A. BÜYÜME
3. Yat›r›mlar
Kamu kesimi sabit sermaye yat›r›mlar› % 36,2’lik art›flla 18.052 milyon YTL’den 24.578 milyon YTL’ye, özel sektör sabit sermaye yat›r›mlar› % 22’lik art›flla 60.730 milyon YTL’den 74.076 milyon YTL’ye, toplam sabit sermaye yat›r›mlar› % 25,2’lik art›flla 78.782 milyon YTL’den 98.654 milyon YTL’ye yükselmifltir (Tablo 41).
TABLO 41: SAB‹T SERMAYE YATIRIMLARI
(Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) De¤iflim (%) Pay (%) 2003 2004 2005(1) 2004 2005 2003 2004 2005
Konsolide Bütçe 8.985 9.667 12.065 7,6 24,8 52,0 53,6 49,1
K‹T 2.489 2.488 3.683 0,0 48,0 14,4 13,8 15,0
‹ller Bankas› 456 414 450 -9,2 8,7 2,6 2,3 1,8
Mahalli ‹dareler 5.097 5.156 8.016 1,2 55,5 29,5 28,6 32,6
Döner Sermayeli Kurulufllar 164 200 280 22,0 40,0 0,9 1,1 1,1
Sosyal Güvenlik Kurulufllar› 92 117 72 27,2 -38,5 0,5 0,6 0,3
Fonlar 6 10 12 66,7 20,0 0,0 0,1 0,0
‹flsizlik Sigortas› Fonu 0 0 0 - - - -
-Toplam Kamu Sektörü 17.289 18.052 24.578 4,4 36,2 100,0 100,0 100,0 Toplam Sabit Sermaye Yat›r›mlar› 57.425 78.782 98.654 37,2 25,2 100,0 100,0 100,0
Kamu Sektörü 17.289 18.052 24.578 4,4 36,2 30,1 22,9 24,9
Özel Sektör 40.136 60.730 74.076 51,3 22,0 69,9 77,1 75,1
Kaynak: DPT (1): Geçici
Üretici fiyatlar› endeksine göre reel olarak hesaplanan kamu kesimi sabit serma-ye yat›r›mlar›nda % 28,6, özel kesim sabit sermaserma-ye yat›r›mlar›nda % 15,2, top-lam sabit sermaye yat›r›mlar›nda da % 18,2’lik art›fl gerçekleflmifltir.
Toplam sabit sermaye yat›r›mlar› içinde kamu sektörü sabit sermaye yat›r›mlar›-n›n pay› % 24,9, özel sektör sabit sermaye yat›r›mlar›yat›r›mlar›-n›n pay› % 75,1 olmufltur.
Kamu kesimi sabit sermaye yat›r›mlar›n›n % 49,1’i genel ve katma bütçeli ku-rulufllar, % 15’i K‹T’ler, % 1,8’i ‹ller Bankas›, % 32,6’s› mahalli idareler, % 1,1’i döner sermayeli kurulufllar, % 0,3’ü sosyal güvenlik kurulufllar› taraf›n-dan gerçeklefltirilmifltir.
2005 y›l›nda özel sektör sabit sermaye yat›r›mlar› içinde enerji, ulaflt›rma-haber-leflme, konut ve sa¤l›k sektörlerinin pay› artarken, tar›m, madencilik, imalat, e¤i-tim sektörlerinin pay› azalm›fl, turizm sektörünün pay› de¤iflmemifltir (Tablo 42).
