Verilerin Toplanması 1. Veri Toplama Araçları

Araştırmanın Nitel Boyutunun Örneklemi

Niteliksel araştırmalarda örneklem büyüklüğü, bilgi gereksinimine göre saptanmalıdır. Bu nedenle örneklemede temel ilke veri doygunluğudur (149). Çokluk ve arkadaşlarının aktardığına göre odak grup görüşmelerinde ise uygun katılımcı sayısı dört-15 kişidir (150). Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Maksimum çeşitlilik örnekleme yönteminin kullanılma nedeni; örnekleme dâhil her durumun kendine özgü boyutlarının ayrıntılı bir biçimde tanımlanmasını sağlamaktır (151). Bu bilgiler ışığında her bir odak grup görüşmesine her bir fakülteden/bölümden en az birer öğrenci alınıştır. Araştırmada yedişer kişiden oluşan gruplar ile (iki Hemşirelik Fakültesi öğrencisi, bir Tıp Fakültesi öğrencisi, iki Beslenme ve Diyetetik Bölümü öğrencisi, iki Sosyal Hizmet Bölümü öğrencisi) dört odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak grup görüşmeleri toplam 28 öğrenci ile 26 Nisan 2017 (iki odak grup görüşmesi), 15 Nisan 2017 (bir odak grup görüşmesi) ve 9 Nisan 2017 (bir odak grup görüşmesi) tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.

3.4.Verilerin Toplanması

Öğrencilerin Tanıtıcı Özellikleri İle İlgili Veri Toplama Formu (Ek 2)

Öğrencilerin Tanıtıcı Özellikleri İle İlgili Veri Toplama Formu araştırmacılar tarafından literatüre dayalı olarak oluşturulmuştur. Bu form toplamda 15 soru ve dört bölümden oluşmaktadır.

 Sosyo-demografik özelliklerine yönelik sorular (1-9. sorular): Öğrencilerin yaşının, cinsiyetinin, medeni durumunun, ekonomik durumunun, öğrenim gördüğü fakülte/bölümün, isteyerek seçme durumunun ve seçmesine neden olan faktörlerin, mezun olduktan sonra çalışmak istediği özel bir çalışma alanının var olma durumunun ve var olma durumunda bu çalışma alanı/alanlarının ne olduğuna yönelik sorulardan oluşmaktadır.

 Palyatif bakım konusunda bilgi alma durumunu belirlemeye yönelik sorular (10-12. sorular): Öğrencilerin palyatif bakım konusunda bilgi alma durumunu, bilgi alma durumunda bu bilgiyi nereden aldıklarını, aldıkları bilginin içeriğinin ne olduğunu belirlemeye yönelik sorulardan oluşmaktadır.

 Mesleklerarası eğitime katılma durumunu belirlemeye yönelik sorular (13-14.

sorular): Öğrencilerin daha önce mesleklerarası bir eğitime katılma durumunu, katılma durumunda bu eğitimin adının ne olduğu, kim tarafından verildiği ve süresini belirlemeye yönelik sorulardan oluşmaktadır.

 Simülasyon uygulamasına katılma durumunu belirlemeye yönelik sorular (15-17. sorular): Öğrencilerin simülasyon konusunda bilgi alma durumunu, herhangi bir simülasyon uygulamasına katılma durumunu, katılma durumunda simülasyon uygulamasının içeriğini ve süresini belirlemeye yönelik sorulardan oluşmaktadır.

Mesleklerarası Jinekolojik Onkoloji Palyatif Bakım Konusunda Yeterliliklerinin Belirlenmesi Yönelik Soru Formu (Ek 3)

Mesleklerarası Jinekolojik Onkoloji Palyatif Bakım Konusunda Yeterliliklerinin Belirlenmesi Yönelik Soru Formu araştırmacılar tarafından konu ile ilgili literatür (2,8,60–62,64,65,78,80,83,85,87,14,90,91,102,15,28,31,35,49,50,56) dikkate alınarak ve anlaşılabilirliği ve kullanılabilirliği açısından iki uzman kişiden^1,2 görüş alınar ak oluşturulmuştur.

