Yansıtıcı öğretim, yansıtıcı düşünme becerileriyle donanık, öğrenci-öğrenci ve öğretmen-öğrenci arasında etkili iletişimin ve güvenin oluşturulup devamının sağlandığı, öğrencilerin ve öğretmenlerin bakış açılarını özgürce açıklayabildikleri bir yapıya sahiptir. Yansıtıcı öğretim bireylerin kendilerini değerlendirmeleri ve geliştirmelerine izin verir. Yansıtıcı öğretimin bazı temel özellikleri vardır (Pollard, 2005: 14-15):
1. Yansıtıcı öğretim, uygulamanın teknik yeterliliğine olduğu kadar amaç ve sonuçlarına da dikkat edilmesini gerektirir.
2. Yansıtıcı öğretim, döngüsel bir süreçte meydana gelir ve öğretmenlerin kendi uygulamalarını sürekli izlemelerini, değerlendirmelerini ve düzeltmelerini gerektirir.
3. Yansıtıcı öğretim, öğretimde yüksek standartları ve sürekli gelişimi desteklemek için sınıf araştırmaları yöntemlerinde yeterli olmayı gerektirir.
4. Yansıtıcı öğretim; açık fikirlilik, sorumluluk ve içtenlik tutumlarını gerektirir. 5. Yansıtıcı öğretimde, öğretmenin araştırma yöntemleri konusunda bildikleri de
önemlidir.
6. Yansıtıcı öğretim, profesyonel öğrenmeyi ve meslektaşlarla diyalog kurmayı, işbirliği yapmayı arttırır.
7. Yansıtıcı öğretim, öğretmenlerin öğretme ve öğrenme etkinliklerini yaratıcı bir biçimde düzenlemesini gerektirir.
Yansıtıcı öğretimin dikkatlice planlanması ve etkili bir biçimde uygulanması gereklidir. Yansıtıcı öğretimde planlama; eğitim programının amaçlar ışığında, sınıfın yapısı, öğrencilerin yapısı ve ortamına göre düzenlenir.
Yansıtıcı öğrenme ortamında, sınıf iklimi ve işbirlikli çalışmalar oldukça önemli yere sahiptir. Pollard’a göre (2005: 108-111), çocuklar sıklıkla sınıfta çabuk kırılabilir bir duygu içerisindedirler, özellikle de öğretmenlerinin kontrol gücü ve değerlendirmelerinden çok etkilenirler. Öğrencilerin okul deneyimi, öğrenmeye açıklığını etkiler. Bu oldukça büyük bir sorumluluktur. Böylece öğretmenler güçlerini nasıl kullandıklarını ve bu kullanımın öğrencileri nasıl etkilediğini izleyip
yansıtabilirler. Aynı şekilde sınıftaki çalışma ortamı da öğrencilerin öğrenmeye açıklığını etkiler. İşbirlikli (Incorporative) sınıf ortamı, her öğrencinin sınıftaki aktivitelere tam katılmalarını sağlayacak, bilinçli bir şekilde tasarlanan bir öğrenme yaklaşımıdır ve aynı zamanda öğrencilere kendilerinin sınıfın değerli bir üyesi olduklarını hissettirir.
İşbirlikli öğrenme, yapılandırmacı yaklaşımın etkili ve anlamlı öğrenmeyi sağlayan uygulamalarından biridir. İşbirliğine dayalı öğrenme etkinlikleri sırasında öğrenciler, karşıt görüşlerle karşılaşırlar ve kendi anlamlarını yeniden organize etmede önemli olanaklara sahip olurlar. Bunun yanında karmaşık bir öğrenme durumunu yansıtan bu süreçte, öğrenenlerin kendi anlamlarını yansıtmalarına olanaklar sağlanmakta ve diğerlerinin öz anlamlarının başkaları tarafından görülmesi ve anlamın yeniden yapılandırılması kolaylaşmaktadır (Yurdakul, 2004: 58). Sternberg ve Williams’a göre (2002: 452-453) ise işbirliğine dayalı gruplarda öğrenenlerin kişiler arası iletişim becerileri gelişmekte; gruptaki her öğrenenin başarısında artışlar gözlenmekte ve öğrenme hedeflerine ulaşmada etkileşimin artması sağlanmaktadır (Akt. Yurdakul, 2004: 60).
İşbirlikli grup çalışmasının örtük amacı; işbirliğini arttırma, bireylerin birbirlerine saygı duymalarını teşvik etme ve fikirlerini açıklamalarını geliştirme, katkı yapmalarını sağlama, çatışmaları en aza indirme ve iletişim becerilerinin gelişimini sağlamaktır. Bunlar aktif dinlemeyi, eş değişimini, açıkça ve kısaca iletişimi, birinin eylemlerinin diğerleri üzerindeki etkisinin farkında olmayı, diğerlerini cesaretlendirmeyi, fikirleri eleştirmeden geliştirmeyi, karşıt fikirlere tolerans göstermeyi içerir (Pollard, 2005: 311).