TABLO 42: SEKTÖRLER ‹T‹BAR‹YLE SAB‹T SERMAYE YATIRIMLARI
(Cari Fiyatlarla, Yüzde Da¤›l›m)
Sektörler 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 (1)
Özel Sektör
Tar›m 2,9 3,3 2,12,12,7 4,12,8
Madencilik 1,6 1,1 1,6 1,8 2,2 2,0 1,9
‹malat 23,8 26,5 24,8 35,6 39,5 42,2 41,4
Enerji 4,5 3,9 9,8 4,5 3,11,7 2,1
Ulaflt›rma-Haberleflme 20,0 27,9 23,6 18,4 16,9 18,8 19,2
Turizm 5,5 4,9 6,3 6,9 8,6 7,6 7,6
Konut 31,8 22,2 19,6 17,1 14,5 13,2 14,7
E¤itim 1,7 1,9 1,9 1,5 1,6 1,2 0,9
Sa¤l›k 3,3 3,7 4,0 4,0 4,0 4,14,6
Di¤er Hizmetler 4,9 4,7 6,4 8,16,9 5,2 5,0
Kamu Sektörü
Tar›m 8,4 8,7 10,0 9,2 7,8 9,1 7,4
Madencilik 1,5 1,2 1,5 0,7 1,0 1,5 1,6
‹malat 2,6 2,9 4,0 3,2 2,5 2,6 2,6
Enerji 15,4 15,2 13,7 20,8 18,2 13,3 13,7
Ulaflt›rma-Haberleflme 36,9 35,2 27,127,4 26,6 33,5 30,9
Turizm 0,5 0,5 0,6 0,8 0,7 0,7 0,5
Konut 1,3 0,8 0,9 0,8 1,0 1,0 1,7
E¤itim 11,8 11,9 13,8 12,3 14,0 13,7 12,8
Sa¤l›k 3,8 4,5 5,8 5,15,6 5,15,8
Di¤er Hizmetler 17,9 19,2 22,5 19,8 22,6 19,4 23,0
TOPLAM
Tar›m 4,6 4,9 4,8 4,7 4,2 5,2 3,9
Madencilik 1,6 1,1 1,6 1,4 1,8 1,9 1,8
‹malat 17,5 19,4 17,8 23,8 28,2 33,2 31,7
Enerji 7,8 7,3 11,1 10,4 7,7 4,3 5,0
Ulaflt›rma-Haberleflme 25,1 30,1 24,8 21,7 19,9 22,2 22,1
Turizm 4,0 3,6 4,4 4,6 6,2 6,0 5,8
Konut 22,7 15,8 13,3 11,1 10,4 10,4 11,4
E¤itim 4,7 4,9 5,9 5,4 5,4 4,0 3,9
Sa¤l›k 3,4 4,0 4,6 4,4 4,5 4,3 4,9
Di¤er Hizmetler 8,8 9,1 11,9 12,4 11,7 8,5 9,5
Kaynak: DPT (1): Geçici
Sosyal Güvenlik GRAF‹K 10: 2005 YILI KAMU KES‹M‹ SAB‹T SERMAYE YATIRIMLARI
Özel sektör sabit sermaye yat›r›mlar› içinde en a¤›rl›kl› sektör % 41,4’lük pay ile imalat sektörü olurken onu % 19,2’lik pay ile ulaflt›rma-haberleflme, % 14,7’lik pay ile de konut sektörü izlemifltir. E¤itim sektörü % 0,9, madencilik sektörü % 1,9, enerji sektörü % 2,1 ve tar›m sektörü % 2,8’lik pay ile özel sektörün en az yat›r›m yapt›¤› alanlar olmufltur.
Kamu sektörü sabit sermaye yat›r›mlar› içinde madencilik, enerji, konut ve sa¤l›k sektörlerinin pay› artarken, tar›m, ulaflt›rma-haberleflme, turizm ve e¤i-tim sektörlerinin pay› ise azalm›fl, imalat sektörünün pay› de¤iflmemifltir.
Ulaflt›rma-haberleflme sektörü % 30,9’luk, enerji sektörü % 13,7’lik ve e¤itim sektörü % 12,8’lik pay ile kamu sektörü sabit sermaye yat›r›mlar› içinde en a¤›rl›kl› sektörler olurken, turizm sektörü % 0,5’lik, madencilik sektörü % 1,6’l›k ve konut sektörü % 1,7’lik pay ile kamu taraf›ndan en az yat›r›m yap›-lan sektörler olmufltur.
