Bu bölümde, araştırmanın modeline, araştırmanın çalışma grubuna, veri toplama teknikleri ve verilerin analizine ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
3.1. Araştırma Modeli
Bu araştırma deneme modellerinden biri olan yarı deneme modeline dayalı bir araştırmadır. Yarı deneme modellerinden eşitlenmemiş kontrol gruplu model kullanılmıştır. Eşitlenmemiş kontrol gruplu model, aslında ön test-son test kontrol gruplu modele benzer. Aralarındaki tek ve en önemli ayrılık; burada, grupların rastgele oluşmasıdır. Modelde, yansız atama yoluyla eşitlenmeleri için özel bir çaba harcanmamaktadır. Ancak, katılanların, benzer nitelikte olmalarına olabildiğince özen gösterilir. Ayrıca, bunlardan hangisinin deney, hangisinin kontrol grubu olacağı da yansız bir seçimle kararlaştırılır (Karasar, 2008:102). Ön test-son test kontrol gruplu seçkisiz desen (ÖSKD) bir ilişkili desendir. Çünkü aynı kişiler bağımlı değişken üzerinde iki kez ölçülürler. Aynı zamanda ilişkisiz bir desen niteliğine sahiptir. Çünkü farklı deneklerden oluşan deney ve kontrol gruplarının ölçümlerinin karşılaştırılmasıdır. Desen bir denekler havuzunu gerektirir ve denekler yansız atama ile iki gruba ayrılır. Gruplardan biri deney, diğeri kontrol grubu olarak seçkisiz bir şekilde belirlenir. Daha sonra iki grupta yer alan deneklerin, uygulama öncesinde bağımlı değişkenle ilgili ölçümleri alınır. Uygulama sürecinde ise etkisi test edilen deneysel işlem deney grubuna verilirken kontrol grubuna verilmez. Son olarak gruplardaki deneklerin bağımlı değişkene ait ölçümleri aynı araç ya da eş formu kullanılarak tekrar elde edilir (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2008:196-197).
Bu araştırmada bağımsız değişken zihin kuramı dayalı eğitim programı, bağımlı değişken ise çocukların bilişsel bakış açısı becerileri ve prososyal davranışlarıdır. Araştırmada zihin kuramına dayalı eğitim programının 48-60 aylık çocukların bilişsel bakış açısı becerileri ve prososyal davranışları üzerindeki etkisi sınanmıştır.
3.2.Araştırmanın Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu, 2010-2011 öğretim yılında Ankara ili Etimesgut ilçesi sınırları içerisinde Eryaman’da Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan bağımsız bir anaokuluna devam eden 48-60 aylık 40 çocuk oluşturmaktadır. Deney grubunda 21 çocuk, kontrol grubunda ise 19 çocuk bulunmaktadır. Ancak araştırmanın ön test uygulamasından sonra deney ve kontrol grubundan birer çocuk okuldan ayrıldığı için toplam 38 çocuk ile araştırma tamamlanmıştır (N=38). Deney grubunda 10 kız 10 erkek, kontrol grubunda ise 8 kız 10 erkek çocuk bulunmaktadır. Araştırmaya, annesi ve babasıyla birlikte yaşayan, herhangi bir engeli bulunmayan ve benzer sosyo ekonomik düzeye sahip çocuklar dahil edilmiştir.