Bu soru formu “Jinekoloji Onkolojide Mesleklerarası Palyatif Bakım Eğitimi”nin hedefleri doğrultusunda bilişsel yeterlilikleri belirlemeye yönelik çoktan

1Prof. Dr. Aygül Akyüz, Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Öğretim Üyesi

2Prof. Dr. Melih Elçin, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

seçmeli olarak hazırlanmış ve 28 sorudan oluşmaktadır. Formda palyatif bakımın hedefleri ve palyatif bakım uygulamasında karşılaşılan engellere yönelik 4 soru, Türkiye’de ve Dünyada palyatif bakımın durumuna yönelik 2 soru, jinekolojik kanserlerde palyatif bakımın önemine yönelik 3 soru, palyatif bakımda hasta ve ailesi ile iletişime yönelik 2 soru, mesleklerarası ağrı yönetiminde kanıta dayalı uygulamalara yönelik 2 soru, mesleklerarası ağrı dışındaki semptomlara yönetiminde kanıta dayalı uygulamalara yönelik 9 soru (Dispne: 1 soru; Asit: 1 soru, Bulantı-Kusma: 1 soru; Konstipasyon: 1 soru; Yorgunluk: 1 soru; Deliryum: 1 soru;

Depresyon-Anksiyete:1 soru; Cinsel yaşam ile ilgili sorunlar: 2 soru), spiritüel (manevi) bakıma yönelik 1 soru, ölüm sürecinde ve sonrasında hasta bakımına yönelik 2 soru, yas sürecinde ailenin bakımına yönelik 1 soru, palyatif bakımda etik konulara yönelik 1 soru ve palyatif bakımda yasal konulara yönelik 1 soru bulunmaktadır.

Formda doğru cevaplar 1 yanlış cevaplar 0 puan olarak değerlendirilmiştir. Formdan alınabilecek en yüksek puan 28 en düşük puan 0’dır. Araştırmada kullanılan soru formunun ölçüm zamanlarına göre Cronbach’s alfa değerleri eğitim öncesinde 0,556, simülasyondan hemen sonra 0,597 ve simülasyondan üç ay sonra 0,813 olarak hesaplanmıştır.

Disiplinler Arası Eğitim Algısı Ölçeği (Ek 4)

“Disiplinler Arası Eğitim Algısı Ölçeği”, Luecht ve ark. (1990) tarafından geliştirilmiş (152) ve Türkiye’deki geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Terzioğlu ve ark. tarafından 2018 yılında yapılmıştır (153). Orijinal ölçek 18 maddeden, Türkçe ölçek ise 17 maddeden (orijinal ölçekteki 11. madde çıkarılmıştır) oluşmaktadır. Ölçek 6’lı likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin yetkinlik ve özerklik, algılanan işbirliği ihtiyacı, mevcut işbirliği algısı olmak üzere 3 alt boyutu bulunmaktadır. Ölçeğin değerlendirmesi alt boyut toplam puan ortalamaları ve ölçeğin toplam puan ortalaması üzerinden yapılmaktadır. Alt boyutlardan ve ölçekten alınan toplam puan ortalamalarının artması disiplinler arası eğitim algısının arttığını göstermektedir (154).

Orjinal ölçeğin cronbach alfa güvenirlik 0,872 (152), Türkçe ölçeğin cronbach alfa katsayısı 0,926’dir. Araştırmada kullanılan ölçeğin ölçüm zamanlarına göre Cronbach’s alfa değerleri eğitim öncesinde 0,903, simülasyondan hemen sonra 0,934 ve simülasyondan üç ay sonra 0,933 olarak hesaplanmıştır.

Ekip Çalışması Tutumları Ölçeği (Ek 5)

“Ekip Çalışması Tutum Ölçeği”, 2010 yılında Baker ve ark. tarafından geliştirilmiştir (155) ve Türkiye’deki geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Yardımcı ve ark. tarafından 2012 yılında yapılmıştır (156). Orjinal ölçek 30 maddeden, Türkçe ölçek ise 26 maddeden (orijinal ölçekteki 20., 21., 24. ve 30. maddeler çıkarılmıştır) oluşmaktadır. Ölçek 5’li likert tipi bir ölçektir. Ölçek ekip yapısı, liderlik, durum izleme, karşılıklı destek ve iletişim olmak üzere beş alt bölümden oluşmaktadır.

Ölçeğin değerlendirmesi alt boyut toplam puan ortalamaları ve ölçeğin toplam puan ortalaması üzerinden yapılmaktadır. Alt boyutlardan ve ölçekten alınan toplam puan ortalamalarının artması ekip çalışması tutumunun arttığını göstermektedir (155,156).

Orjinal ölçeğin alt boyutlarının cronbach alfa değeri 0,70-0,83 arasındadır, Türkçe ölçeğin cronbach alfa değeri 0,82’dir. Araştırmada kullanılan ölçeğin ölçüm zamanlarına göre Cronbach’s alfa değerleri eğitim öncesinde 0,905, simülasyondan hemen sonra 0,916 ve simülasyondan üç ay sonra 0,957 olarak hesaplanmıştır.