Yansıtıcı düşünmeyi geliştirecek bir öğretim programında Wilson ve Jan’a göre (1993: 37-50) şunlar bulunmalıdır:
• Hazırlık Bölümü: Bu kısımda öğrencilerin öncelikle konuyla ilgili ne bildikleri belirlenmeli, sonra konuyla ilgili bilmeleri gerekenler planlanmalı, dersin konusuna yönelik aktiviteler için öğrencilere zaman tanınmalıdır.
• Temel Yaşantıya Odaklanma: Bu bölümde öğrencilerin konuyla ilgili soruları cevaplandırılarak, konuyla ilgili soru sormaları için öğrenciler teşvik edilir. Konuya dikkat çekilmeye çalışılır, öğrenci ve öğretmenin öğrenme yaşantısını gerçekleştirmesine olanak sağlanır.
• Bilgiyi Örgütleme ve Sunma: Bu kısımdaki aktiviteler, öğrencilerin yaşantı sonucunda elde ettikleri bilgiyi analiz edip yorumlamalarına destek verecek niteliktedir. Bilgi bütünleştirilerek öğrencilerle paylaşılır.
• Sonraki Yaşantılar: Bu bölümdeki aktiviteler konunun genişletilmesi için imkânlar sağlar, konuyla ilgili daha geniş bilgi edinilmesine yöneliktir.
• Yansıtma ve Eylem: Bu süreç aslında tüm ünite boyunca devam eder. Bu bölümdeki aktiviteler öğrencinin elde ettiği bilgi, beceri ve değerleri uygulayabilmesine olanak sağlar. Öğrenciler eylemleri hakkında yansıtma yapar, öğretmen öğrencilerin yansıtıcı ve biliş ötesi davranışlarını izler. Gelecek konu için planlama yapılır. Öğrenciler kendi kendilerine şu soruları sorabilirler: “Konudan anladıklarımı ve öğrenmemi arkadaşlarımla nasıl paylaşabilirim?,Ne öğrenmişim?, Çözmem gerekli ne var?, Öğrenme yoluma ilişkin ne öğrendim?” • Öğretmenin Değerlendirmesi ve Planlama: Öğretmen bu kısımda öğrencilerin
yansıtıcı ve biliş ötesi davranışlarını izler, gelecek ders için planlama yapar ve kendi öğretimini değerlendirir, öğretimine ilişkin düşünce ve duygularını yansıtır. Öğretmen bunun için kendine şöyle sorular sorabilir: “Stratejiler öğrencilerin anlamalarının gelişmesini sağladı mı?, Öğrencilerin zayıflıklarını ve güçlülüklerini tanımlayabiliyor muyum?, Destekleyici öğrenme ortamını nasıl sağlayabildim?, Öğrencilerimin katılımını sağladım mı?, Modellediğim stratejiler nelerdi ve onlar için yeterli zaman verdim mi?, Öğrenci değerlendirmelerini kullanmak sonraki planlamama yardım edebilir mi?, Öğrencilere öğrenmelerini geliştirmeleri ve yansıtmaları için zaman verdim mi?”
Yansıtıcı öğretimin öğrenme-öğretme yaşantımıza birçok faydası vardır. Bu faydalar arasında şunlar sayılabilir (Altunay, 2003: 22): (a) Öğretimin genel niteliğini arttırır. (b) Bilişsel gelişmenin yanı sıra, duyuşsal ve devinişsel (psikomotor) gelişmede kolaylık sağlar. (c) Öğrenci-öğretmen ve öğretmen-öğretmen etkileşimini arttırır. (d) Sorunların ve çatışmaların çözümünü doğallaştırıp kolaylaştırır. (e) Kişilerin kendi yeteneklerini ve ilgilerini keşfetmesini sağlar. (f) Öğretmenin öğrencilerini daha iyi tanımasını sağlar. (g) Öğretmenin dersini, öğrencilere ve kendi yeteneklerine göre planlamasını ve geliştirmesini sağlar. (h) Öğretmenler, karşılıklı deneyim ve görüş alışverişiyle, yalnızca kendi deneyimlerine dayalı olarak değil, başkalarının
deneyimlerine ve görüşlerine dayalı olarak da kendi öğretme ve öğrenme süreçlerini kolaylaştırırlar. (ı) Öğrencilerin ve öğretmenlerin güdüsünü arttırır.
Yansıtıcı öğretim, gelişimi ve ilerlemeyi esas alan bir anlayışa sahiptir. Bugün yansıtıcı öğretimin sınıflarımızda uygulanması hem öğrencilerimizin hem de öğretmenlerimizin düşünme ve kendini farkındalık becerilerinin gelişiminin sağlanmasında zorunlu bir duruma gelmiştir.