Araştırmaya katılan deney ve kontrol grubundaki çocukların (N=38) demografik özelliklerine ilişkin bulgular Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1
Deney ve kontrol grubundaki çocukların demografik özelliklerinin dağılımı
Deney (n=20) Kontrol(n=18) Toplam
n % n % n %
Cinsiyet Kız 10 50.0 8 44.0 18 47.0
Erkek 10 50.0 10 56.0 20 53.0
Doğum sırası ilk çocuk 15 75.0 11 61.0 26 68.0
ortanca çocuk 1 5.0 1 6.0 2 5.0
son çocuk 4 20.0 6 33.0 10 26.0
Kardeş sayısı Yok 11 55.0 8 44.0 19 50.0
1 6 30.0 9 50.0 15 39.0
2 3 15.0 1 6.0 4 11.0
Annenin Öğrenim Durumu
İlköğretim 1 5.0 0 0.0 1 3.0 Lise 4 20.0 1 6.0 5 13.0 ön lisans 4 20.0 6 33.0 10 26.0 Lisans 10 50.0 9 50.0 19 50.0 Lisansüstü 1 5.0 2 11.0 3 8.0 Babanın Öğrenim Durumu
Okur yazar değil 0 0.0 0 0.0 0 0.0
İlköğretim 1 5.0 0 0.0 1 3.0 Lise 6 30.0 2 11.0 8 21.0 ön lisans 0 0.0 1 6.0 1 3.0 Lisans 11 55.0 13 72.0 24 63.0 Lisansüstü 2 10.0 2 11.0 4 11.0 Annenin Çalışma Durumu Çalışıyor 10 50.0 16 89.0 26 68.0 Çalışmıyor 10 50.0 2 11.0 12 32.0
Tablo1’ e göre araştırmaya katılan çocukların cinsiyete göre dağılımları incelendiğinde deney grubundaki çocukların %50’sinin kız ,%50’sinin erkek çocuk olduğu, kontrol grubunda ise %44’ünün kız, %56’sının erkek çocuk olduğu görülmektedir.
Doğum sırasında göre gruplardaki çocukların dağılımlarına bakıldığında deney grubunda çocukların %75’inin ilk çocuk olduğu, %5’inin ortanca çocuk olduğu, %20’sinin ise son çocuk olduğu saptanmıştır. Kontrol grubundaki çocukların çoğunun da ilk çocuk olduğu (%61), %6’sının ortanca çocuk, %33’ünün de son çocuk olduğu görülmektedir.
Kardeş sayısında göre gruplardaki dağılım incelendiğinde deney grubunda çocukların yarısından çoğunun (%55) kardeşi olmadığı, %30’unun bir kardeşi olduğu, %15’inin ise 2 kardeşi olduğu görülmektedir. Kontrol grubundaki çocukların %44’ünün kardeşinin olmadığı, %50’sinin 1 kardeşi olduğu, %6’sının ise 2 kardeşi olduğu
saptanmıştır. Araştırmaya katılan çocukların toplamda yarısının (%50) kardeşi bulunmamaktadır.
Çocukların annelerinin öğrenim durumuna göre dağılımları bakıldığında hem deney hem de kontrol grubundaki çocukların çoğunun (%50) annesinin lisans mezunu olduğu görülmektedir. Deney ve kontrol grubundaki çocukların anneleri arasında okur yazar olmayan anne bulunmamaktadır. Deney grubunda çocukların annelerinin %20 ‘sinin lise, %20’sinin ön lisans, %5 ilköğretim ve lisansüstü öğrenim durumuna sahip olduğu, kontrol grubundaki çocukların annelerinin ise %33 ön lisans, %11 lisans üstü ve %6 lise mezunudur. Araştırmaya katılan toplam çocuk sayısını dikkate alındığında çocukların annelerinin öğrenim durumunun lisans düzeyinde olduğu (%50) göze çarpmaktadır.
Çocukların babalarının öğrenim durumlarına göre dağılımları incelendiğinde deney grubunda çoğunluğunun (%55) lisans mezunu, %30’unun lise ve %10’unun lisansüstü mezunu olduğu görülmektedir. Ön lisans ve okur yazar olmayan baba yoktur. Kontrol grubundaki çocukların babaların büyük çoğunluğu (%72) lisans mezunudur. %11 oranında lise ve lisansüstü, %6 ön lisans öğrenime sahip baba bulunmuştur. Babanın öğrenim durumuna toplamda baktığımızda büyük çoğunluğunun (%63) lisans mezunu olduğu saptanmıştır.
Çocukların annelerinin çalışma durumuna göre dağılımlar incelendiğinde deney grubundaki çocukların annelerinin %50’sinin çalıştığı, %50’sinin ise çalışmadığı görülmektedir. Kontrol grubundaki çocukların annelerinin ise büyük bir çoğunluğunun (%89) çalıştığı saptanmıştır.
3.3.Verilerin Toplanması
Bu araştırmada veri toplama aracı olarak, Kişisel Bilgi Formu, bilişsel bakış açısı becerilerini/Zihin Kuramı yeteneğini ölçmek için Zihin Kuramı Ölçeği, prososyal davranışları değerlendirmek için Prososyal Davranışları Değerlendirme Ölçeği (Öğretmen Formu), yardımlaşma ve paylaşma davranışlarının bireysel değerlendirmesi için de durumsal testler kullanılmıştır.