Toplam sabit sermaye yat›r›mlar› içinde enerji, konut ve sa¤l›k sektörlerinin pay› artarken, tar›m, madencilik, imalat, ulaflt›rma-haberleflme, turizm ve e¤i-tim sektörlerinin pay› azalm›flt›r.
2005 y›l›nda 2004 y›l›na göre yap› ruhsat› verilen yap›lar›n toplam inflaat ala-n› % 42,6’l›k art›flla 69.720 bin m2’den 99.432 bin m2’ye yükselmifltir. Yap›
ruhsat› verilen yap›lardan bir daireli ikametgah amaçl› binalar›n inflaat alan› % 43,8’lik art›flla 4.213 bin m2’den 6.059 bin m2’ye, iki ve daha fazla daireli ikametgah amaçl› binalar›n inflaat alan› % 51,1’lik art›flla 46.868 bin m2’den 70.819 bin m2’ye, otel vb. binalar›n inflaat alan› % 27’lik art›fla 1.750 bin m2’den 2.223 bin m2’ye, ofis (iflyeri) binalar›n›n inflaat alan› % 34’lük art›flla 1.532 bin m2’den 2.054 bin m2’ye, toptan ve perakende ticaret binalar›n›n inflaat alan› % 20,5’lik art›flla 4.357 bin m2’den 5.251 bin m2’ye, sanayi
bi-nalar› ve depolar›n inflaat alan› da % 0,8’lik art›flla 7.325 bin m2’den 7.383 bin m2’ye yükselmifltir. Yap› ruhsat› verilen yap›lar›n toplam inflaat alan› için-de en yüksek pay % 71,2 ile iki ve daha fazla daireli ikametgah amaçl› bina-lar›n olurken, onu % 7,4 ile sanayi binalar› ve depolar, % 6,1 ile bir daireli ika-metgah amaçl› binalar, % 5,3 ile de toptan ve perakende ticaret binalar› ta-kip etmifltir (Tablo 43-44).
TABLO 43: YAPI RUHSATINA GÖRE B‹NA ‹NfiAATI
(Yüzölçümü, m2)
Kullan›m Amaçlar› 2003 2004 2005
Bir Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 3.090.711 4.212.588 6.058.774
‹ki ve Daha Fazla Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 29.420.976 46.867.563 70.818.873
Otel vb. Binalar 1.526.099 1.749.678 2.222.852
Ofis (iflyeri) Binalar› 1.556.230 1.532.349 2.054.052
Toptan ve Perakende Ticaret Binalar› 3.028.5714.357.464 5.250.740
Sanayi Binalar› ve Depolar 4.863.005 7.324.986 7.382.925
Di¤erleri 2.030.438 3.674.983 5.644.177
Toplam 45.516.030 69.719.611 99.432.393
Kaynak: TÜ‹K
TABLO 44: YAPI RUHSATINA GÖRE B‹NA ‹NfiAATI (YILLIK DE⁄‹fi‹M VE PAY)
De¤iflim (%) Pay (%)
Kullan›m Amaçlar› 2004 2005 2003 2004 2005
Bir Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 36,3 43,8 6,8 6,0 6,1
‹ki ve Daha Fazla Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 59,3 51,1 64,6 67,2 71,2
Otel vb. Binalar 14,7 27,0 3,4 2,5 2,2
Ofis (iflyeri) Binalar› -1,5 34,0 3,4 2,2 2,1
Toptan ve Perakende Ticaret Binalar› 43,9 20,5 6,7 6,2 5,3
Sanayi Binalar› ve Depolar 50,6 0,8 10,7 10,5 7,4
Di¤erleri 81,0 53,6 4,5 5,3 5,7
Toplam 53,2 42,6 100,0 100,0 100,0
Kaynak: TÜ‹K