Mesleklerarası Jinekolojik Onkoloji Palyatif Bakım Simülasyon Uygulaması Kontrol Listesi (Ek 6)

Mesleklerarası Jinekolojik Onkoloji Palyatif Bakım Simülasyon Uygulaması Kontrol Listesi konu ile ilgili literatür (4,8,85,105,121,13,23,32,35,37,40,48,61) dikkate alınarak ve anlaşılabilirliği ve kullanılabilirliği açısından iki uzman kişiden ^1,2 görüş alınarak oluşturulmuştur. Kontrol listesi 3 bölümden ve 66 maddeden oluşmaktadır.

 Birinci Bölüm_Hemşire nöbet teslimi ve palyatif bakım ekibinin hasta ve ailesini değerlendirmesi (1-45. Maddeler): Bu bölümde hemşireler hasta teslimi gerçekleştirecektir. Daha sonra palyatif bakım ekibinin hastayı ve ailesini değerlendirmesi ve değerlendirme sonrasında palyatif bakıma yönelik girişimleri ve uygulamaları yapmaları beklenmektedir.

 İkinci Bölüm_Ekip Toplantısı (46-49. Maddeler): Ekip toplantısında palyatif bakım ekibinin hastanın genel durumunu değerlendirme ve taburculuğuna yönelik karar alması beklenmektedir.

1Prof. Dr. Aygül Akyüz, Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Öğretim Üyesi

2Prof. Dr. Melih Elçin, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

 Üçüncü Bölüm_Hasta ve ailesi ile birlikte taburculuk ile ilgili kararın paylaşılması (50-66. Maddeler): Palyatif bakım ekibinin hasta ve ailesi ile taburculuk kararını paylaşması, alınan kararın hasta ve ailesi ile tartışması beklenmektedir.

Form beşli likert ölçeğe göre değerlendirmiştir. Buna göre palyatif bakım ekibi yapılması gereken davranışın hiçbirisini göstermedi ise 0, yapılması gereken davranışın yarısından azını gösterdi 1, yapılması gereken davranışın yarısını gösterdi ise 2, yapılması gereken davranışın yarısından fazlasını gösterdi ise 3 ve yapılması gereken davranışın tamamını gösterdi ise 4 puan almıştır. Kontrol listesinden alınabilecek en yüksek puan 264, en düşük puan 0’dır.

Yarı Yapılandırılmış Odak Grup Görüşmesi Soru Yönergesi (Ek 7)

Öğrencilerin mesleklerarası jinekoloji onkoloji palyatif bakım eğitiminde simülasyon kullanımı konusunda görüşlerinin, düşüncelerinin ve önerilerinin değerlendirilmesine yönelik “Yarı Yapılandırılmış Odak Grup Görüşmesi Soru Yönergesi” ilgili literatür dikkate alınarak ve anlaşılabilirliği ve kullanılabilirliği açısından iki uzman kişiden ^1,2 görüş alınarak oluşturulmuştur. Soru yönergesi 12 sorudan ve dört bölümden oluşmaktadır.

1. Bölüm: Palyatif Bakım: Öğrencilerin palyatif bakımın tanımı, hastalar için palyatif bakımın önemi, palyatif bakım hizmetlerinin nasıl bir ortamda verilmesi gerektiği konusunda ki düşüncelerini öğrenmeye yönelik üç sorudan oluşmaktadır.

2. Bölüm: Palyatif Bakım Hizmeti Sunumunda Ekip Yaklaşımı: Öğrencilerin palyatif bakım hizmetlerinin sunumu için ekip yaklaşımının gerekliliği ve palyatif bakım hizmeti veren ekip içerisinde hangi sağlık profesyonellerinin olması gerektiği, palyatif bakım ekibi içerisinde yer alan sağlık profesyonellerinin rol ve sorumlulukları konusunda düşüncelerini öğrenmeye yönelik üç sorudan oluşmaktadır.

3. Bölüm: Palyatif Bakım Hizmeti Sunan/Sunacak Ekibin Eğitimi:

Öğrencilerin “Jinekoloji onkoloji palyatif bakım eğitimi”nin farklı meslekler ile verilmesi konusunda düşüncelerini, eğitim programı içerisinde hangi konuların yer alması gerektiği, eğitimin daha etkili ve verimli olması için önerilerini, simülasyon uygulamasının eğitim etkisi üzerinde etkisi konusunda düşüncelerini öğrenmeye yönelik dört sorudan oluşmaktadır.

1Prof. Dr. Aygül Akyüz, Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Öğretim Üyesi

2Prof. Dr. Melih Elçin, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

4. Ülkemizdeki Palyatif Bakımın Durumu: Öğrencilerin ülkemizde palyatif bakım hizmetlerinin gerekliliği ve yeterliliği konusundaki düşüncelerini öğrenmeye yönelik iki sorudan oluşmaktadır.