Bu bölümde araştırma yöntemi, çalışma grubu, veri toplama süreci, veri toplama aracı ve elde edilen verilerin analizinde kullanılan yöntemlere yer verilmiştir.
Araştırma Yöntemi
Bu araştırmada var olan durumu olduğu şekliyle betimlenmeyi amaçlayan, araştırmaya konu olan olayın, bireyin ya da nesnenin kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışıldığı (Karasar, 2020) betimsel yöntem kullanılmıştır. Araştırmada okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının korunum kavramını kazanma düzeyleri belirlenmeye çalışılacağı için çalışma betimsel bir çalışmadır.
Araştırmanın Çalışma Grubu
Bu araştırmada Covid-19 salgını nedeniyle ulaşılabilirliği sağlamak amacıyla örneklem seçimi yerine çalışma grubu belirlenmiştir.
Araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim öğretim yılı Ankara ili Çankaya ilçesinde, MEB’e bağlı araştırma yapılmasına izin veren 6 okuldaki 61 anasınıfı öğrencisi (29 kız, 32 erkek) oluşturmaktadır. Milli Eğitim Müdürlüğünün iznine ek olarak; okul müdürlerinin, öğretmenlerin ve velilerin izni alınarak uygulamalar gerçekleştirilmiştir.
Veri Toplama Süreci
Araştırmada veri toplama sürecinde aşağıdaki aşamalar izlenmiştir:
1. Araştırmanın uygulanması için gerekli izinler alınmıştır. (Ek-C ve Ek-Ç)
2. Araştırmacı tarafından okul yönetimi, okulöncesi öğretmenleri ve öğrenci velileri yapılacak çalışma ile ilgili bilgilendirilmiştir.
3. Velilerden onay alınmıştır.
4. Ön uygulama ve asıl veri toplama araçlarının uygulanması konusunda öğretmenler bilgilendirilmiştir.
5. Farklı okullarda veri toplama aracının ön uygulama çalışması yapılmıştır.
6. Öğrencilerin korunum kavramını kazanma düzeylerini belirlemek amacıyla ön uygulama çalışması sonucunda oluşturulan nihai ölçme aracı, sınıftaki ayrı bir masada veya ayrı bir sınıfta teker teker öğrencilere uygulanmıştır.
7. Öğrencilerin verdikleri cevaplar araştırmacı tarafından hazırlanan değerlendirme formuna kaydedilmiştir (Ek-A).
8. Veri toplama süreci COVID-19 pandemi dönemine denk geldiği için araştırmacının toplu taşıma kullanmadan yürüyerek gidilebileceği mesafedeki okullar seçilmiştir.
Araştırmacı maske ve şeffaf siperlik ile öğrencilerle iletişime geçmiştir.Araştırmacının sadece gözlerinin görünmesi çocuklarla olan iletişimi sınırlandırmıştır. Öğrencilerle iletişimi güçlendirmek ve öğrencilerin araştırmacıyla daha rahat iletişime geçebilmesi için öğrencilerle çeşitli tanışma aktiviteleri yapılmıştır. Ayrıca kullanılan materyaller düzenli olarak dezenfekte edilmiştir.
Veri Toplama Araçları
Bu araştırmada veriler Piaget’nin sayı, uzunluk, sıvı (hacim) ve alan korunumunu yoklayan problem durumlarıyla elde edilmiştir. Çocuklara sayı, uzunluk, hacim (sıvı) ve alan korunumuna ilişkin problem durumları sunulmuş, verdikleri cevaplar doğrultusunda araştırmacı tarafından oluşturulan ‘’Değerlendirme Formu’’ (Assessment Form) doldurularak her bir korunuma ilişkin bir puan elde edilmiştir. Değerlendirme formunda her bir korunum türü için 3 problem durumu olmak üzere toplam 12 probleme yer verilmektedir. Her bir problem durumunun içinde cevaplanması gereken 4 soru bulunmaktadır. Bir problemin cevabının doğru kabul edilebilmesi için 4 sorunun da doğru cevaplanması gerekmektedir. Her bir problem durumuna doğru cevap veren öğrencilere 1, yanlış cevap veren öğrencilere 0 puan verilmektedir. Her bir korunum türü için alınabilecek
en az puan 0, en fazla puan 3’ tür. Tüm problemlere doğru cevap veren bir öğrenci her korunum türünden 3 puan olmak üzere toplam 12 puan almaktadır. Herhangi bir korunum türünde problem durumlarından 2 veya 3 puan alan çocukların o korunum türünü kazandığı kabul edilmiştir.