Yap› kullanma izin belgesi verilen yap›lar›n toplam inflaat alan› % 56,1 arta-rak 31.028 bin m2’den 48.440 bin m2’ye yükselmifltir. Bir daireli ikametgah amaçl› binalar›n inflaat alan› % 49,6’l›k art›flla 2.468 bin m2’den 3.692 bin m2’ye, iki ve daha fazla daireli ikametgah amaçl› binalar›n inflaat alan› % 50,7’lik art›flla 20.827 bin m2’den 31.385 bin m2’ye, otel vb. binalar›n infla-at alan› % 29,1’lik art›flla 689 bin m2’den 890 bin m2’ye, ofis (iflyeri) binala-r›n›n inflaat alan› % 82,4’lük art›flla 740 bin m2’den 1.350 bin m2’ye, toptan ve perakende ticaret binalar›n›n inflaat alan› % 123,8’lik art›flla 1.827 bin m2’den 4.088 bin m2’ye, sanayi binalar› ve depolar›n inflaat alan› % 64,3’lük art›flla 3.388 bin m2’den 5.565 bin m2’ye yükselmifltir. Yap› ruhsat› verilen
yap›lar›n toplam inflaat alan› içinde en yüksek pay % 64,8 ile iki ve daha faz-la daireli ikametgah amaçl› binafaz-lar›n olurken, onu % 11,5 ile sanayi binafaz-lar›
ve depolar, % 8,4 ile toptan ve perakende ticaret binalar›, % 7,6 ile de bir da-ireli ikametgah amaçl› binalar izlemifltir (Tablo 45-46).
TABLO 45: YAPI KULLANMA ‹Z‹N BELGES‹NE GÖRE B‹NA ‹NfiAATI
(Yüzölçümü, m2)
Kullan›m Amaçlar› 2003 2004 2005
Bir Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 2.929.984 2.467.773 3.692.328
‹ki ve Daha Fazla Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 20.543.428 20.827.198 31.384.807
Otel vb. Binalar 714.324 689.495 889.885
Ofis (iflyeri) Binalar› 651.290 739.860 1.349.832
Toptan ve Perakende Ticaret Binalar› 2.201.468 1.826.962 4.088.486
Sanayi Binalar› ve Depolar 2.560.808 3.387.522 5.565.480
Di¤erleri 1.335.379 1.089.362 1.469.445
Toplam 30.936.681 31.028.172 48.440.263
Kaynak: TÜ‹K
TABLO 46: YAPI KULLANMA ‹Z‹N BELGES‹NE GÖRE B‹NA ‹NfiAATI (YILLIK DE⁄‹fi‹M VE PAY)
De¤iflim (%) Pay (%)
Kullan›m Amaçlar› 2004 2005 2003 2004 2005
Bir Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar -15,8 49,6 9,5 8,0 7,6
‹ki ve Daha Fazla Daireli ‹kametgah Amaçl› Binalar 1,4 50,7 66,4 67,1 64,8
Otel vb. Binalar -3,5 29,12,3 2,2 1,8
Ofis (iflyeri) Binalar› 13,6 82,4 2,1 2,4 2,8
Toptan ve Perakende Ticaret Binalar› -17,0 123,8 7,1 5,9 8,4
Sanayi Binalar› ve Depolar 32,3 64,3 8,3 10,9 11,5
Di¤erleri -18,4 34,9 4,3 3,5 3,0
Toplam 0,3 56,1 100,0 100,0 100,0
Kaynak: TÜ‹K
GRAF‹K 11: YAPI RUHSATI VE YAPI KULLANMA ‹Z‹N BELGES‹NE GÖRE B‹NA ‹NfiAATI
45.516.030
2005 y›l›nda teflvik belgesine ba¤lanan yat›r›m tutar›, 2004 y›l›na göre % 10,9 artarak 21.702,8 milyon YTL’den 24.072,2 milyon YTL’ye yükselmifltir. Teflvik belgesine ba¤lanan yat›r›mlarda reel olarak % 4,7 art›fl olmufltur (Tablo 47).
