skalası)
Yapılan varyans analizi sonucu -10°C’de gerçekleşen soğuk zararı üzerine çeşit x tohum iriliği interaksiyonu P<0.01 önem derecesinde etkili olmuştur (Çizelge 4.35). Diğer bir ifade ile -10°C’de tohum irilikleri arasındaki farklılık çeşitlerin farklı yönde zarar skalası ortalamaları vermelerine sebep olmuştur.
İtalya’da yapılan bir çalışmada, kışlık ekilen fasulye, bakla ve bezelyeler ile soğuğa dayanıklılık açısından incelenmiş ve yapılan varyans analizlerine göre tohum ağırlığı fasulyede P<0.01 önemlilik derecesinde etkili olmuştur. Ağır tohumların kışa
dayanımları açısından incelendiğinde hafif tohumlara göre daha toleranslı olduğu tespit edilmiştir (Annicchiarico ve Iannucci, 2007).
Çizelge 4. 35. Yem bezelyesinin -10°C sıcaklıkta zarar durumuna ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 8.188 2.729 5.2400 xx
Yıl 1 1.563 1.563 3.0000 -
ÇeĢit x Yıl 3 3.188 1.063 2.0400 -
Tohum Ġriliği 1 1.563 1.563 3.0000 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 8.188 2.729 5.2400 xx
Yıl x Tohum Ġriliği 1 0.063 0.063 0.1200 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 1.688 0.563 1.0800 -
Hata 48 25.000 0.521
xx: P<0.01
Adi fiğde tohum ağırlıkları ile ilgili yapılan çalışmada, adi fiğin ağır tohumlarından elde edilen bitkilerin daha iyi ve sağlıklı gelişme gösteren bitkiler ürettiği görülmüştür (Daihong, 1992). Bu çalışmada ise bin tane ağırlığı düşük olan küçük tohumlar daha zayıf gelişme göstererek düşük sıcaklıklarda daha fazla zarar görmüşlerdir. Büyük tohumların nispeten soğuktan daha az zarar gördüğü tespit edilmiştir.
Çizelge 4. 36. Yem bezelyesinin -10°C sıcaklıkta zarar durumunda çeşit x tohum iriliği interaksiyonu (1-9 Skalası)
ÇeĢit Tohumların Büyüklükleri
Büyük Tohum Küçük Tohum
Furkan 1.3 B 2.8 A
Bilgehan 1.3 B 1.0 B
Özkaynak 1.0 B 1.3 B
Taşkent 1.5 B 1.3 B
LSD(P<0.01) : 0.968; CV (%) : 51.32
LSD testi sonuçlarında elde edilen ortalamalarda, büyük tohumların çeşitler arasında zarar skalası ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemsiz görülmektedir. Furkan çeşidinin büyük tohumlarının -10°C’de gördüğü soğuk zararı ortalaması ile küçük tohumlarının gördüğü soğuk zararı ortalaması arasındaki fark istatistiki açıdan önem taşımaktadır (Çizelge 4.36; Şekil 4.7-8).
LSD testi sonucu elde edilen ortalamalardan çıkan bu sonuçlar neticesinde, yem bezelyesinde güzlük ekimi yapılacak tohumların çeşidinin ve tohum iriliğinin diğer bir ifade ile bin tane ağırlığının kışı daha sert geçen bölgelerde uygun kışlık yem bezelyesi çeşitleri ile bin tane ağırlığının yüksek olduğu çeşitlerin seçilmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
ġekil 4. 7. 2016 yılında üretimi yapılan Özkaynak çeşidinin iri tohumlarının son sıcaklık uygulamasından sonra (15°C) görünümü
ġekil 4. 8. 2016 yılında üretimi yapılan Furkan çeşidinin küçük tohumlarının son sıcaklık uygulamasından sonra (15°C) görünümü
4.2.7. Sap boyu (cm)
Çimlenen bitkilerin sap boyları varyans analizinde incelendiğinde P<0.05 önemlilik düzeyinde çeşit x tohum iriliği interaksiyonu etkili olmuştur (Çizelge 4.37). Başka bir deyişle tohum irilikleri çeşitlerin sap boyu ortalamalarının farklı yönde olmasında neden olmuştur.