Değerlendirme Formu. Araştırmada veri toplama aracı hazırlanırken ilk aşamada alan yazın taranmıştır. Sayı, uzunluk, alan, hacim (sıvı), hacim (katı) ve kütle korunum türlerine ilişkin problem durumları belirlenerek, bu problem durumlarına öğrencilerin verecekleri cevapların kaydedileceği değerlendirme formu taslak şeklinde oluşturulmuştur.
Her bir korunum türüne ilişkin üç problem belirlenmiş ve toplamda 18 problem durumu içeren taslak form oluşturulmuştur.
Belirlenen korunum türlerini yoklayan problem durumları ve bu problem durumlarına ilişkin hazırlanan taslak form problem sayısı, problemlerin okulöncesi öğrenciler tarafından anlaşılabilirliği, kullanılan materyaller ve amaca uygun olup olmadıkları konusunda dört uzman görüşüne sunulmuştur. Uzmanların görüşleri doğrultusunda okulöncesi öğrencilerin bilişsel özelliklerine uygun olmadığı için hacim (katı) korunum türüne ilişkin problem durumları taslak formdan çıkarılmış, araştırmacı tarafından seçilen problem durumlarından bazıları belirlenen diğer problemlerle değiştirilmiştir. Ayrıca problem durumları için kullanılan materyallerde değişiklik yapılmış, okulöncesi çocukların özelliklerine uygun olarak daha kalın ve büyük materyaller seçilmiştir. Oluşturulan taslak formun uygulayıcı tarafından daha kolay ve hızlı doldurulabilmesi için formda biçimsel değişiklikler yapılmıştır.
Uzmanların görüşleri doğrultusunda hem problem durumlarında hem de oluşturulan taslak formda gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra okullarda veri toplama aracının ön uygulaması yapılmıştır. Ön uygulamada problem durumlarının öğrenciler tarafından anlaşılıp anlaşılmadığı, öğrencilerin problemlere odaklanma süresi ve oluşturulan taslak formun kolay uygulanabilirliği konularına dikkat edilmiştir. Ön uygulama sırasında taslak formdaki tüm problem durumlarının öğrencilere sunulması her bir öğrenci
için ortalama 20 dakika almıştır. Öğrenciler son problem durumuna gelmeden odaklanma sorunları yaşamıştır. Özellikle kütle korunumunda araştırmacı tarafından getirilen eşit kollu terazi ve hamurlar problem durumunun önüne geçmiştir. Öğrenciler yaşının getirdiği özelliklere uygun olarak terazi ve hamurla oynamak istemiştir. Bu durum ve sürenin uzunluğu göz önüne alınarak uzman görüşleri doğrultusunda kütle korunumuna ilişkin problemleri taslak formdan çıkarılmış ve toplam 12 problem durumu içeren yeni form oluşturulmuştur. Oluşturulan yeni veri toplama aracının yapı geçerliğine dair kanıt elde etmek amacıyla karşıt gruplar yöntemi işe koşulmuştur. Karşıt gruplar yöntemi, ölçülmek istenen özelliğe sahip olduğu bilinen bir grup ile araştırma yapılan grubun puanları arasında anlamlı bir fark olduğunu göstermektir (Cohen ve Swerdlik, 2020; Büyüköztürk, 2007). Bu amaçla alan yazına göre ölçülmek istenen korunum türlerinin tümünü elde etmiş 