3.3.1.Kişisel Bilgi Formu
Kişisel Bilgi Formu araştırmacının kendisi tarafından geliştirilmiştir. Formda araştırma grubundaki çocukların cinsiyeti, doğum sırası, kardeş sayısı, anne-babasının öğrenim durumu, annenin çalışma durumu ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
3.3.2.Zihin Kuramı Ölçeği (Theory of Mind Scale)
Wellman ve Liu (2004), farklı istekler (insanlar aynı şey için farklı isteklere sahip olabilirler), farklı inançlar (insanlar aynı durumla ilgili farklı inançlara sahip olabilirler), bilgi-bilgisizlik (bir şey doğru olabilir, ama kişi doğru olan şeyi bilmez), yanlış inanç (bir şey doğru olabilir, ama kişi başka şeyin doğru olduğuna inanır) ve gizlenen duyguyu (biri bir şey hissedebilir, ama farklı bir şey gösterir) değerlendiren görevlerden oluşan gelişimsel bir ölçek oluşturmuşlardır.
Bu ölçek çocukların istek, duygu, bilgi ve inançları anlamalarını ölçmek için belirlenmiş görevlerden oluşmaktadır. Bu görevler farklı durumlara odaklanmıştır (istekler, düşünceler gibi). Bununla birlikte bu durumlar hepsi benzer şekilde zihinseldir. İstek, duygu, bilgi ve inanç gibi zihinsel durumlar gerçeğin tersi (isteklerin sonuçları, inançların gerçekliği) olabilir ve bireylere karşı farklılık gösterebilir (örneğin; iki kişi aynı nesne için farklı isteklere sahip olduğunda ya da aynı durum için farklı inançlara sahip olduğunda) . Ölçekteki görevler okul öncesi çocuklar için en basitten en zora doğru sıralanmış olarak sunulmuştur. Bu görevler:
1.Kendi isteği olmayan 2. Kendi inancı olmayan 3. Bilgi erişimi
4. Belirgin yanlış-inanç 5. İçerik yanlış inanç
6. Dış Görünüş-Gerçekte Hissedilen Olumsuz Duygu
Wellman ve Liu (2004) Zihin Kuramı Ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışmasında 75 okul öncesi çocuğu (2 yaş 11 aylık ve 6 yaş 6 aylık) ile çalışmışlardır. Kişilerin zihinsel durumlarını anlamalarını değerlendirmek için farklı durumları içeren yedi görev sunulmuştur. Guttman ve Rasch ile yapılan ölçek analizleri farklı
isteklerden, gizlenen duyguya doğru en kolaydan en zora doğru zorluk sırasının belirgin olduğunu göstermiştir. Analizler sonucunda görevlerin sırası ve cinsiyet arasında da anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Ancak verilen doğru cevap sayısı ve yaş arasında anlamlı bir ilişki bulmuşlardır F(2, 57)=25.45, p<.001. Yaş arttıkça çocuklar daha çok zihin kuramı görevinden geçmişlerdir. Wellman ve Liu Gutttman’ın doğru ölçek tanımına göre yedi öğeden beşinin daha güvenilir bir ölçek oluşturduğunu belirtmişlerdir. Bu beş görevde genellikle okul öncesi çocukların ortalama puanları şu sıraya göre azalmaktadır: Farklı İstekler (Diverse Desires), Farklı İnançlar (Diverse Beliefs), Bilgi Erişim (Knowledge Access), İçerik Yanlış İnanç (Contents False Belief) ve Gerçek-Görünür Duygu (Real-Apparent Emotion). Ayrıca, Wellman ve Liu, beklenen sıranın aynısını gösteren ( herhangi bir görevden geçen çocuk bir önceki görevlerin hepsini geçmiş) okul öncesi çocukların çoğunluğunun performansını göstermek için Guttman scalogram analizini kullanmışlardır. Bu sonuçlar, bu kavramların genellikle bu sırada geliştiğini öne sürmektedir. Ölçeğin altı ya da yedi öğesinin daha geniş teorik karşılaştırmaların yapılacağı araştırmalarda kullanılmasının yararlı olabileceğini de belirtmişlerdir.