Çizelge 4. 37. Yem bezelyesinin sap boyuna etki eden faktörlere ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 60.1987 20.0662 18.3643 xx
Yıl 1 6.6951 6.6951 6.1273 x
ÇeĢit x Yıl 3 2.0655 0.6885 0.6301 -
Tohum Ġriliği 1 1.3398 1.3398 1.2262 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 13.3252 4.4417 4.0650 x
Yıl x Tohum Ġriliği 1 5.5814 5.5814 5.1080 x
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 5.1337 1.7112 1.5661 -
Hata 48 52.4485 1.0926
x: P<0.05 xx: P<0.01
Yem bezelyelerinin sap boylarına etki eden çeşit ve iriliği interaksiyonu incelendiğinde, LSD testi sonucu çıkan ortalamalarda Taşkent çeşidinin iri tohumlarından çimlenen yem bezelyelerinin sap boyu ortalamaları ile küçük tohumlarından çimlenen sap boyu ortalamaları arasındaki fark istatistiki önem taşımaktadır. Taşkent çeşidinin küçük tohumlarından çimlenen bitkilerin sap boyu ortalamaları ile Furkan çeşidinin küçük tohumlarından çimlenen bitkilerin sap boyu ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. Buna karşın Taşkent çeşidinin büyük tohumlarından çimlenen sap boyu ortalamaları en iyi sonuçları vermiştir (Çizelge 4.38).
Çizelge 4. 38. Yem bezelyesinin sap boyuna (cm) etki eden tohum iriliği x çeşit interaksiyonu (cm)
ÇeĢit Tohumların Büyüklükleri
Büyük Tohum Küçük Tohum
Furkan 4.6 E 4.9 DE
Bilgehan 5.6 BCDE 6.4 BC
Özkaynak 5.8 BCD 5.4 CDE
Taşkent 8.3 A 6.6 B
Yem bezelyesinin sap boyları üzerine tohum üretim yılı x tohum iriliği interaksiyonu P<0.05 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.37).
LSD testi sonucu ortalamalar incelendiğinde eski ve büyük tohumlardan çimlenen yem bezelyelerinin sap boyu ortalamaları ile eski ve küçük tohumlardan, yeni ve büyük tohumlardan, yeni ve küçük tohumlardan çimlenen yem bezelyelerinin sap boyu ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemli çıkmıştır (Çizelge 4.39).
Adi fiğ üzerinde yapılan bir çalışmada, ağır tohumlardan çimlenen bitkilerde uzama oranı, yaprak alanı genişliği, sürgün oluşumu hafif tohumlardan oluşan bitkilere göre daha fazla olduğu tespit edilmiştir (Daihong, 1992).
Çizelge 4. 39. Yem bezelyesinde sap boyuna etki eden tohum yılı x tohum iriliği interaksiyonu (cm)
Tohum Üretim Yılı Tohum Ġriliği
2008 Büyük Tohum 6.7 A Küçük Tohum 5.8 B 2016 Büyük Tohum 5.5 B Küçük Tohum 5.8 B LSD(P<0.05) : 0.743; CV (%) : 17.65 4.2.8. Kök boyu (cm)
Kök boyları uzunluklarına ilişkin yapılan varyans analizine göre çeşitler arası farklılık P<0.01 önemlilik düzeyinde önemli olmuştur (Çizelge 4.40). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu kök boylarında 6.6 cm ortalama ile en iyi çimlenme Bilgehan çeşidinin tohumlardan elde edilmiştir (Çizelge 4.41).
Kök boyu uzunluklarında yem bezelyesi tohumlarının üretim yılları arasındaki farklılık P<0.05 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.40). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu kök boylarında yapılan incelemede 6.0 cm ortalama ile en iyi kök boyu eski tohumlardan elde edilmiştir. Yeni tohumların kök boyu ortalaması ise 5.3 cm olarak tespit edilmiştir ve eski tohumların kök boyu ile aralarındaki fark istatistiki açıdan önemli bulunmuştur.
Kök boyu uzunluklarında, yem bezelyelerinin bin tane ağırlıkları arasındaki farklılık, yapılan varyans analizine göre P<0.05 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.40). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu 5.6 cm ortalama ile büyük tohumlardan çimlenen bitkilerin kök boyları ile 5.7 cm ortalama ile küçük tohumlardan çimlenen bitkilerin kök boyu ortalamaları arasındaki fark istatistiki açıdan önemli görülmüştür.
Çizelge 4. 40. Yem bezelyesinin kök boyuna etki eden faktörlere ait varyans analiz tablosu Varyasyon Kaynakları SD KT KO F ÇeĢit 3 33.2321 11.0773 7.7527 xx Yıl 1 7.4939 7.4939 5.2448 x ÇeĢit x Yıl 3 4.3076 1.4358 1.0049 - Tohum Ġriliği 1 0.0430 0.0430 0.0301 x
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 0.9617 0.3205 0.2244 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 1.9113 1.9113 1.3377 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 1.2373 0.4124 0.2887 -
Hata 48 68.5841 1.4288
x: P<0.05 xx: P<0.01
Çizelge 4. 41. Yem bezelyesinin kök boyuna ait ortalamalar (cm) ÇeĢide Ait Ortalamalar
Furkan Bilgehan Özkaynak Taşkent
4.85 B 6.63 A 5.08 B 6.03 A
Tohum Ġriliğine Ait Ortalamalar
Büyük Tohum Küçük Tohum
5.62 B 5.67 A
Yıllara Ait Ortalamalar
Eski Tohum (2008-2009) Yeni Tohum (2015-2016)
5.99 A 5.31 B
LSD (Çeşit: P<0.01): 0,8015; CV(%): 21.14
4.2.9. Toplam boy (cm)
Yem bezelyelerinin toplam boy uzunluklarında, çeşitler arası farklılık P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.42). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu bitki boylarında yapılan incelemede 13.4 cm ortalama ile en iyi bitki boyu Taşkent elde edilmiştir. En düşük bitki boyu ise 9.6 cm ortalama ile Furkan çeşidinden elde edilmiştir (Çizelge 4.43).