TABLO 47: YATIRIM TEfiV‹K BELGELER‹N‹N SEKTÖREL DA⁄ILIMI
Belge Say›s› Toplam Yat›r›m (Bin YTL) ‹stihdam (Kifli) Sektörler 2004 2005 2004 Pay (%) 2005 Pay (%) De¤iflim (%) 2004 2005
Tar›m 82 96 371.800 1,7 519.173 2,2 39,6 6.419 4.909
Madencilik 168 157 611.666 2,8 703.068 2,9 14,9 7.851 8.247
‹malat Sanayi 2.558 2.305 13.530.238 62,3 12.979.988 53,9 -4,1 100.398 91.447
Enerji 41 84 1.022.805 4,7 1.929.819 8,0 88,7 1.115 890
Hizmetler 1.229 1.661 6.166.280 28,4 7.940.179 33,0 28,8 51.701 75.298 TOPLAM 4.078 4.303 21.702.789 100,0 24.072.227 100,0 10,9 167.484 180.791 Kaynak: HM
Enerji sektörüne verilen teflvikler % 88,7 artarak 1.022,8 milyon YTL’den 1.929,8 milyon YTL’ye, tar›m sektörüne verilen teflvikler % 39,6 artarak 371,8 milyon YTL’den 519,2 milyon YTL’ye, hizmetler sektörüne verilen tefl-vikler % 28,8 artarak 6.166,3 milyon YTL’den 7.940,2 milyon YTL’ye, maden-cilik sektörüne verilen teflvikler % 14,9 artarak 611,7 milyon YTL’den 703,1 milyon YTL’ye yükselmifltir. ‹malat sanayi sektörüne verilen teflvikler % 4,1 azalarak 13.530,2 milyon YTL’den 12.980 milyon YTL’ye gerilemifltir.
2005 y›l›nda teflvik belgesine ba¤lanan yat›r›mlar içinde % 53,9’luk pay ile imalat sanayi sektörü ilk s›rada yer al›rken, hizmetler sektörünün pay› % 33, enerji sektörünün pay› % 8, madencilik sektörünün pay› % 2,9 ve tar›m sek-törünün pay› % 2,2 olmufltur. 2004 y›l›na göre tar›m, madencilik, enerji ve hiz-metler sektörlerinin pay› artarken, imalat sanayi sektörünün pay› azalm›flt›r.
2005 y›l›nda toplam 4.303 adet teflvik belgesi verilmifl, 180.791 kifliye istih-dam sa¤lanmas› amaçlanm›flt›r.
GRAF‹K 12: 2005 YILI YATIRIM TEfiV‹K BELGELER‹N‹N SEKTÖREL DA⁄ILIMI
‹malat Sanayi
% 53,9 Enerji
% 8,0
Hizmetler
% 33,0
Tarım
% 2,2 Madencilik
% 2,9
Teflvik belgesine ba¤lanan yat›r›mlar›n % 70,4’lük k›sm›n› komple yeni yat›r›mlar olufltururken, onu % 19,6 ile tevsi yat›r›mlar›, % 3,2 ile tamamlama yat›r›mlar›, % 2,5 ile yenileme yat›r›mlar› izlemifltir. Komple yeni yat›r›mlar için verilen 2.635 adet teflvik belgesinin tutar› 16.941,9 milyon YTL olurken, tevsi yat›r›mlar›na 981 adet toplam 4.712,7 milyon YTL tutar›nda, tamamlama yat›r›mlar›na 86 adet toplam 775,3 milyon YTL tutar›nda, yenileme yat›r›mlar›na 170 adet toplam 613,2 milyon YTL tutar›nda teflvik belgesi verilmifltir. 2004 y›l›na göre tevsi, ta-mamlama, yenileme, darbo¤az giderme, modernizasyon, entegrasyon ve nakil yat›r›mlar›na verilen teflvik belgeleri tutar›nda düflüfl olurken, di¤er yat›r›mlara ve-rilen teflvik belgelerinin tutarlar›nda art›fl olmufltur (Tablo 48).
