Geçici barınma merkezlerinde ortaya çıkabilecek bir yangın durumunda engelliler, yaşlılar ve hareket kısıtlılığı bulunanların yeterince güvende olması sağlanmalıdır. Konteynerin herhangi bir yerinde, her-hangi bir zamanda çıkabilecek bir yangında alternatif ve güvenli bir tahliye yolu sağlanmalıdır. Kontey-ner için alternatif tahliye, ana kapı dışında pencerelerin tahliye amacıyla kullanılabilmesinin sağlanma-sıdır. Şüphesiz bunun için tasarım aşamasında pencere ebatlarının, yüksekliğinin, kullanılabilirliğinin ve dış mekanda pencere açılan mekanın tahliye özelliği taşıması gereklidir.
Engelli ve hareket kısıtlılığı bulunanlar ile yaşlıların barındığı konteynerlerde acil durum uyarıcılarının bulunması tehlikeyi fark etme ve tahliye olma sürecini etkileyecektir. Periyodik aralarla kontrolü sağla-nan duman dedektörleri ve alarmlar yangın gibi tehlikeler için erken uyarı sağlarken bedensel rahatsız-lıklardan dolayı gereksinim duyulacak yardımlar için mekanlarda acil durum çağrı sistemleri yer almalı-dır. Banyo mekanında duş alırken ya da tuvalette oturma pozisyonunda veya yere düşme sırasında etkin hale getirilebilecek alarm sistemleri sağlanmalıdır. Bu sistemler, dokunmatik butonlar olabileceği gibi alarmı harekete geçirecek çağrı ipleri de olabilmektedir. Kullanıcı kişinin hareket kabiliyeti dikkate alı-narak her ikisinin birlikte olduğu sistemler de kullanılabilir (Resim 15). Bu alarm sistemi, yardım isteyen kişinin bulunduğu mekanın dışında görülebileceği gibi geçici barınma merkezi acil durum yardım masa-sına da uyarı gönderebilir. Ayrıca acil durumda işitme ve konuşma engellileri uyaracak görsel alarm da sağlanmalıdır.
Resim 15: Acil durum alarm sistemleri.
Bütün acil durumlar için konteyner içi, dışı ya da geçici barınma merkezi içindeki İşaretler, güvenlik açı-sından önemli etkenlerden biridir. Bu yüzden yönlendirme, işlevsel ya da bilgilendirici işaretlerin herkes için okunaklı ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir. Geceleri de görülebilmeleri için iyi aydınlatılmış, net ve okunabilir olmaları önemlidir. Sağlam ve dayanıklı, değiştirilmesi, temizlenmesi, onarılması kolay malzemeden yapılmalıdır. Yanıltıcı çok sayıda işaretten kaçınılmalıdır. İşaretleme ile ilgili olarak bina içi, bina dışı, işaret yeri ve yüksekliği, font ve yazı boyutu, renk seçimi, algılanması, aydınlatılması, an-laşılabilirliği, görme engellilere yönelik işaretlerin özellikleri için ilgili standartlar izlenmelidir (Bakınız TS9111).
Alarmlar, engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan kişilerin yaşayacağı konteynerler için zorunlu donanımlar-dan biridir. Konteynerlerde acil durum ihbar sistemleri işitilebilir, görülebilir, hissedilebilir ve yardımcı alarmlar olarak yer alabilir. İşitilebilir sesli alarmlar, işitme yeteneğini kısman kaybetmiş (az işiten) kişile-rin dikkatini çekecek etkinlikte ve frekansta olmalıdır. İşitilebilir acil durum alarmları en az 15 desibellik bir ses ya da 5 desibel ile 30 saniye boyunca herhangi bir azami ses seviyesini bastıracak şekilde olmalı, 120 desibeli geçmemelidir. Görülebilir alarmlar, işitme ve konuşma engelliler ya da az işitenler için sesli alarmlar kadar önemlidir. Bu yüzden, işitme ve konuşma engellilerin bulunduğu yerlerde acil durum-larda harekete geçecek görülebilir alarmlar yerleştirilmeli, bu alarmlar sinyal verecek veya mevcut ışığı belirgin şekilde yükseltecek şekilde ayarlanmalıdır. Bu alarmlar, işitilebilir acil durum alarmlarıyla bağ-lantılı olarak bir flaşa bağlanmış parlayan ışıklar şeklinde olmalıdır. Görülebilir alarmların flaş frekansı 1 Hz olmalıdır. Eşdeğer koşullar oluşturmak üzere ileri teknoloji kullanan özel sistemler de kullanılabilir.
İşitilebilir ve görülebilir alarmlarla birlikte titreşimli (vibrasyon) alarmlar, engelliler ve yaşlıların dikkatini çekecek ve uyaracak derecede mekanik bir enerjinin vücuda iletilmesi şeklinde olmalıdır. Acil durum-larda, bu sistemler görme, işitme ve konuşma engelliler ile uyuyanları, harekete geçirecek şekilde ayar-lanmalıdır. Yardımcı alarmlar ise, yaygın olarak yürünen yüzeyler, duvarlar ile kapı ve pencerelerde yer alabilir. Yardımcı alarm olarak:
• Tehlikeli yerlerin önüne 60-120 cm. arasında yükseklik uyarı elemanları yerleştirilmesi,
• Farklı kısımlarda zıt renkler kullanılması,
• Yüzeylerde malzeme değişikliği yapılması gibi önlemler kabul edilir.