Bu araştırma kapsamında çocukların zihin kuramı yeteneğini ölçmek için kullanılacak olan Zihin Kuramı Ölçeği (Wellman ve Liu, 2004) nin uyarlama çalışması yapılarak kullanılmıştır.
Ölçeğin uygulanması: Ölçekteki görevler uygulanırken “kendi isteği (başkasının
isteği) olmayan” önce gelmelidir ( bu sayede çocuklar anlamak için kolay olan bir görevle başlarlar) ve “ görünen-gerçek duygu” en son gelmelidir. Ölçekte tavsiye edilen sıra şu şekildedir: Farklı- İstek (Diverse-Desire), Bilgi-Erişim (Knowledge-Access) , İçerik Yanlış İnanç (Contents False Belief), Farklı İnanç (Diverse Belief), Belirgin Yanlış İnanç (Explicit False Belief), Gerçek-Görünürdeki Duygu (Real-Apparent Emotion).
Belirlenen görevler çocuklara uygun dille yazılmış senaryolarla sunulmaktadır. Tüm görevlerde senaryolardaki durumu açıklamak için küçük oyuncak figürler ve resimler kullanılmaktadır. Bu materyaller sunuma ve hatırlatmaya yardımcı olmaktadır. Aşağıda ölçekteki görevlerden ikisi örnek olarak sunulmuştur:
1.Kendi isteği olmayan (X)
Materyaller: Küçük bir erkek figürü. bir yarısında havuç ve diğer yarısında kurabiyenin renklendirilmiş gerçekçi çiziminin olduğu 22x28 cm boyutlarında kağıt (kaplanmış)
Hikaye: Bu Ali Bey ( figürü resmin yanına, 2 ögenin ortasına yerleştirin). Bu onun ara
öğün zamanı. Bu nedenle Ali Bey yiyecek bir şeyler istiyor. İşte iki farklı yiyecek: bir havuç (işaret et) ve bir kurabiye (işaret et).
Kendi isteği: Sen en çok hangi yiyeceği seviyorsun? En çok havucu (işaret et) mu
yoksa kurabiyeyi (işaret et) mi seversin?
___ Havuç ise: Peki, bu iyi bir seçim. FAKAT…Ali Bey GERÇEKTE
KURABİYELERİ SEVER (işaret etme). Havucu sevmez. En çok sevdiği
kurabiyelerdir.
___ Kurabiye ise: Peki, bu iyi bir seçim. FAKAT… Ali Bey GERÇEKTE HAVUCU
SEVER (işaret etme). Kurabiyeyi sevmez. En çok sevdiği havuçlardır.
Soru: Evet şimdi yemek yeme zamanı. Ali Bey yalnızca bir yiyeceği seçebilir, sadece birini. Ali Bey (Ali Bey’i işaret et) hangi yiyeceği seçecek? …Havucu mu kurabiyeyi
mi?
____havuç ___kurabiye
PUANLAMA: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması ya da bu görevden “geçmesi” için, çocuğun hedef soruyu kendi isteği sorusuna verdiği cevabın tersi biçimde cevaplaması gerekmektedir.
2.Bilgi Erişimi (X)
Materyaller: Kolayca tanımlanamayan kare şeklinde küçük bir kutu. Kutuya sığan oyuncak bir köpek. Küçük bir kız figürü.
Deneyci: Burada bir kutu var (kutunun üzerine parmağını koy)
Çocuğa soru: Sen kutunun içinde ne olduğunu düşünüyorsun (kutuyu işaret et)?
(Eğer çocuk cevap verirse):__________________
Deneyci: (dramatize ederek) Haydi bir bakalım…. Aaaa içinde gerçekten bir köpek varmış!
(Köpeği göstermek için kutunun kapağını aç)
(Bir süre durakladıktan sonra görüşü engellemek için kutuyu kapatın)
İzleme sonrası soru: Peki…Kutunun içinde ne var?______________
(Eğer çocuk burada hata yaparsa, soruyu doğru yanıtlayana kadar içerisinde bulunanları tekrar gösterin)
Deneyci: Zeynep bu kutunun içindekini daha önce hiç görmedi. (Zeynep’i çıkartın) Ve işte Zeynep.
