Yazılı Materyallerin Öğrenmedeki Rolü

Öğrenme ile ilgili olarak yapılan araĢtırmalar öğrenmelerin çoğunun görsel betimlemeler yoluyla gerçekleĢtiğini göstermektedir (Demirel ve diğerleri, 2002: 30).

Öğrendiklerimizin % 83‟ünü görme % 11‟ini iĢitme % 3,5‟ini koklama %1,5‟ini dokunma

% 1‟ini tat alma duyularımızla edindiğimiz yaĢantılar yoluyla öğreniriz (Çilenti, 1988: 35).

Amerikalı eğitim teknoloğu Edgare Dale (1933), yaĢantılarla kavramların oluĢumu arasındaki iliĢkilerden yararlanarak, hedef-davranıĢlara eriĢtirecek öğretme durumlarının seçiminde, öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olmak üzere “yaĢantı konisi” adını verdiği bir model geliĢtirmiĢtir. YaĢantı konisinin dayandığı bilimsel ilkeler ise:

1. Öğrenme iĢlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz.

2. En iyi öğrendiğimiz Ģeyler, kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz Ģeylerdir.

3. Öğrendiğimiz Ģeylerin çoğunu gözlerimizin yardımıyla öğreniriz.

4. En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaĢığa doğru giden öğretimdir (Aktaran: Çilenti, 1988: 57).

Görsel özelliklere sahip olan bir yazılı materyal, sadece metinden oluĢan bir yazılı materyalden daha etkili ve somut olacaktır (Halis, 2002: 50). Bazı öğrencilerin görsel betimlemeler yoluyla daha kolay öğrendikleri bilinmektedir. Hatta sözel yolla daha kolay öğrenen öğrenciler bile bazı kavramları öğrenmede görsel desteğe ihtiyaç duymaktadırlar (Demirel ve diğerleri, 2002: 30). Gagne‟nin öğrenme süreçlerinin baĢında gelen “dikkat çekme”nin görsel malzemelerle daha kolay olabileceği görüĢü de, görsel malzemelerin öğrenme sürecinde ne kadar önemli rol oynadığını desteklemektedir. Öğrenciler okula birçok görsel imgeye maruz kalmıĢ olarak baĢlarlar. Tarihsel sanatlara oranla bilgisayardaki animasyonlarla ya da çizgi filmlerle daha alakalı olsalar da zihinlerinde görsel ipuçları vardır. Çok erken yaĢlardan itibaren, çocuklar görerek ve duyarak görsel ve iĢitsel bilgi hakkında iliĢkiler, yaĢadıkları sosyal olaylar ve geçmiĢteki deneyimleri hakkında çıkarımlarda bulunurlar (Levstik ve Barton, 1997: 149). Günümüzde öğrenciler TV, bilgisayar, video, playstation vb. görsel araçlarla çok yoğun karĢılaĢmaktadırlar. Ancak okul ortamında öğrenciler, iĢitsel bir zemine çekilmektedir. Bu durum konsantrasyon ve dikkat konusunda ciddi sorunlara yol açmaktadır. Öğrenciler son derece hızlı akan görsel uyarıcılara alıĢtıkları için derslerde benzer uyarıcılar beklemektedir. Yeterli uyarıcı alamadıklarında problem davranıĢlar gösterebilmektedirler (Selçuk ve diğerleri, 2002: 54).

KarĢılaĢtırma yapmak, önemli noktaları vurgulamak, kavramları açıklamak, istatistik ve diğer verileri daha anlaĢılır kılmak, nesneleri açıkça görebilmek için büyütmek ya da küçültmek, grubun dikkatini çekmek, sözel mesajları desteklemek (sözel mesajları tekrarlamak değil), zihinde canlandırması güç Ģeyleri görselleĢtirmek (temsil etmek), bir noktayı açıklığa kavuĢturmak, bir noktayı vurgulamak, değiĢiklikten, çeĢitlilikten yararlanmak, iliĢkileri, kural ya da formülleri göstermek amacıyla kullanılabilecek olan görsel materyaller eğitimde çok önemli bir araçtır. (Yalın, 2000: 94), Görsel materyallerin eğitimde sağladığı faydaları sıralamak gerekirse;

