Yöntem

Bitkiler 2013 yılı Mayıs ayı sonunda ekilmiş ve bitkilerin çim kapağı oluşturulması sağlanmıştır. Denemede tuz uygulamaları 2013 yılında başlatılmıştır. Tohumlar dekara 1.5 kg üzerinden hesaplanarak, 30 cm sıra aralığı olacak şekilde ekilmiştir. Deneme bölünmüş parseller deneme desenine uygun olarak 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur.

Parsel boyutları 1.8x5 m olup, her parselde 6 sıra bulunmaktadır. Denemede tuz uygulamalarının birbirini etkilememesi için parsel aralarında 2 m boşluk bırakılmıştır.

Toprak analizlerine göre 8 kg/da N ve 5 kg/da P2O5 olacak şekilde mayıs ayında gübre uygulaması yapılmıştır. Bitkiler çiçeklenme döneminde hasat edilmiştir. Biçilerek alınan bitki örnekleri kurutulup öğütülerek kimyasal analizleri yapılmıştır.

Uygulanan tuzlu sulama sularında %5 ve 20 olmak üzere iki farklı Sodyum Absorbsiyon Oranına (SAR) sahiptir. Ayrıca her SAR oranı için 3 dS/m, 5 dS/m ve 8 dS/m olmak üzere 3 farklı tuzlu su bulunmaktadır. Araştırma alanında kullanılan yeraltı suyu ile kontrol parsellerinin sulamaları gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla bitkiler 4 farklı düzeyde tuzluluğa ve 2 farklı düzeyde SAR oranına maruz bırakılmıştır. Sulama sularında Sodyum Absorbsiyon Oranı’nın hesaplanmasında aşağıdaki eşitlik kullanılmıştır [11].

Eşitlikte SAR, Na sudaki sodyum miktarı (mmol/l), sudaki kalsiyum miktarı (mmol/l) ve sudaki magnezyum miktarı (mmol/l)’dir.

Kontrol konusu, tuzluluk düzeyleri ve SAR oranları dikkate alındığı zaman denemede 7 farklı konu bulunmaktadır (Tablo 2.3). Her bir konusu 3 kez, kontrol konusu ise 6 kez tekrarlanmıştır. Deneme toplam 24 parsel üzerine kurulmuştur.

Tablo 2.3. Deneme Konuları, Sodyum Absorpsiyon Oranı (SAR) ve Tuzluluk (ECi)

*Araştırma alanı suyunun analizinden sonra belirlenecektir

Tuzlu suların hazırlanmasında NaCl, CaCl2 ve MgSO4 tuzları kullanılmıştır. Farklı SAR oranlarına sahip her bir tuzlu su için katılması gereken NaCl, CaCl2 ve MgSO4

tuzlarından gereken miktarları hesaplandıktan sonra laboratuvarda hazırlanan suların tuzluluk düzeyleri ölçülerek kontrol edilmiştir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra her bir tuzlu su düzeyi için karışıma girecek tuz miktarları belirlenmiştir. Arazide toprak nemi takip edilmiş ve tarla kapasitesi düzeyine göre tüketilmiş olan suya LF= 0.15 oranında yıkama suyu eklenerek uygulanacak sulama suyu miktarı hesaplanmıştır. Bu sulama suyu miktarı plastik bir bidona alındıktan sonra içerisine gerekli tuzlar ilave edilmiştir. Tuzların erimesinden sonra her bir parsele tuzlu sular damla sulama sistemi yardımı ile uygulanmıştır. Parsele uygulanacak sulama suyu miktarının belirlenmesinde aşağıdaki eşitlik kullanılmıştır [11]:

Eşitlikte PvTK: Tarla kapasitesi hacimsel nem yüzdesi, Pv: Sulama öncesi hacimsel nem yüzdesidir.