Soru: Peki… Zeynep kutuda ne olduğunu biliyor mu? ___evet ___hayır
Zeynep bu kutunun içini gördü mü? ___evet ___hayır
PUANLAMA: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması için çocuğun hedef soruyu “hayır” olarak ve hafıza kontrol sorusunu (görme hakkında olan son soru) da “hayır” olarak yanıtlaması gerekmektedir.
Ölçek her çocuğa bire-bir uygulanır. Çocuklar okulun sessiz bir odasında araştırmacı tarafından değerlendirilir. Bu beş görev için ölçek 15-20 dk.bir sürede uygulanabilir. Tüm görevlerde sorulan sorular ve hedef karşıtlıklar temel olarak benzerdir. Her bir görevde 2 önemli soru vardır: Senaryodaki kahramanın zihinsel durum ya da davranışı hakkında hedef soru ve başkasının durumu, yüz ifadesi ya da gerçeklik hakkında bir kontrol ya da karşıtlık sorusu. Bu görevleri başarmak için çocuk kahramanların istek, inanç ya da duygusunu anlamalı ve senaryodaki karakterlerin bilgi, istek ya da inançlarını söylemelidir.
Ölçeğin puanlanması: Ölçeğin puanlaması her bir görev için geçti (1)- kaldı (0)
şeklinde yapılmaktadır. Aşağıda ölçekteki her bir görevden nasıl geçilebileceğine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmiştir:
Kendi isteği olmayan: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması ya da
bu görevden “geçmesi” için, çocuğun hedef soruyu kendi isteği sorusuna verdiği cevabın tersi biçimde cevaplaması gerekmektedir.
Kendi İnancı Olmayan: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması için
çocuğun hedef soruyu kendi inanışı sorusuna verdiği yanıtın tersi biçimde cevaplaması gerekmektedir.
Bilgi Erişimi: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması için çocuğun
hedef soruyu “hayır” olarak ve hafıza kontrol sorusunu (görme hakkında olan son soru) da “hayır” olarak yanıtlaması gerekmektedir.
Açık Yanlış-İnanç: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması için
çocuğu hedef soruyu “dolap” ve gerçeklik sorusunu (son soruyu) “sırt çantası” olarak yanıtlaması gerekmektedir.
İçerik Yanlış İnanç: Bu görevdeki sorunun cevabının doğru olarak puanlanması için
çocuğun hedef soruyu “yara bantları” olarak ve hafıza sorusunu (görme hakkında olan son soru) “hayır” olarak yanıtlaması gerekmektedir.
3.3.3.Zihin Kuramı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlama Çalışması
Zihin kuramı ölçeğinin uyarlama çalışmaları sırasıyla ilgili kişilerle yazışmalar yapılarak Türkçe’ye uyarlama çalışması yapmak için izin alınması, çeviri çalışmaları, uzman görüşü alınması aşamaları sonucunda gerekli düzenlemelerin yapılması, ön pilot ve pilot uygulamasının yapılması süreçleri aşağıda ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
I.Aşama:
Zihin Kuramı Ölçeği’nin Çeviri Çalışmaları: Zihin kuramı yeteneğini ölçmek için
kullanılacak olan Zihin Kuramı Ölçeğinin uyarlama çalışmasına yönelik olarak İngilizce-Türkçe çevirisi 2 dil uzmanı tarafından yapılmıştır. Türkçe çevirisi yapılan ölçekteki görevler bir alan uzmanı tarafından düzenlenmiş sonrasında başka bir dil uzmanı tarafından tekrar İngilizceye çevirisi yapılmıştır. Her iki çeviri birebir karşılaştırılarak anlam karşılığına bakılmış, İngilizce ve Türkçe formları arasında farklılık olmadığı belirlenmiştir. Türkçeye çevrilen ölçek Türk Dili Uzmanı tarafından incelenmiş ve uzman önerileri doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. Son olarak araştırmacı tarafından ölçeğin İngilizce Türkçe karşılığı tekrar gözden geçirilmiş ve gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
II.Aşama:
Zihin Kuramı Ölçeğine İlişkin Uzman Görüşü Alınması: Ölçekte yer alan ifadelerin
Türk Kültürü için uygunluğu, ölçülmek istenilen özellikleri ölçmedeki yeterliliğini değerlendirmek için Çocuk Gelişimi, Okul Öncesi ve Gelişim psikolojisi alanlarından toplam 6 uzmanın görüşünü almak amacıyla alan uzmanlarına “Uzman Değerlendirme Formu” gönderilmiştir. Ölçülmek istenen özelliği ölçüp ölçmediği, açıklayıp açıklamadığını ve uygulayıcı/araştırmacı için uygun ifadeler olup olmadığına ilişkin değerlendirmelerini anlamsal, deyimsel, kavramsal ve deneyimsel eşitlik açılarından “uygun”, “kısmen uygun”, “uygun değil” olarak değerlendirmeleri beklenmiştir.
