Yapının Belirlenmesi

Test geliştirme sürecinin ilk adımı ölçülecek yapının belirlenmesidir. Bu aşamada, “Testte hangi bilimsel süreç becerileri ölçülecek?” ve “Ölçülecek becerilerle ilgi olarak öğrencilerden beklenenler nelerdir?” sorularına cevap aranmıştır.

Bilimsel süreç becerileri gelişmiş bir öğrenciden beklenilen; bir araştırma probleminden, bir meraktan, bir sorudan yola çıkıp, bilim adamı gibi hareket ederek, bilimsel araştırma yöntemlerini uygulayarak bütünüyle bir araştırmayı yürütebilme ve sonunda uygun sonuçlara ulaşabilmedir.

Bilimsel araştırmanın basamakları nelerdir? Bilimsel araştırmalar çoğu zaman merak uyandıran ve sebebi mevcut bilgi birikimiyle açıklanamayan bir olayla karşılaşılmasıyla başlar. Bu uzun süreçte bilim adamı gözlemler yapar, tahminlerde bulunur, değişkenleri belirler, hipotez kurar, hipotezini sınamaya yönelik deney tasarlar, bunu yaparken hangi değişkenleri değiştirip hangilerini sabit tutacağına karar verir, değişkenleri nasıl ölçeceğini belirler, uygun malzemeyi kullanarak bir deney düzeneği kurar, deney yapar, veriler toplar, topladığı verileri uygun formalarda kaydeder, grafikler çizer, verileri yorumlar ve sonuç çıkarır. Bu çalışmaya konu olan bilimsel süreç becerileri bilimsel çalışmanın basamakları arasından seçilmiştir. Çalışmanın kapsamını; değişkenleri belirleme, hipotez kurma, değişkenleri değiştirme ve kontrol etme, verileri kaydetme, grafik çizme ve grafik yorumlama becerileri oluşturmaktadır. Şekil 3.3, çalışmaya konu olan bilimsel süreç becerilerini ve bu becerilerin bilimsel araştırma basamaklarındaki yerini göstermektedir.

Şekil 3.3. Teste Konu Olan Bilimsel Süreç Becerileri 5

Değişkenleri belirleme, hipotez kurma, değişkenleri değiştirme ve kontrol etme, verileri kaydetme, verileri kullanma ve model oluşturma becerileri gelişmiş öğrencilerden hangi davranışları gözlemleriz ?

Değişkenleri Belirleme Hipotez Kurma Değişkenleri Değiştirme ve Kontrol Etme Verileri Kaydetme Verileri Kullanma ve Model Oluşturma Verileri Yorumlama Bir problem durumuyla karşılaşma

Hipotezi Test Etmek İçin Deney Yapma

Sonuca Ulaşma D E NEY ÖN CES İ HA ZI RLIK D E NEY SO NRA S I ANA L İZ

Bu soruya cevap vermede yararlanılan en önemli kaynaklar, ülkemizdeki ve çeşitli ülkelerdeki fizik ve fen müfredat programlarında yer alan bilimsel süreç becerileri ve bilimsel düşüncenin doğası ile ilgili öğrenci kazanımları ve standartlardır.

Ülkemizde Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nca geliştirilen Fen ve Teknoloji Müfredat Programında 6. 7. ve 8. sınıflar için bilimsel süreç becerileri kazanımlarından bu çalışmaya konu olanlarıyla ilgili olanları Tablo 3.1’de gösterilmiştir.

Tablo 3.1. Fen ve Teknoloji Müfredat Programı 6, 7 ve 8. Sınıf Düzeyleri İçin “Bilimsel Süreç Beceri” Kazanımları2

Beceriler Becerilere Yönelik Kazanımlar Değişkenleri

Belirleme

Verilen bir olay veya ilişkide en belirgin bir veya birkaç değişkeni belirler.

Verilen bir olaydaki bağımlı değişkeni belirler. Verilen bir olaydaki bağımsız değişkeni belirler. Verilen bir olaydaki kontrol edilen değişkenleri belirler.

Hipotez Kurma Verilen bir olaydaki bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki _{etkisini denenebilir bir önerme şeklinde ifade eder.} Değişkenleri Kontrol

Etme ve Değiştirme

Hipotezle ilgili olan değişkenlerin dışındaki değişkenleri sabit tutar. Bağımsız değişkeni değiştirerek bağımlı değişken üzerindeki etkisini belirler.

Verileri Kaydetme

Gözlem ve ölçüm sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.

Veri İşleme ve Model Oluşturma

Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip işleyerek gözlem sıklığı dağılımı, çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.

Grafik çizmeyle ilgili kuralları uygular. Yorumlama ve

Sonuç Çıkarma

İşlenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar. Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.

Benzer şekilde literatür incelendiğinde çeşitli araştırmacıların becerilere göre tanımladıkları davranışlar ortak özellikler göstermektedir. Tablo 3.2’de BSBÖT’nin ölçmeyi hedeflediği yapı özetlenmektedir. Tablo 3.2’de verilen BSBÖT’nin yapısını ifade eden davranışlar, müfredat programlarının yanı sıra Rezba, Fiel, Ronald ve

Funk, (1994) Bailer, Ramig ve Ramsey (1995), Çepni, Ayas, Johnson ve Turgut (1997) ve Gabel’ın (1993) bilimsel süreç becerileri ile ilgili kaynaklarda belirttikleri kazanımlardır.

Tablo 3.2. BSBÖT’de Ölçülen Beceriler ve Beklenen Davranışlar3

Bilimsel Süreç

Becerileri Davranışlar

Verilen bir araştırma ifadesi içindeki bağımlı değişkeni bulur. Verilen bir araştırma ifadesi içindeki bağımsız değişkeni bulur. Verilen bir araştırma ifadesi içindeki kontrol edilen değişkenleri bulur. Bir problem durumu verildiğinde, problemin çözümüne yönelik değişkenleri belirler.

Bir problem durumu verildiğinde, problemin çözümüne yönelik bağımlı değişkeni belirler.

Bir problem durumu verildiğinde, problemin çözümüne yönelik bağımsız değişkeni belirler.

Değişkenleri Belirleme

Bir problem durumu verildiğinde, problemin çözümüne yönelik kontrol edilmesi gereken değişkenleri belirler.

Bir problem durumu verildiğinde, problemin çözümüne yönelik bir hipotez kurar.

Hipotez Kurma

Verilen bir araştırma ifadesinde test edilmek istenilen hipotezi bulur. Verilen bir hipotezi test etmek için en uygun deney tasarımını bulur Değişkenleri Değiştirme

ve Kontrol Etme

(Deney Tasarlama) Verilen bir hipotezi test etmek için araştırma tasarlar Verileri Kaydetme

(Veri Tablosu Hazırlama)

Metin halinde verilen veri gruplarını tablo halinde düzenler. Verileri kullanma ve

Model Oluşturma

(Grafik Çizme) Verilen bir veri tablosunu kullanarak uygun bir grafik çizer.

Verilen bir grafikten yararlanarak veri çiftlerini bulur (maksimum, minimum noktaları bulur, interpolasyon/ekstrapolasyon yapar).

Verilen bir grafikten yararlanarak değişkenler arasındaki ilişki ve eğilimleri bulur (değişkenler arası orantı, matematiksel bağıntı, artış, azalış eğilimleri ve eğim bulur).

Verileri Yorumlama (Grafik Yorumlama)

Verilen bir grafiği kullanarak yorum yapar (grafiği bir hipotezle veya araştırma problemiyle ilişkilendirir, grafikten sonuç çıkarır, değişkenleri kıyaslar).