Bununla birlikte;
Engelli ve hareket kısıtlılığı bulunan kişilerin yaşadığı konteynerin yerleşim içindeki yeri kolay algılanabi-lir, kolay erişilebilir ve kolay müdahale edilebilir olmalıdır.
Konteyner mekanı içinden acil çıkışlar için kapı ile birlikte gerektiğinde pencerelerin kullanılabilmesi sağlanmalıdır.
Konteyner çevresinin herhangi bir tahliye sırasında bütün çıkış noktalarının erişilebilir, gerektiğinde
tah-liye için kullanılabilir olması sağlanmalıdır. Konteynerin bir yüzeyinin yangına maruz kalması durumun-da odurumun-dalardurumun-dan birinin penceresinin ön cephe yerine yan ya durumun-da arka cepheye yönlenmesi güvenli tahliye için tercih edilmelidir.
Konteyner içinde gerektiğinde kullanılmak üzere kolay erişilebilir bir yangın tüpü bulundurulmalıdır.
Kaynakça
Afet ve Acil Durum Müdahale Yönetmeliği, (2013). http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMe-tin/3.5.20135703.pdf
All Under One Roof, (2015).
https://www.ifrc.org/Global/Documents/Secretariat/Shelter/All-under-one-roof_EN.pdf
Emergency Planning for Individuals with Disabilities and others with Access and Functional Needs, (2017).
http://www.centerlw.org/wp-content/uploads/2018/01/2017-afn-resource-guide.pdf Emergency Preparedness & Response
https://www.ada.gov/emerg_prep.html
Emergency Preparedness Guide for People with Disabilities / Special Needs, www.ontario.ca/emo
Engelli Öğrenci, Veli ve Refakatçileri için Afet Bilinci Eğitimi, (2013).
http://canakkale.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_11/20021246_04engelli_kitabi_baski.pdf
Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Formları, (2017). Editör: Çiftçi İ., Çağlayan Gümüş, D. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayın No: 01 Ankara
Fiziksel Engelliler için Afetlere Hazırlık, (2017). Afetlere Karşı Engelleri Birlikte Aşalım Projesi Kitabı Geçici Barınma Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi ve İşletilmesi Hakkında Yönerge, (2015).
https://www.afad.gov.tr/upload/Node/2310/files/Gecici_Barinma_Merkezlerinin_Kurulmasi_Yoneti-mi_Isletilmesi_Yonerge+1.pdf
Görme Engelliler için Afetlere Hazırlık, (2017). Afetlere Karşı Engelleri Birlikte Aşalım Projesi Kitabı Handbook for Emergencies, (2007). UNHCR, The UN Refugee Agency,
https://www.ifrc.org/PageFiles/95884/D.01.03.%20Handbook%20for%20Emergencies_UNHCR.pdf Özel Gereksinimli Bireyler için Afet ve Acil Durum Yönetimi, (2019). Editör: Onur Kurt, Anadolu Üniversi-tesi Yayını, 2019. ISBN: 978 975 06 3033 0
Transitional architecture in emergency scenarios, (2015).
https://fenix.tecnico.ulisboa.pt/downloadFile/844820067124914/Dissertacao.pdf
UNHCR, Mid-Year Trends, (2015). https://www.unhcr.org/statistics/unhcrstats/56701b969/mid-ye-ar-trends-june-2015.html
Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı, (2011).
https://get.disasterready.org/sphere-handbook-humanitarian-charter/?gclid=Cj0KCQjwsvrpBRCsARI-sAKBR_0KIuwfsa1PmH7uBvHYj78nS7-qX7B7w5e09Vxqgrq6gVITzV85KjwsaApizEALw_wcB
https://spherestandards.org/wp-content/uploads/Sphere-Handbook-2018-EN.pdf
http://www.konyaengelliozurluasansoru.name.tr/sedo-tag/tekirdag-engelli-asansoru-ozurlu-asanso-ru-fiyatlari-engelli-platform-asansor.html
Standartlar
TS 9111, (1991). Engelliler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler için Binalarda Erişilebilirlik Gerekleri TS 12576, (2012). Şehir İçi Yollar-Özürlü ve Yaşlılar İçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Ön-lemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları
TS ISO 23599, (2011). Görme Özürlü veya Az Görenler İçin Yardımcı Mamuller-Hissedilebilir Yürüme Yüzeyi İşaretleri
TS-ISO 13536, (2012). TS ISO 23599’u Tamamlayıcı Standard
TS ISO 9386-1, (2011). Hareket Engelliler İçin Güç Tahrikli Kaldırma Platformları-Emniyet, Boyutlar ve İşlevsel Çalışma İle İlgili Kurallar-Bölüm 1: Düşey Kaldırma Platformları
TS ISO 9386-2, (2011). Hareket Engelliler İçin Güç Tahrikli Kaldırma Platformları-Emniyet, Boyutlar ve İşlevsel Çalışma İle İlgili Kurallar-Bölüm 2: Oturan Kullanıcılar, Ayakta Duran Kullanıcılar ve Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları İçin Eğik Bir Düzlemde Hareket Eden Güç Tahrikli Merdiven Tipi Asansör
TS EN 81-70, (2007). Asansörler-Yapım ve montaj için güvenlik kuralları-Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar -Bölüm 70: Özürlüler dâhil yolcu asansörleri için ulaşılabilirlik