Anlamsal eşitlik için: Kelimeler her iki kültür için de aynı şeyi, anlamı ifade ediyor mu?
Deyimsel eşitlik için: Gündelik yaşamda kullanılan sözcükler ya da deyimlerin anlamı her iki kültür için de aynı mı? Ölçme aracının orjinalinde kullanılan deyimin
karşılığı olarak uyarlanmış formda kullanılan sözcük ya da deyimler orijinal kültürdeki anlamını veriyor mu?
Deneyimsel eşitlik için: Orijinal ölçekte ifade edilen deneyim, aracın uyarlanacağı kültürde de yaşanabilir ya da yaşanıyor mu? Ölçme aracında yer alan maddeler, günlük yaşamdaki deneyimlerin ifadesi olabilir. Bu nedenle, deneyimlerin her iki kültürde de yaşanması ve anlamlarının aynı ya da benzer olması beklenir.
Kavramsal eşitlik için: Ölçekte kullanılan kelimeler her iki kültürde de aynı bağlamlarda kullanılmakta mıdır?
Uzmanların hepsinden ölçeğe yönelik değerlendirmeler alınmış ve gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Hiçbir uzman “uygun değildir” değerlendirmesi yapmadığı için ölçekteki hiçbir görev atılmamıştır. Uzmanların değerlendirmeleri doğrultusunda ölçekteki görevlerde kültürel uygunluk açısından bazı değişiklikler yapılmıştır. Bunlar her bir görev için şu şekilde yapılmıştır:
Farklı İstek Görevi: “atıştırma zamanı” ifadesi “ara öğün”, “By Jones” ifadesi “Ali Bey”, “atıştırmalık” ifadesi “yiyecek” olarak değiştirilmiştir.
Farklı İnanç Görevi: “Linda” ismi “Ayşe”olarak değiştirilmiştir.
Bilgi Erişimi Görevi: “Polly” ismi “Zeynep” olarak değiştirilmiş ve materyal olarak kullanılan tek çekmeceli tanımlanamayan kutu bulunamadığı için çocuklar tarafından kolayca tanımlaması yapılamayacak ahşap kapaklı bir kutu uygun görülmüştür.
Belirgin Yanlış İnanç Görevi: “Scott” ismi “Murat” olarak değiştirilmiştir.
İçerik Yanlış İnanç Görevi: “Peter” ismi “Ahmet”, hem “domuz” ifadesi hem de araç olarak kullanılan oyuncağı “at” olarak değiştirilmiştir.
Görünüş- Gerçekte Hissedilen Duygu Görevi: “Matt” ismi “Mehmet”, duygu skalasındaki “iyi ya da nötr” olarak kullanılan duygu ifadesi “ne mutlu ne de üzgün” olarak değiştirilmiştir.
Ölçeğin materyallerinden olan resimlerin hiçbirinde değişikliğe gidilmemiş bütün resimlerin orjinali kullanılmıştır. Yine araştırmada kullanılan figür oyuncaklar da çocuklar tarafından tanınmış çizgi film kahramanı olmamasına dikkat edilerek seçilmiş ve uzmanlar tarafından da uygun görülmüştür.