Eşitlikte; I sulama suyu miktarı (litre), D tarla kapasitesine göre tüketilen su miktarı (mm), R etkili yağış (mm), LF yıkama oranı (0.15) ve A parsel alanı (m²). Tuzlu su uygulamalarında toprakta aşırı tuz birikiminin engellenmesi ve daha homojen bir tuz dağılımının sağlanarak konular arasında tuzluluğun farklı elde edilebilmesi için tuzlu su

uygulanan parsellerde yıkama suyu ilavesi yapılırken zaten düşük tuzluluk düzeyine sahip kontrol konularına ilave yıkama suyu eklenmemiştir. Sulamalar 60 cm kök derinliği dikkate alınarak yapılmıştır.

Deneme alanında toprağın tarla kapasitesi arazide yapılan testler sonucunda elde edilmiştir. Bunun için yaklaşık 1 m² büyüklüğünde 3 küçük parsel su ile doyurulmuş ve buharlaşmanın engellenmesi için plastik bir örtü ile kapatılmıştır. Toprakta fazla suyun uzaklaşması için 3 gün beklenmiş ve bu parsellerden farklı toprak katmanlarından alınacak bozulmamış toprak örnekleri vasıtasıyla toprak nemi ve toprak hacim ağırlığı belirlenmiştir. Söz konusu toprak nemi hacim esasına göre toprağın tarla kapasitesi değeri kabul edilmiştir. Her bir katmandan alınan bozulmuş toprak örnekleri ile de basınçlı membran yöntemi kullanılarak solma noktası belirlenmiştir. Sulama uygulamaları tarla kapasitesi ile solma noktası arasında bulunan toplam kullanılabilir nemin %50’si tüketilmeden önce gerçekleştirilmiştir.

Toprak neminin izlenmesinde nötron metre kullanılmıştır. Toprakta 60 cm derinliğe kadar inen ve her parselde parsel ortasında 1 adet bulunan PVC akses tüpleri içerisinde 20, 40 ve 60 cm derinliklerde nötron metre ile toprağın hacimsel nem içeriği ölçülmüştür. Nötronmetre okumalarının toprak hacimsel nem içeriğine dönüştürülmesinde önerilen yöntemler kullanılarak aşağıdaki kalibrasyon eşitliği belirlenmiştir [39].

Pv=19.13×SO+8.62

Eşitlikte Pv : Toprağın hacimsel nem yüzdesi ve SO ise nötronmetre ile ölçülen sayım oranıdır. Deneme alanının tarla kapasitesinde hacimsel nem içeriği %32, 0-30 ve 30-60 cm toprak katmanlarının birim hacim ağırlığı sırasıyla 1.34 ve 1.29 g/cm³ olarak belirlenmiştir.

Yüzeyde kalan 10 cm toprak katmanı nemi ise gravimetrik olarak belirlenmiştir.

Deneme alanına düşen yağış miktarı alana kurulacak bir plüvyograf yardımı ile ölçülmüştür. Ekim ve çıkış sonrasında yapılacak sulamalarda kök derinliği 30 cm kabul edilmiştir. İlk biçime kadar kök derinliği her sulamada aşamalı olarak artırılarak 60 cm kadar çıkartılmıştır. Nötron metre ile yapılan ölçümler sonucunda 60 cm ve daha derin

katmanlarda önemli nem azalmaları söz konusu olduğunda bitki kök derinliği buna uygun şekilde artırılmıştır.

Toprak infiltrasyon hızında farklı tuzluluk düzeyleri, SAR oranları ve Festuca arundinacea bitkisinin etkilerinin ortaya konulabilmesi için çift silindir infiltrometreler ile yapılan ölçümler dikkate alınmıştır. Bu amaçla deneme alanında en az 6 yerde infiltrasyon ölçümleri yapılarak deneme sonunda da her bir parselde infiltrasyon ölçümleri yapılmıştır.

