Kıyı ve Deniz Turizm

Yat turizmi, genel olarak turizmin içinde yer alan, kıyı turizmi ve deniz turizmi ile doğrudan ilgili bir turizm çeşididir. Şekil 1.1.’de genel olarak deniz turizminin içerisinde yer aldığı ve doğrudan ilgili olduğu turizm, rekreasyon ve ulaştırma-seyahat alanları görülmektedir. Nitekim deniz turizmi; rekreasyonel alanda bir yandan turizm faaliyetleri diğer yandan ulaştırma ve seyahat faaliyetleriyle kendine has özellikleri bir araya getirmektedir.

2

Şekil 1.1. Deniz Turizminin Konumu

Kaynak: Yazar

Deniz ve kıyı turizminin günümüz turizminin en hızlı gelişen alanlarından biri olduğu geniş ölçüde kabul edilmektedir (Hall, 2001; 601). Oram (1999) çoğu turist varış noktasının kıyıya yakın konumlandığından ve deniz kıyısındaki eğlencesel etkinliklerin günümüzde çok popüler olduğundan bahsetmektedir.

Kıyısal turizm kavramı, kıyı bölgelerinde ve kıyıdan uzakta (off shore) yer alan sularda gerçekleştirilen turizmin, boş zaman ve rekreasyonun tüm aralığını kapsamaktadır (Hall, 2001; 602). Bunlar tüm kıyısal turizm gelişimleri (konaklama tesisleri, lokantalar, yiyecek endüstrisi ve ikinci konutlar) ve bu gelişimleri destekleyen altyapılar (emlak ticareti, yat limanları ve tur veya etkinlik organizasyonları, vb.) anlamına gelmektedir. Bu kavram, eğlencesel tekne turizmi, kıyısal ve denizel çevreye duyarlı ekoturizm, kruvaziyer turizm, yüzme, amatör balıkçılık, şnorkelle yüzme-dalma (snorkeling) ve dalma gibi turizm etkinliklerini de içermektedir. Deniz turizmi kıyısal turizme çok yakın bir kavram olmakla birlikte derin deniz balıkçılığı ve yatçılığı da içeren açık deniz temelli bir turizm çeşididir (Hall, 2001; 602).

Orams (1999) deniz turizmini ‘insanların eğlencesel etkinlikler gerçekleştirmek için ikamet ettikleri yerlerden seyahat ederek bir denizel çevreye

REKREASYON T U R İZ M U L A Ş T IR M A v e S E Y A H A T DENİZ TURİZMİ Yat turizmi Kruvaziyer turizm Dalış ve su sporları turizmi

3 varmaları, odaklanmaları ve ağırlanmalarıdır’ şeklinde tanımlamaktadır. Başka bir kaynakta deniz turizmi “uluslararası düzeyde, bir ülkenin turistleri ağırladığı ve konukseverliğini sunduğu denizalanı içerisinde yer alan turist, rekreasyonel ve boş zaman faaliyetlerinin tamamıdır” şeklinde tanımlanmıştır (Diakomihalis, 2007; 420).

Denizel çevre tuzlu suların kenarında ve gel-git etkisi altında olan yerler olarak anlaşılmalıdır. Böylece denizel ve kıyısal turizmin kıyıdaki etkinlikleri de içermesi gerektiği anlaşılmaktadır; karadan balina seyri, kıyı (resif) yürüyüşleri, kruvaziyer gemi tedarikçiliği ve yatçılık etkinliklerinin de deniz turizmi kapsamında olduğu vurgulanmalıdır (Hall, 2001; 602–603). Başka bir kaynakta deniz turizmi kapsamına yat işletmeciliği, marinacılık, kruvaziyer turizm, günlük geziler, feribot taşımacılığı, yat yapım ve çekek yerleri, sualtı ve su üstü deniz sporları gibi alt dallar eklenmiştir (Dağcı ve Okuyucu, 2006; 58).