III.Aşama:
Zihin Kuramı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları 1.Ön Pilot Çalışması
Araştırmanın ön pilot çalışması 3-4-5 yaş grubundan 3 er çocuk olmak üzere toplam 9 çocuk ile özel bir anaokulunda yapılmıştır. Ön pilot çalışması sonucunda; a. Kullanılan materyaller (resim, figür ve oyuncaklar) çocuklar için herhangi bir karmaşa yaratmamıştır.
b. Ölçeğin uygulama süresi en az 20dk en fazla 30 dk. sürmüştür.
c. Son duygu skalası ve arkasından gelen hikayede özellikle 3 yaş grubunun çok dikkati dağılmıştır.
d. Ölçeğin ilk 5 bölümündeki ifadeler çocuklar için oldukça anlaşılırdı. Ancak Dış Görünüş-Gerçekte Hissedilen duygu bölümünün ön hazırlık aşaması ve arkasından gelen hikayesini çocuklar çok zor anlayabilmişlerdir.
e. Duygu skalasındaki nötr yüz ifadesi ne mutlu ne de üzgün olarak ifade edilmiş ancak çocuklardan söylenilen yüz ifadelerini göstermeleri istenince hepsinin üzgün yüzle karıştırdıkları görülmüştür. Bu sonuç doğrultusunda alandaki uzman kişilerin ve dil uzmanlarının da görüşü alınarak “duygusu belirsiz” ifadesinin kullanılmasında karar verilmiştir.
2. Pilot çalışma
Araştırmanın Yürütülebilmesi İçin Gerekli İzinlerin Alınması: 14.10.2009 tarihinde
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsüne araştırmanın uygulamasını Malatya’daki bağımsız Anaokullarında yürütebilmek için gerekli izinlerin alınması amacıyla dilekçe verilmiştir. 22.10.2009 tarihinde enstitünün yazısı Malatya Valiliğine ulaşmış ve 26.10.2009 tarihinde çalışmanın yürütüleceği bağımsız anaokulları için izin yazısı alınmıştır.
Çalışma Grubunun Belirlenmesi: İzin yazısı çıktıktan sonra İl Milli Eğitim
okullar belirtilmiştir. Bu okullar arasından tesadüfi örneklem yöntemi ile Zihin Kuramı ölçeğinin geçerlilik güvenirlilik çalışmalarının yapılacağı 5 bağımsız anaokulu (Bin Dev Öğrenci Sevgi Anaokulu, 91 Bin Dev Öğrenci Altın Adamlar Anaokulu, Mevhibe Hanım Anaokulu, Mustafa Aksoğan Anaokulu, Şehit Selahattin Karakaş Anaokulu) belirlenmiştir (26.10.2009).
Belirlenen bağımsız anaokullarının müdürleriyle iletişime geçilip randevu alınmıştır. Araştırmanın amacı ve nasıl yürütüleceği konusunda bilgi verilmiştir.
Belirlenen okullara gidilerek 4-5-6 yaş grubunun sınıf listelerinden tesadüfi örnekleme yöntemi ile araştırmaya alınacak çocuklar belirlenmiştir. 4 yaş grubundan 25 çocuk, 5 yaş grubundan 53 çocuk, 6 yaş grubundan 28 çocuk olmak üzere toplam 106 çocuk ile Zihin Kuramı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır.
Zihin Kuramı Gelişimsel Ölçeğinin Geçerlilik Güvenirlilik Çalışması İçin Veri Toplama Aşamaları :
1. Ailelere Araştırma İçin İzin Yazılarının Gönderilmesi: Bu öğrencilerin ailelerine çalışmanın içeriği hakkında bilgi veren izin yazısı gönderilmiştir.
İzin yazısı imzalanarak bu çalışmaya katılmasına izin veren ailelere kişisel bilgi formları gönderilmiştir. Çocuğunun çalışmaya katılmasına izin vermeyen aileler
de olmuştur. Bu durumda sınıftan başka çocuklar belirlenerek onların da velilerine izin yazıları gönderilmiştir. İzin yazısı imzalanmayan hiçbir çocuk çalışmaya dahil
edilmemiştir.
2. Araştırma İçin Fiziksel Ortamın Hazırlanması: Ölçeği uygulamak için uygun fiziksel ortamın oluşturulması için idarecilerle görüşülerek Zihin Kuramı ölçeğinin çocuğa uygulanabileceği fiziksel koşullar idareye belirtilmiştir. Her çocukla bire bir uygulama