Veri, gözlenen ve kaydedilen ‘şey’ olup; insanlar, belgeler ve canlı/cansız varlıklardan elde edilebilmektedir. Veri kaynakları, araştırılan konuya olan fiziki yakınlıklarına göre ‘birincil (orijinal)’ ve ‘ikincil (orijinal olmayan)’ veri kaynakları şeklinde sınıflandırılmaktadır. Araştırmalarda daha çok olgusal (herkesçe kabul edilen, yargılardan uzak, gözlenebilir gerçekler: cinsiyet, yaş, boy, ağırlık vb.) veriler ile yargısal (olgusal dışındaki tüm veriler, öznel, yoruma açık olan: kişilik, görüş, düşünce, tutum, davranış vb.) veriler kullanılmaktadır (Karasar, 2010; s.132).
Araştırma verilerinin toplanmasında, hem birincil hem de ikincil veri kaynaklarından yararlanılmış; hazırlanan ölçme araçları ile de olgusal ve yargısal veriler toplanarak, düzenlenmiş, analiz edilmiş, elde edilen bulgular ortaya konmuş, sonuç ve önerilerde bulunulmuştur.
İkincil Veriler: Literatür taraması olarak da bilinen bu yöntem ile
araştırma konusuna ilişkin ulusal ve uluslararası alanda yapılmış çalışmalar incelenerek; araştırmanın genel çerçevesi çizilmiş, teorik altyapının oluşturulmasında ve ilgili kavramların tespit edilerek tanımlanmasında bu veriler büyük önem taşımıştır.
Birincil Veriler: Literatür taramasıyla elde edilen veriler ışığında, birincil verilere ulaşmak amacıyla nicel bir yöntem olan anket uygulaması ve nitel yöntemler olan görüşme/mülakat ile doküman incelemesi tekniklerinden yararlanılmıştır.
1) Anket: Literatür incelemesinden sonra araştırma problemi ve amaçları doğrultusunda hazırlanan anket formları; 2013 Ağustos – 2014 Nisan ayları arasında yüz yüze yöntemle Hatay’ı ziyaret eden yerli ve yabancı turistlere uygulanmıştır. Zaman diliminin geniş olmasının nedeni, hem anketlerin geri dönüş yüzdesini yüksek tutmak hem de destinasyonun farklı mevsimsel özellikteki gastronomi ürünlerine (yaz ve kış dönemi) ilişkin değerlendirmelerin alınmasının hedeflenmiş olmasıdır. Anketlerin bir bölümü araştırmacı tarafından yüzyüze uygulanmışken, diğer bölümü otel işletmelerinin destekleri ile onların izni ve bilgisi dâhilinde görevlendirilen turizm lisans öğrencileri tarafından uygulanmıştır. Anket uygulananlar öncelikle konaklama işletmelerindeki turistler olup, bu kişileri az da olsa özellikle gastronomi amaçlı turlarla günübirlik destinasyonu ziyaret eden kişiler izlemiştir. Katılımcıların tamamının destinasyonda yerel mutfak deneyimlerinin olmalarına dikkat edilmiş, geri dönen bazı
anketlerde bu durumu belirtmedikleri halde görüş bildiren kişilerin anket formları, değerlendirme dışında bırakılmıştır.
Anketin dizaynında, araştırma hipotez ve amaçlarında ifade edilen hedeflerin ölçülmesine yönelik verilerin toplanması gerektiğinden; literatür taramalarında konuyla ilişkili olan çalışmalardan birebir yararlanıldığı gibi, uyarlama ve özgün ifadelere de yer verilerek, anket ölçek planı tablosunda (Tablo 15) belirtilmiştir.
Hazırlanan anket formu, son halini almadan önce, pilot (test) uygulamalar ve konuyla ilgili uzman kişilerin görüşlerine sunularak; eksikliklerden, hatalardan ve konuyla doğrudan ilgisi olmayan bilgi istemlerinden arındırılmaya; ifade bozuklukları da düzeltilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, 2 farklı kontrol grubuna pilot anket uygulamaları yapılmıştır. Birincisi, destinasyonda eğitim gören 22 lisans öğrencisi; ikincisi destinasyonda konaklayan 25 kişilik turist grubudur. Toplam 47 kişiye uygulanan bu pilot çalışmanın yanı sıra, anketi inceleyen uzmanların görüş ve önerileri doğrultusunda bazı bölümler (örneğin, destinasyonun çekiciliklerinin değerlendirilmesine yönelik 20 kriterin yer aldığı kısım, destinasyonda ziyaret edilen yerler gibi) olduğu gibi çıkarılırken, bazı önermelerin ifade edilişleri düzeltilmiş, bazılarının da yanıtlanma ölçeği kriteri değiştirilmiştir (örneğin, 5’li likert ifadesi yerine, birden fazla seçimli soru halinde ifade edilmesi gibi).