Deniz turizmi, turizm endüstrisiyle benzerlikleri olduğu kadar farklılıkları da olan bir yapıdadır. Miller tarafından bu durum aşağıdaki gibi örneklenmiştir (Miller, 1993; 183–184);

“Turizm, turizmi yaşayan tarafından (turist, turizm hizmeti sunan veya yönetici, yerel halk gibi doğrudan veya dünya vatandaşı gibi dolaylı) gözlemlendiğinde popüler bakış olarak adlandırılır. Ayrıca turizm; turizmin sosyolojik profilini belgelemeyi amaçlayan araştırmacıların da ilgisi dahilindedir. Bu yaklaşım ise sosyolojik bakıştır. Bu iki yaklaşım bizi kıyı ve deniz turizminin tasarlanması için tamamlayıcı biçimlere hazırlamaktadır”.

Miller (1993), yukarıda da belirtilen iki yaklaşıma göre turizmi; popüler bakış açısıyla bir iş ve bir keyfi seyahat olarak ele almış, sosyolojik bakış açısıyla ise turizmi aracılar-yerel halk-turistler arasında çok yönlü bir dinamik olarak değerlendirmiştir. Bu bakış açısıyla deniz turizminin çıkış noktası ekoturizmle beraber değerlendirilmiştir. Aslında deniz turizmi bir turizm çeşidi olarak değerlendirilirken genel turizm faaliyetlerinden veya bu faaliyetlerde rol alan taraflardan farklı yapıda ve çeşitte alanları kapsamaktadır.

4 Başka bir kaynakta deniz turizmi, deniz araçları ile yapılan, turizm amaçlı meslek faaliyetleri ile onu doğrudan destekleyen diğer meslek faaliyetleri olarak tanımlanmaktadır (IMEAK DTO, 2009a). IMEAK Deniz Ticaret Odası deniz turizmi bileşenlerini aşağıdaki gibi belirlemiştir (IMEAK DTO, 2009a);

• Yat yatırım ve işletmeciliği

- mavi tur işletmeleri ( guletler)

- bareboat işletmeleri

- günübirlik tur tekneleri işletmeleri

- boğaz turu düzenleyen turistik amaçlı gezi tekneleri işletmeleri

• Yat limanı ve marina işletmeciliği

• Kruvaziyer turizm ve feribot işletmeciliği • Su sporları ve dalış turizmi işletmeciliği.

Deniz turizmi, eko-turizmin yeni bir alanı olarak da görülmektedir (Saharuddin, 2001; 435). Saharuddin (2001) temiz sahiller, deniz parklarındaki büyüleyici resif alanları ve iyi sunulan rekreasyonel deniz faaliyetlerinin deniz turizmini destekleyeceğinden bahsetmektedir.

Orams’a (1999) göre, deniz turizmi faaliyetleri sahil faaliyetlerinin içerisinde yer alan yüzmek, dalmak ve sörf yapmaktan da oluşmaktadır. Geniş turist kitlesini kendine çeken bu faaliyetler, genellikle “yerleşim bölgesi turizmi” tarafından üstlenilir. Lekakou ve Tzannatos (2001) çalışmasında; denizyolu ulaştırmasının yokluğunun, turistin karayolu veya havayolu gibi diğer ulaştırma sistemlerini kullanmasına ve kıyısal faaliyetlerini sadece otellerde yaşamasına sebep olacağını belirtmişlerdir. Böyle bir durumun ise turistin denizle olan etkileşimini azaltacağına ve dolayısıyla deniz turizmi kavramını amacından saptıracağına dikkat çekilmektedir (Diakomihalis, 2007; 422). Bu sebeple deniz turizminin etkin bir şekilde yaşanabilmesi kıyıya denizyoluyla ulaşımın sağlanacağı şekilde planlamaların yapılması ve altyapının hazırlanması ile mümkündür.

5 Büyük tatil yeri şirketleri yerleşim bölgesi turizmini işletirler ve tüm turist hizmetlerini tatil yeri kompleksinde sunarak turistler için kolay erişim sağlarlar. Böylece döviz, yerel istihdam ve altyapısal gelişimler gibi başlıca avantajlar sağlanır (Cheong, 2002; 258). Cheong (2002) çalışmasında deniz turizminin yarattığı avantajların yanında dezavantajlardan da bahsetmektedir. Örneğin, turizm geliri kaçağı, çevresel bozulma ve yerel kültürlere ve değerlere verilen önemde azalma gibi hususlara dikkat çekmektedir. Aslında bu örnekler genel anlamda turizm yönlü ekonomilerde yaşanan olumsuzluklar olarak kabul edilebilir.