Yat Turizmi İşletmelerinde Yönetim ve Organizasyon Fonksiyonu

Yönetim sözcüğü “yönetme işi, çekip çevirme, idare” anlamındadır (www.tdkterim.gov.tr, 2010). Üzerinde en fazla görüş birliği olan bir tanıma göre genel veya geniş anlamda yönetim, “insanların işbirliğini sağlama ve onların bir amaca doğru yöneltme ve yürütme faaliyet ve çabalarının toplamı” şeklindedir

(Doğan, 1994; 177). Worthington ve Britton (2003) yönetimin, örgütler için bir

kontrol etme unsuru değil, daha çok yerine getirilmesi gereken bir fonksiyon olduğundan bahsetmektedir. Yönetim fonksiyonu planlama, örgütleme (organizasyon), yürütme veya güdüleme (yönlendirme) ve kontrol (denetleme) gibi işlevleri kapsamaktadır (Alpugan vd., 1987; 103-193, Doğan, 1994; 176; Karalar, 1997; 191, Şimşek ve Çelik, 2008; 132).

Yukarıdaki açıklamalara göre yat turizmi işletmelerinde yönetim kapsamında planlama süreci yat limanları ve yat işletmeleri için ayrı değerlendirilebilir. Yat limanlarında planlama süreci daha çok yöneticilerin yat limanında yer alan teknik konulardaki veya altyapıdaki yenileme veya düzenleme, personel işe alma veya pozisyonlarını belirleme, müşteri potansiyelini arttırmaya yönelik pazarlama çabaları, finansal kaynak bulma, geliri ve kârı arttırma üzerine yoğunlaşmaktadır (Ece, 2009). Yat işletmelerinde ise yatların pazarlanması ve fiyatlandırılması, teknik açıdan eksikliklerinin de tamamlanarak yenilenmesi veya yeni yatların kiralama veya satın alınarak işletme bünyesine katılması, personel alımı, kârı arttırma gibi konulara yoğunlaşarak planlama süreci yaşanmaktadır (Fidan, 2009).

143 Yönetim fonksiyonunun bir diğer işlevi olan organizasyon/örgütlemede ise; “işletme varlıklarının ve işletmede çalışanların bir amaca yönelik olarak belli bir düzene sokulması işlemi” şeklinde tanımlanmaktadır (Doğan, 1994; 186).

Yat limanları organizasyon yapısı oluşturulurken kısa ve uzun vadeli hedefler dikkate alınmalıdır. İşletmenin geleceği bakımından bu uzun vadeli hedeflerle, kısa vadeli hedeflerin çelişmemesi gerekir. Yat limanı yöneticilerinin işletmelerinin özelliklerini dikkate alarak en uygun organizasyon yapısını oluşturmaları gerekmektedir. Organizasyon yapılarının teknolojik ve sosyal değişmelere ayak uyduracak şekilde devamlı suretle güncellenmesi gerekir (Camgöz, 2010).

Şekil 1.36’da yat limanları için örnek bir organizasyon şeması sunulmuştur.

İlgili şemada, yat limanını fonksiyonlarına göre bölümlendirildiği görülmektedir. Böylece kendi alanlarında uzman personel, ilgili bölümlerde toplanarak faaliyetlerini sürdürebilmektedir. Ayrıca tüm bölümler genel müdüre bağlanarak merkeziyetçi bir örgüt yapısı oluşmaktadır.

Şekil 1.36. Yat Limanı Organizasyon Şeması Örneği

Kaynak: Camgöz, 2010’daki veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Genel Müdür

Liman Hizmetleri Müdürü

Teknik Hizmetler Müdürü

Mali ve İdari İşler Müdürü Güvenlik Şefi Ön-büro Şefi Liman Hizmetleri Şefi Bakım- Onarım Tekne Bakım- Onarım Lojistik personel Satınalama Görevlisi Muhasebe Şefi Güvenlik Elemanları Müşteri İlişkileri Santral Resepsiyon _Dalgıçlar Gemiciler Personel işleri

144 Yat işletmelerinde ise planlama işlevi müşteri talebi ve rezervasyonları üzerine yoğunlaşmaktadır. Özellikle yurtdışı piyasalarla çalışan yat işletmelerinin sezon başlamadan önce müşterilerden gelen talepleri “operasyon çizelgesi” adı verilen çizelgeye işleyerek, hangi zamanda kaç adet yatın dolu veya boş olduğunu planlamaktadırlar. Örgütleme işlevleri açısından yat işletmelerinin de fonksiyonlarına göre örgüt yapısını tercih etmektedir. Bu durum genellikle küçük aile işletmesi karakteri taşımaları dolayısıyla merkeziyetçi bir örgüt yapısı sergilemelerine bağlanabilir (Tandoğan, 1996; 142). Şekil 1.37’de yat işletmeleri için organizasyon şeması örneği sunulmuştur.

Şekil 1.37. Yat İşletmesi Organizasyon Şeması Örneği

Kaynak: Şükrü Yarcan, 1993; s.91’e atfen Tandoğan, 1996; s.143.

Şekil 1.37’deki yat işletmeleri organizasyon şeması örneğine göre üretim (operasyon), pazarlama, teknik servis, muhasebe-finansman ve personel olarak ayrılan bölümler genel olarak bir yöneticiye bağlı olarak çalışmaktadır (Tandoğan, 1996; 142).

Yat limanları ve yat işletmelerinde tedarik işlevi ise özellikle hizmetlerin sunumu için ihtiyaç duyulan faktörlerin temin edilip hazır halde bulundurulmasıyla ilgilidir. Aslında bu işlevin kapsamına genel anlamda, dört temel üretim girdisinin üçü olan sermaye, işgücü ve her nevi hammadde girmektedir (Şimşek ve Çelik, 2008; 139). Ancak modern işletmecilikte sermaye tedariği finansman; işgücü tedariği ise insan kaynakları işlevi kapsamında incelendiğinden (Şimşek ve Çelik, 2008;

Genel Müdür

Üretim/(operasyon) Pazarlama Teknik

Servis

Muhasebe Finansman

145 139); yat turizmi işletmeleri için de tedarik işlevini; hizmet üretimi için gerekli altyapılar, yardımcı madde ve işletme malzemelerinin temini ya da satın alınması eylemleri kapsamında ele almak mümkündür. Bu doğrultuda, yat limanları için yatların başta yakıt olmak üzere bakım-onarım sürecinde yer alan gerekli malzemelerin sağlanması diğer taraftan yatçıların yiyecek-içecek, temizlik, barınma vb. ihtiyaçları için gerekli malzemelerin sağlanması başlıca tedarik işlevi konusudur. Ayrıca karada bakım-onarım hizmeti sunan bir yat limanında travel-lift gibi teknik donanımların temini de tedarik işlevi altında ele alınabilir. Yat işletmelerinde ise başta yat veya teknenin temini süreci tedarik işlevinin en önemli konusudur. Söz konusu yatın kiralanarak ya da satın alınarak temin edilmesi sürecinde yapılan araştırmalar ve daha sonrasında yatın bakım süreci, arızalanan parçalarının temini, yakıt ve diğer ihtiyaçların temini en önemli tedarik sürecidir. Ayrıca yatın teknik özelliklerinin yanında, temizliği, konforlu hale getirilmesi ve bakımı için de birçok malzeme temin edilmektedir. Yat müşterisinin yolculuğu sürecinde de mürettebatlı veya mürettebatsız kiralamalarda müşteri isteği doğrultusunda yolculuk sürecinde tüketilmesi planlanan yiyecek-içecek, temizlik ürünleri gibi malzemeler de yat işletmeleri tarafından tedarik edilebilir.

Bir örgüt kurulduktan, işlevler ve bunlara ilişkin alt bölümler (birimler) oluşturulduktan sonra, bu yerlere ilişkin çalışmaları yürütecek personele ihtiyaç duyulacaktır. Bu doğrultuda iş analizi, iş tanımı, personel bulma ve seçimi, işe alıştırma, eğitim ve geliştirme, ücretlendirme, sosyal yardımlar, sağlık ve güvenlik, endüstriyel ilişkiler gibi işlevler personel yönetimi kapsamında değerlendirilmektedir (Şimşek ve Çelik, 2008; 211-238, Alpugan vd, 1987; 375-406, Karalar, 1997; 371- 411).

Yat limanlarında istihdam edilecek personel Şekil 1.36’daki gibi beş ayrı grupta incelenebilir. Bunlar; ön-büro, liman operasyon, teknik, güvenlik ve mali ve idari hizmetlerde çalışacak personellerdir. Bu sebeple yat limanları personel yönetimi kapsamında öncelikle ilgili beş gruba göre uygun personeli işe alacaktır.

146 Yat işletmelerinde istihdam edilen personel ise Tandoğan (1996; 145)’e göre aşağıdaki gibi iki ayrı grupta incelenmiştir:

“Yat işletmelerinde çalışan personel büro personeli ve yat

personelidir. Büro personeli, her biri kendi alanında uzmanlaşmış kişilerden oluşmaktadır ve işletmenin yönetimi ve çeşitli irtibatları ile ilgili görevleri yerine getirirler. Yat personeli ise, büro personelinin teorik hazırladığı faaliyetlerin uygulanmasını sağlar. Mürettebatlı yatlarda görev alan bu kişiler, genel olarak; yat kaptanı, aşçı ve gemiciden oluşmaktadır. Yatlarda çalışan personelin, büro personeli gibi belli bir alanda değil, birçok farklı görevde uzmanlaşmış olması gerekir. İlgili personel, temel denizcilik bilgi ve tecrübesine ek olarak, turizmin gerektirdiği örneğin; müşteriyle iyi ilişkiler, barmenlik, aşçılık, servis, animatörlük gibi hizmetleri sunabilecek becerilere de sahip olmalıdır.”

Yukarıda bahsedilen yat işletmeleri personellerine örneğin elektrikçi gibi yatların teknik bakım ve onarımından sorumlu personel de eklenebilir.