Toplam bitki boyu uzunluklarında yapılan varyans analizine göre tohum üretim yılı P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.42). LSD testi uygulanan ortalamalar sonucu bitki boylarında yapılan incelemede 12.2 cm ortalama ile en iyi bitki boyu eski tohumlardan elde edilmiştir. Yeni tohumların bitki boyu ortalaması ise 10.9 cm olarak tespit edilmiştir (Şekil 4.9).
ġekil 4. 9.2008 yılında üretimi yapılan Taşkent çeşidinin iri tohumlarından elde edilen fidelerin son sıcaklık (15°C) uygulamasından sonra toplam boylarından görünüm
Çizelge 4. 42. Yem bezelyesinin toplam boyuna etki eden faktörlere ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 150.5505 50.1835 13.0755 xx
Yıl 1 28.3556 28.3556 7.3882 xx
ÇeĢit x Yıl 3 4.0117 1.3372 0.3484 -
Tohum Ġriliği 1 0.9025 0.9025 0.2351 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 10.2402 3.4134 0.8894 -
Yıl x Tohum Ġriliği 1 14.0250 14.0250 3.6543 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 3.5363 1.1787 0.3071 -
Hata 48 184.2232 3.8379
xx: P<0.01
Çizelge 4. 43. Yem bezelyesinin toplam boyuna ait ortalamalar (cm) ÇeĢide Ait Ortalamalar
Furkan Bilgehan Özkaynak Taşkent
9.57 B 12.62 A 10.66 B 13.44 A
Yıllara Ait Ortalamalar
Eski Tohum (2008-2009) Yeni Tohum (2015-2016)
12.24 10.91
4.2.10. Kök boyu/sap boyu
Çimlenen yem bezelyesi bitkilerinin kök/sap oranlarında yapılan varyans analizine göre, tohumların üretim yıllarındaki farklılık P<0.05 düzeyinde önemli çıkmıştır (Çizelge 4.44).
Çizelge 4. 44. Yem bezelyesi çeşitlerinin kök boyu/sap boyu oranlarının varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynakları SD KT KO F
ÇeĢit 3 8747.563 2915.854 7.2699 xx
Yıl 1 3.063 3.063 0.0076 x
ÇeĢit x Yıl 3 2474.813 824.938 2.0568 -
Tohum Ġriliği 1 272.250 272.250 0.6788 -
ÇeĢit x Tohum Ġriliği 3 5896.625 1965.542 4.9006 xx
Yıl x Tohum Ġriliği 1 256.000 256.000 0.6383 -
ÇeĢit x Yıl x Tohum Ġriliği 3 2032.625 677.542 1.6893 -
Hata 48 19252.000 401.083
x: P<0.05 xx: P<0.01
Bitkilerin kök boyu/sap boyu oranlarında çeşitlerin tepkisi tohumların bin tane ağırlıklarıyla farklılık göstermiştir (Çizelge 4.40). Yapılan varyans analizine göre P<0.01 önemlilik düzeyinde etkili olmuştur. LSD testi sonucu ortalamalar incelendiğinde Taşkent çeşidinin büyük tohumlarından çimlenen bitkilerine ait kök/sap oranındaki ortalama ile Özkaynak çeşidinin büyük tohumlarından çimlenen bitkilerine ait kök/sap oranındaki ortalama arasındaki farklılıkta istatistiki önem yoktur. Fakat Taşkent ile Furkan çeşitleri arasında olan kök/sap oranlarının ortalaması arasındaki fark istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (Çizelge 4.45).
Çizelge 4. 45. Yem bezelyesinde kök boyu/sap boyu oranında çeşit x tohum iriliği interaksiyonu
ÇeĢit Tohumların Büyüklükleri
Büyük Tohum Küçük Tohum
Furkan 0.9 C 1.1 BC
Bilgehan 0.9 C 1.0 BC
Özkaynak 1.2 AB 1.0 BC
Taşkent 1.4 A 1.1 BC
5. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER