Yedinci Alt Probleme İlişkin Yapısal Modelin Test Edilmesi

Araştırmanın yedinci alt problemi doğrultusunda “Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile iş memnuniyeti algıları ilişkisinde mesleki statü algısının aracı etkisi bulunmaktadır.” şeklinde ifade edilen hipotez (H4) test edilmiştir.

Değişkenler arasında aracı ve dolaylı olmak üzere iki tür etkiden söz edilmektedir (Holmbeck, 1997). Buna göre, bağımsız değişken ile bağımlı değişken

arasındaki ilk analizde, istatistiksel olarak anlamlı olan ilişki, aracı değişkenin analize dahil edilmesi sonucunda düşüyorsa, bu durumda bağımlı ve bağımsız değişken arasında aracı bir etkinin varlığından söz edilmektedir. Doğrudan yolun analize eklendiği modelde, bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişkinin anlamlı çıkmaması durumu ‘tam aracılık’ etkisi olarak tanımlanmaktadır. Diğer yandan, değişkenler arasındaki ilişki anlamlı; ancak bu yola ilişkin standardize edilmiş değerin miktarında bir azalma söz konusu ise ‘kısmi aracılık’ durumu söz konusudur. Bu çalışmada öğretmenlerin mesleki profesyonelliği (bağımsız değişken) ve iş memnuniyeti (bağımlı değişken) algıları arasındaki ilişkide öğretmenlerin mesleki statü algılarının aracı etkisi incelenmiştir. Bu kapsamda ilk olarak modeldeki değişkenler arasında doğrudan ve dolaylı yollar ayrı ayrı olmak üzere analiz edilmiştir. Sonuçlar Tablo 30‘da sunulmuştur.

Tablo 30.

Yapısal modeldeki β ve t değerleri

Bağımsız değişken Bağımlı değişkenler β SH t p Doğrudan Etki

PROF ISMEM .36 .87 7.17 .041*

Dolaylı Etki

PROF ISMEM .27 .71 10.22 .037*

Not: = standartlaştırılmış yol katsayısı sh=standart hata, * p < .05

Tablo 30’dan görüleceği üzere öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları, iş memnuniyet algılarının anlamlı bir yordayıcısıdır (β = .36, p < .05). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş memnuniyeti arasındaki ilişkide öğretmenlerin mesleki statü algılarının aracılık etkisi de yol analizi ile incelenmiştir. Tablo 30’da görüldüğü gibi öğretmenleri mesleki statü algıları aracı değişkeninin modele alınması sonucunda öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş memnuniyeti arasındaki ilişki yine anlamlı çıkmıştır (β = .27, p < .05). Ancak iki değişken arasında, doğrudan etki modelinde .36 olan kestirim değeri, öğretmenleri mesleki statü algıları değişkeninin modele alınması sonucunda .27’ye düşmüştür. Bu bulgulara ilişkin göstergeler şekil 16’da sunulmuştur.

Şekil 16. Modele ilişkin standardize edilmiş katsayılar

Şekil 16’ya göre öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş memnuniyeti arasındaki ilişkide öğretmenlerin mesleki statü algıları, ‘kısmi aracılık’ etkisi göstermektedir (Holmbeck, 1997). Aracılık etkisinin test edildiği modele ilişkin uyum iyiliği değerleri de bu sonucu destekler niteliktedir [χ2/Sd = 4.52; GFI = .87; AGFI =

.85; CFI = .97; NFI = .97; NNFI = .96; RMSEA = .069; SRMR = .068]. Değerler incelendiğinde χ2/sd, GFI, AGFI, RMSEA ve SRMR değerlerinin kabul edilebilir, CFI, NFI ve NNFI değerlerinin ise mükemmel düzeyde oldukları görülmüştür. Bu sonuçlar veri setinin önerilen kuramsal modeli desteklediği şeklinde yorumlanmıştır. Aracılık testinin anlamlılığını belirlemek için ise Sobel testi gerçekleştirilmiştir (zsobel = 4.96, p <

.001). Sobel testinin anlamlı sonuç üretmesi de kuramsal modelin uygun olduğu sonucunu desteklemiştir. Bu bulgulara göre öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile iş memnuniyeti algıları ilişkisinde mesleki statü algısının aracı etkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla araştırmanın H4 hipotezi kabul edilmiştir.

“Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile iş memnuniyeti algıları ilişkisinde mesleki statü algılarının aracı etkisi bulunmaktadır.” hipotezi ilgili literatür ışığında oluşturulmuştur. Öyle ki bir araştırmada mesleki statünün, araştırma ve geliştirme faaliyeti gösteren kişiler için iş memnuniyetini öngörmede çok önemli bir faktör olduğu bulunmuştur (House, Filley ve Kerr, 1971). Ayrıca öğretmenlerin iş memnuniyeti öncülleri için yapılan araştırmalara göre; mesleğe verilen değer, iş memnuniyetinin önemli belirleyicisi olarak öne çıkmaktadır (Bogler, 2001). Başka araştırma bulguları; çalışma ortamını (Sim, 1990), özerkliği (Tan ve Quek, 2001) ve hizmeti (Tan ve Quek, 2001) iş memnuniyeti önemli yordayıcıları olarak göstermiştir. Bogler’ın (2001) çalışmasında mesleki prestijin, benlik saygısının, işteki özerkliğin ve profesyonel olarak kendini geliştirme tutkusunun iş memnuniyetine en fazla katkıda bulunan unsurlar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada öğretmenlerin mesleki algıları, müdürlerin liderlik stili ile öğretmenlerin memnuniyeti arasında aracı bir değişken olarak hizmet etmiştir. Araştırmalarda öğretmenlerin mesleki gelişimleri, kişisel gelişimleri ve işbirliği gibi öğretimin içsel yönlerine atıfta bulunan mesleki algılarının iş memnuniyetini arttırma eğiliminde olduğu (Bogler, 2001; Dinham ve Scott, 1998), kötü çalışma koşulları gibi işin dışsal yönleriyle ilgili faktörlerinin ise, öğretmenlerin memnuniyetsizlikleri ile sonuçlandığı (Graham ve Messner, 1998; Sergiovanni, 1967) görülmektedir. Bu nedenle değişkenlerin ayırt edilerek öğretmenlerin iş memnuniyetlerinin araştırılması önemli görülmektedir. Bu çalışmada ise, işin hem içsel hem de dışsal yönleriyle öğretmen profesyonelliğinin iş memnuniyeti üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu etkide bir dışsal yön olarak öğretmenlik mesleğinin algılanan statüsü de aracı rol oynamıştır. İş memnuniyetinin, öğretmen profesyonelliğinin sonuç değişkeni olarak kullanıldığı çalışmada öğretmenlerin iş memnuniyetinin, doğrudan mesleki profesyonellikleri ile ilişkili olduğu ve algılanan

mesleki statü aracılığıyla dolaylı olarak mesleki profesyonelliklerinden etkilendiği ortaya çıkmıştır. Araştırma bulgusu, öğretmen profesyonelliğinin algılanan mesleki statü aracılığıyla öğretmenlerin iş memnuniyetleri üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak araştırma bulgularına göre öğretmenlerin mesleki profesyonelliklerinin; mesleki statü, iş memnuniyeti ve öz yeterlik algılarının önemli bir belirleyicisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bulgularda, öğretmenlik mesleği statü algısını arttırma yoluyla öğretmenlerin iş memnuniyetlerinin dolaylı olarak artacağı bulunmuştur. Böylece çalışma ile öğretmen profesyonelliğinin meslek üzerindeki önemli etkileri ortaya çıkarılmıştır.

BÖLÜM V

SONUÇ VE ÖNERİLER