Deneme başında ve sonunda 1.5 m toprak derinliğine kadar her 30 cm katmandan alınarak toprak örnekleri ile toprak tuzluluğu saturasyon çamuru ekstraksiyon yöntemine göre belirlenmiştir. Deneme ortasında etkili kök derinliğine kadar alınan toprak örneklerinde de 1 kez toprak tuzluluğu tayin edilmiştir.

Dönem sonunda her bir parselden elde edilen toprak tuzluluğu ve kuru ot verimi dikkate alınarak Festuca arundinacea bitkisinin tuzluluk modeli aşağıdaki eşitliğe göre elde edilmiştir [40]: tuzluluğunu ve b ise eşik tuzluluktan sonra verim kaybı eğimini göstermektedir.

2.5.1. Araştırmada İncelenen Özellikler

Yeşil ot verimi (kg/da): Parsellerden kenar tesiri (kenar iki sıra ve parsel başlarından 50 cm’lik kısım) atıldıktan sonra geriye kalan kısım biçilerek tartılmış ve dekara çevrilerek hesaplanmıştır.

Kuru ot verimi (kg/da): Yeşil ot verimi için alınan 1 kg ot örneği 70 ^oC’de sabit ağırlığa ulaşıncaya kadar kurutulduktan sonra tartılarak hesaplanmış ve dekara çevrilmiştir.

Bitki Boyu (cm): Her parselden rastgele seçilen 10 bitki toprak yüzeyinden en üst noktasına kadar olan kısmı cm cinsinden ölçülerek ve ortalaması alınarak hesaplanmıştır.

Ham protein oranı (%):1 mm elek çapına sahip değirmende öğütülen kurutulmuş numunelerden 0.2 g’lık örnekler alınmış, Kjeldahl yöntemi ile azot oranları belirlenmiştir. Bulunan azot değerleri 6.25 katsayısı ile çarpılarak numunelerdeki ham protein oranları belirlenmiştir [41].

Asit Deterjanda Çözülmeyen Lif Oranı (%ADF): ADF analizi için asitte çözünmeyen lif solüsyonu hazırlanmış ve filtre torbaları boşken tartılmıştır. Daha sonra 1 mm elek çapına sahip değirmende öğütülmüş numuneden yaklaşık 0.5 g torbalara koyulduktan sonra tartılarak ağzı kapatılmıştır. Tartılan numuneler cihaza (ANKOM 200 Fiber Analyzer) yerleştirilip hazırlanan solüsyon eklenerek çalıştırılmıştır. 100

ºC’de, 60 dakika kaynatıldıktan sonra, iki defa sıcak su ile bir defa soğuk su ile 5’er dk durulanmış ve 3 dakika asetonda bekletilmiştir. Asetonu uçurulduktan sonra etüvde 105

ºC‘de 4 saat bekletilip desikatörde oda sıcaklığına geldiğinde tartılıp formülle hesaplanmıştır [42].

Nötr Deterjanda Çözünmeyen Lif Oranı (%NDF): NDF analizi için nötrde çözünmeyen lif solüsyonu hazırlanmış ve filtre torbaları boşken tartılmıştır. Daha sonra 1 mm elek çapına sahip değirmende öğütülmüş numuneden yaklaşık 0.5 g torbalara koyulduktan sonra tartılarak ağzı kapatılmıştır. Tartılan numuneler cihaza (ANKOM 200 Fiber Analyzer) yerleştirilip hazırlanan solüsyon eklenerek çalıştırılmıştır. 100

ºC’de, 60 dakika kaynatıldıktan sonra, iki defa sıcak su ile bir defa soğuk su ile 5’er dk durulanıp ve 3 dakika asetonda bekletilmiştir. Asetonu uçurulduktan sonra etüvde 105

ºC‘de 4 saat bekletilip desikatörde oda sıcaklığına geldiğinde tartılıp formülle hesaplanmıştır [43].

Ham Kül Oranı (%): 1 g kuru ot örnekleri porselen kroze içerinde 550 ^oC’de 8 saat süre ile yakılarak hesaplanmıştır.