4.sınıf 10 yaş grubu 10 çocuk ile 5-6 yaş grubu okulöncesi 10 çocuğa oluşturulan son formdaki problem durumları sunulmuştur (Wadsworth, 2015). Elde edilen puanlar arasındaki farkın anlamlılığını test etmek için Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Test sonucuna göre iki grup arasındaki puan farkı tüm korunum türleri için anlamlı sonuçlanmıştır (p>0,05) ve nihai form elde edilmiştir. Nihai formun güvenirlik çalışmaları için önce her korunum türü için ayrı ayrı Cronbach’s alpha iç tutarlık katsayısı hesaplanmıştır.Daha sonra nihai formun tümü için tek bir güvenirlik katsayısı hesaplamak amacıyla tabakalı alpha iç tutarlılık değeri 0,92 olarak hesaplanmıştır. Her bir korunum türüne ait soruları kapsayan alt formlarıngüvenirlik düzeyinin göstergesi olan Cronbach’s Alpha değerleri Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1
Değerlendirme Formunun Korunum Türlerine İlişkin Cronbach's Alpha Katsayıları
Korunum Türü Cronbach’s alpha (α)
Sayı 0,930
Uzunluk 0,885
Hacim (Sıvı) 0,912
Alan 0,651
Tablo 1 incelendiğinde her bir korunum türüne ait alt formlara ait Cronbach’s alpha iç tutarlılık katsayıları sırasıyla ‘sayı’α= 0,930, ‘uzunluk’α= 0,885, ‘hacim (sıvı)’α= 0,912 ve
‘alan’α=0,651 olarak hesaplanmıştır. Ölçme aracının güvenilirliği için kabul edilebilir alt sınır değeri α=0,65 olarak alınmaktadır (Cohen ve Swerdlik, 2020; Özdamar, 1999, aktaran Tavşancıl, 2019).Alan korunumuna ait formun güvenirliği düşük olmasına rağmen kabul edilebilir sınırda olduğu için alan korunumu değerlendirme formundan çıkarılmamıştır.
Araştırmada kullanılan ve korunum türlerine göre farklılaşan materyaller ile problem durumları Şekil 9’da gösterilmektedir.
Şekil 9
Araştırmada Kullanılan Materyaller ve Problem Durumları
Korunum Türü Materyaller Problem I.Durum II.Durum
Sayı Dama taşları
1 2
3
Uzunluk
Halat ipi ve kurdele
1
2
3
Sıvı (Hacim)
Eşit uzunluk ve genişlikte bardaklar, daha uzun ve kısa bardaklar
1
2
3
Alan
Eşit boyut ve renkte A5
kağıtları, makas, bisküvi
1
2
3
Verilerin Analizi
Aşağıda alt problemler doğrultusunda verilerin analizinde hangi istatistiklerin kullanıldığı açıklanmıştır:
Birinci Alt Problem.Araştırmanın birinci alt problemi olan ‘’ Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının sayı, uzunluk, hacim (sıvı) ve alan korunumlarını kazanma düzeyleri nedir? ‘’ sorusuna cevap bulabilmek için betimsel istatistikler (aritmetik ortalama, standart sapma, frekans ve yüzde) kullanılmıştır.
İkinci Alt Problem. Araştırmanın ikinci alt problemi olan ‘’Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının korunum türlerini (sayı, uzunluk, hacim (sıvı) ve alan)kazanma düzeyleri cinsiyet, yaş, anne eğitim durumu ve baba eğitim durumuna göre farklılaşmakta mıdır? ‘’ sorusuna cevap bulabilmek için her bir değişken için kullanılması gereken testler belirlenmiştir.