TABLO 48: YATIRIM TEfiV‹K BELGELER‹N‹N MAH‹YETLER‹NE GÖRE DA⁄ILIMI
Belge Say›s› Toplam Yat›r›m (Bin YTL) ‹stihdam (Kifli) Yat›r›m›n Mahiyeti 2004 2005 2004 Pay (%) 2005 Pay (%) De¤iflim (%) 2004 2005 Komple Yeni Yat›r›m 2.007 2.635 11.891.777 54,8 16.941.868 70,4 42,5 104.468 138.016 Tevsi 1.227 981 6.556.123 30,2 4.712.656 19,6 -28,1 47.885 31.512
Tamamlama 129 86 952.605 4,4 775.278 3,2 -18,6 6.547 3.464
Yenileme 252 170 1.035.203 4,8 613.188 2,5 -40,8 3.974 2.281
Kalite Düzeltme 27 18 36.954 0,2 43.273 0,2 17,1 280 349
Darbo¤az Giderme 32 27 88.2610,4 59.195 0,2 -32,9 452 487
Modernizasyon 74 67 574.538 2,6 335.649 1,4 -41,6 2.209 2.360
Entegrasyon 18 16 126.705 0,6 106.997 0,4 -15,6 712 894
Nakil 2 123.762 0,1 1.374 0,0 -94,2 215 20
Finansal Kiralama 294 279 351.011 1,6 358.066 1,5 2,0 -
-Ürün Çeflitlendirme 16 23 65.850 0,3 124.683 0,5 89,3 742 1.408 TOPLAM 4.078 4.303 21.702.789 100,0 24.072.227 100,0 10,9 167.484 180.791 Kaynak: HM
2005 y›l›nda verilen toplam 24.072,2 milyon YTL tutar›ndaki yat›r›m teflvik belge-leri içinde ilk üç s›ray› 9.232,9 milyon YTL ile (% 38,4) Marmara Bölgesi, 4.316 milyon YTL ile (% 17,9) Akdeniz Bölgesi ve 3.331,7 milyon YTL ile (% 13,8) ‹ç Ana-dolu Bölgesi alm›flt›r. Teflvik belgesine ba¤lanan yat›r›mlar›n en az oldu¤u bölge ise 811,1 milyon YTL ile (% 3,4) Do¤u Anadolu Bölgesi olmufltur (Tablo 49).
TABLO 49: YATIRIM TEfiV‹K BELGELER‹N‹N BÖLGESEL DA⁄ILIMI
Belge Say›s› Toplam Yat›r›m (Bin YTL) ‹stihdam (Kifli) Bölgeler 2004 2005 2004 Pay (%) 2005 Pay (%) De¤iflim (%) 2004 2005 Marmara 1.518 1.461 8.710.594 40,1 9.232.937 38,4 6,0 53.983 48.294
‹ç Anadolu 727 731 3.591.880 16,6 3.331.662 13,8 -7,2 27.182 26.300
Ege 640 618 2.663.818 12,3 3.327.497 13,8 24,9 27.686 25.061
Akdeniz 431 542 2.502.595 11,5 4.315.969 17,9 72,5 22.933 39.143 Karadeniz 318 452 1.575.395 7,3 1.654.340 6,9 5,0 16.440 24.431 Do¤u Anadolu 161 210 525.255 2,4 811.123 3,4 54,4 7.671 8.347 Güneydo¤u Anadolu 264 267 1.823.019 8,4 1.210.661 5,0 -33,6 11.125 8.724 Muhtelif Bölge (1) 19 22 310.233 1,4 188.038 0,8 -39,4 464 491 TOPLAM 4.078 4.303 21.702.789 100,0 24.072.227 100,0 10,9 167.484 180.791 Kaynak: HM
GRAF‹K 13: 2005 YILI YATIRIM TEfiV‹K BELGELER‹N‹N BÖLGESEL DA⁄ILIMI
(*) Birden fazla ili kapsayan yat›r›m