 Öğrenen bireylerin dikkatini çekerek onları güdüler, onların dikkatlerini canlı tutar,

 Duygusal tepkiler vermelerini sağlar,  Kavramları somutlaĢtırır,

 ġekiller yoluyla bilginin düzenlenmesini ve alınmasını kolaylaĢtırır,

 Bir kavramla ilgili öğeler arasındaki iliĢkileri örgüt Ģemaları ve akıĢ Ģemaları yoluyla kolayca verebilir,

 Görsel öğeler bazı öğrencilere kaçırmaları olası bir takım noktaları anlama Ģansı verebilir,

 Sözel olarak anlatılması çok zor olan bir kavram ya da rakamsal olarak anlam ifade etmeyen sayılar veya oranlar, bir resim ya da bir grafik aracılığıyla kolayca öğrenciye anlatılabilir,

 Öğretmen ve öğrenciler tarafından kolaylıkla üretilebilir,  Sınıf ortamına taĢınması kolaydır,

 Resim ve grafiklerin gerçeğe uygunluğu, renkli oluĢu ve gerektiğinde yazılı açıklamaları içermesi, bu materyallerin faaliyetini artıran diğer faktörlerdir (Halis, 2002: 59; Demirel ve diğerleri, 2002: 30).

Görme araçları dilin aracılığını gerektirmeden, doğrudan görme duyusuna hitap ettiği için ilgi sağlar (Wendt, 1972: 9). Görsel kaynakları incelemelerin öğrenciler için birçok avantajı vardır. Bir imgeyi inceliyorken, değiĢen an ya da hareket ve duygusal akıĢ gibi olayın parçası olan Ģeyler tarafından rahatsız edilmezsiniz. Baktığınız imgeye tekrar tekrar dönebilir, çeĢitli boyutları inceleyebilir, yeni sorular sorabilir ve bu sayede yeni fikirlere ulaĢabilirsiniz (Levstik ve Barton, 1997: 149).

Bir görsel öğenin yorumlanmasında bireyin kültürel geçmiĢinin de önemli bir etkisinin olabileceği unutulmamalıdır. Farklı kültürel geçmiĢi olan bireyler aynı görsel materyali farklı Ģekilde algılayabilirler. Örneğin Ģehir yaĢamı ile ilgili bir resmi (ya da baĢka bir görüntüyü) Ģehir yaĢamını bilmeyen çocuklar Ģehir yaĢamını bilen çocuklardan farklı bir Ģekilde algılayıp yorumlayacaklardır (Demirel ve diğerleri, 2002: 31).

Görsel araçlar; kitaplar, yazı ve gösterim tahtaları, resimler, çizimler, Ģemalar, grafikler, gerçek eĢya ve modeller, projektörler Ģeklinde sınıflandırılmıĢtır (Demirel ve diğerleri, 2002). Derslerde en çok kullanılan görsel araçlar resimlerdir. En ucuz ders araçları olduğu gibi öğretmen ve öğrenciler tarafından hazırlanması ve kolayca temin

edilmesi olasıdır (Demirel ve diğerleri, 2002: 87). Düz resimler, çizgi resimler, ĢimĢek kartlar, figürler, duvar resimleri, levhalar ve afiĢler resimler baĢlığı altında toplanmıĢtır. Fotoğraf makinesiyle çekilmiĢ resimler, gazete, kitap gibi basılı materyallerde yayınlanmıĢ resimler, posterler, çoğaltma resimler gibi resimlerin tümüne “düz resimler” denmektedir (Küçükahmet, 1999: 141). Daha çok görme duyusunu etkileyen diğer yazılı ve basılı öğretim gereçlerinden yapı nitelikleri ve görüntü bakımından ayrıcalık taĢıyan grafik ve fotografik araçlar ayrı bir grubu oluĢtururlar. Bu grupta yer alan baĢlıca öğretim gereçleri: haritalar, küreler, filmler, film Ģeritleri, slaytlar, mikro kartlar, mikro fiĢler, mikro filmler, transparant levhalar, öğretim levhaları, fotoğraflar, resimler ve diyagramlar, Ģemalar ve çeĢitli grafikler olarak sıralanabilir. (Alkan, 1979: 217)