Araştırmanın ikinci alt probleminin ilk boyutu olan ‘’Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının korunum türlerini (sayı, uzunluk, sıvı ve alan) kazanma düzeyleri cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır?’’ sorusuna cevap bulabilmek için ‘’Bağımsız örneklem t-Testi’’ yapılması karar verilmiştir. Bağımsız örneklem t-testinin uygulanabilmesi ve güvenilir sonuçlar verebilmesi için aşağıdaki varsayımları sağlaması gerekmektedir (Büyüköztürk, 2007; Can, 2020).
1. Verilerin tek değişkenli normal dağılımının incelenmesi 2. Grup varyanslarının eşitliği
3. Grup verilerinin bağımsız olması
Verilerin cinsiyet değişkenine göre dağılımlarının normalliğini sınamak amacıyla çarpıklık ve basıklık katsayıları incelenmiştir. Bağımlı değişkenlerin (sayı, uzunluk, sıvı ve alan) her birinin cinsiyet değişkenine göre çarpıklık ve basıklık katsayıları hesaplanmıştır.
Çarpıklık katsayıları 0,008 ile 5,65; basıklık katsayılarının ise -2,01 ile 32,0 arasında değişmektedir. Çarpıklık ve basıklık katsayıları -1 ile +1 arasında olmadığı için puanların
normal dağılımdan önemli bir sapma gösterdiği anlamına gelmektedir (Büyüköztürk, 2007).
Verilerin normalliğinin sınanması için kullanılan bir diğer yöntem ise normallik testlerinin uygulanmasıdır. Çalışma grubunundaki kişi sayısı30 ve üzeri olduğunda Kolmogorov-Smirnov, 30’un altında olduğunda Shapiro-Wilk testi uygulanmaktadır (Ak, 2008, aktaran Can, 2020).Her bir bağımlı değişkeninin cinsiyet değişkenine göre normallik testlerinin sonucu p değerleri 0 ile 0,002 arasında değişmektedir. Bu değerler 0.05’ten küçük olduğu için normallik sağlanamamıştır. Bağımsız örneklemler t testinin uygulanması için gerekli olan varsayımlardan ilki sağlanamadığı için diğer varsayımlar incelenmemiştir.
Bu durumda normallik varsayımını gerektirmeyen parametrik olmayan istatistiklerin kullanılması gerekmektedir. Bu yüzden ikinci alt problemin birinci boyutu için t testinin parametrik olmayan test karşılığı olan ‘’Mann Whitney U-Testi’’ kullanılmasına karar verilmiştir.
Araştırmanın ikinci alt probleminin ikinci boyutu olan‘’Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının korunum türlerini (sayı, uzunluk, sıvı ve alan) kazanma düzeyleri yaşa göre farklılaşmakta mıdır?’’ sorusuna cevap bulabilmek için
‘’Bağımsız örneklem t-Testi’’ yapılması karar verilmiştir. Bağımsız örneklem t-testinin uygulanabilmesi içingerekli olan normallik varsayımı sağlanmadığı için ‘’Mann Whitney U-Testi’’ kullanılmasına karar verilmiştir.
Araştırmanın ikinci alt probleminin üçüncü boyutu olan ‘’ Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının, anne eğitim düzeyleri bakımından korunumu kazanma düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?’’ sorusuna cevap bulabilmek için ‘’Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)’’ yapılmasına karar verilmiştir.
ANOVA’nın uygulanabilmesi için gerekli olan normallik varsayımı sağlanmadığı için
‘’Kruskal-Wallis H-Testi’’ kullanılmasına karar verilmiştir.
Araştırmanın ikinci alt probleminin dördüncü boyutu olan ‘’ Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının, baba eğitim düzeyleri bakımından korunumu kazanma düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?’’ sorusuna cevap bulabilmek için ‘’Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)’’ yapılmasına karar verilmiştir.
ANOVA’nın uygulanabilmesi için gerekli olan normallik varsayımı sağlanmadığı için
‘’Kruskal-Wallis H-Testi’’ kullanılmasına karar verilmiştir.
Bölüm 4