Araştırmada kullanılan anket formu, yedi bölümden oluşmakta olup, açık ve kapalı uçlu sorularla istenilen bilgilerin toplanması hedeflenmiştir.
Tablo 15. Anket Ölçeği Uygulama Planı
Hedef/Amaç Ölçek / İçerik Referans(lar)
1) Katılımcıların Demografik Özellikleri • Yaş, • Cinsiyet, • Medeni Hâl, • Eğitim Durumu, • Meslek, • Yaşadığı Şehir/Ülke 2) Katılımcıların Seyahat/Tatil Karakteristiği
• Tatile Çıkma Nedeni, • Tatil Aracısı,
• Tatil Tipi,
• Destinasyona Geliş Sıklığı, • Birlikte Tatile Çıkılan Kişi, • Gastronomi Deneyimi Mekânları, • Gastronomi Harcamaları % 3) Katılımcıların Yeni
Gastronomi Ürünlerine Yönelik İlgi ve Çekinceleri
• Yeni Gastronomi Ürünlerine Duyulan İlgi/İstek Önermeleri • Yeni Gastronomi Ürünlerine Duyulan
Korku/Çekince Önermeleri
Shenoy, (2005)
4) Destinasyon Gastronomisi Bilgi Kaynakları
• Gastronomi Bilgi Kaynakları (Genel ve Destinasyon-Hatay Özelinde)
Karim, (2006)
5) Gastronominin
Katılımcılara Anlamı • Gastronomi Ürünlerine Yönelimin Taşıdığı Anlamlar / Motivler Kim and Eves (2013)
6) Katılımcıların, Gastronomi/ Yerel Gıda Ürünlerine Yönelik Görüş, Davranış ve Değerlendirmeleri • Destinasyondaki Gastronomi Deneyimleri Etkilerine/Değerlendirmelerine Yönelik Önermeler • Destinasyondaki Gastronomi Deneyimlerine Yönelik Önermeler • Gastronominin Seyahat Tercihlerine
/ Nedenlerine Etkisine Yönelik Önermeler
• Destinasyon Gastronomi Kültürüne Yönelik Görüşler
Kivela and Crotts (2006)
Correia, et al. (2008)
Jalis, et al. (2009)
• Gastronomi Faaliyetlerine Katılım • İlk Defa Tüketilen Yöreye Özgü
Gastronomik Ürün Varlığı • Tatilin Parçası Olarak Yöresel
Gastronomi Shenoy, (2005) Jalis, et al. (2009) 7) Hatay’ın ‘Turizm’ ve ‘Yöresel Yemek/Ürün’ Algısı/İmgesi
• ‘Hatay ve Turizm’, ilk akla gelen • ‘Hatay Mutfağı (yemek, ürün)’, ilk
akla gelen
• Hatay Yöresel Yemeklerinin Algısı
Jalis, et al. (2009)
Birinci bölümde, katılımcıların demografik özelliklerini (yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, meslek, yaşadığı şehir/ülke) belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır.
İkinci bölümde, katılımcıların seyahat karakteristiklerine ilişkin sorulara (tatile çıkma nedeni/amacı, tatil aracısı, tatil tipi, tatil birlikteliği, destinasyona geliş sıklığı, gastronomi deneyimi mekânları, gastronomi harcamalarının tatil harcamalarına oranı) yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, katılımcıların yeni gastronomi ürünlerine yönelik psikolojik tutumlarının ölçülmesine yönelik 10 önerme yer almaktadır. Bunların 5 tanesi yeni gastronomi ürünlerine yönelimlerine ilişkin ilgi/istek boyutuna, diğer 5 tanesi de yeni gastronomi ürünlerinden duydukları çekince/korku boyutuna ilişkin ifadelerdir. Söz konusu 5’li Likert tutum ölçeği (‘1’ kesinlikle katılmıyorum - ‘5’ kesinlikle katılıyorum), Shenoy’un (2005) çalışmasından çevrilerek kullanılmıştır.
Dördüncü bölümde, Karim’in (2006) çalışmasından esinlenerek, katılımcıların tatile gitmeyi planladıkları destinasyonların gastronomilerine ilişkin bilgi edindikleri kaynakların neler olduğu genel ifadesinin yanında; özel de Hatay gastronomisine ilişkin varsa bilgi-kaynak durumlarının öğrenilmesi hedeflenmiştir.
Beşinci bölümde, katılımcıların gastronomi ürünlerine yönelimlerinde (özellikle dışarıda yemek yeme) öne çıkan motivlerin neler olduğunun belirlenmesine yönelik, birden fazla seçim yapabildikleri ifadeler yer almıştır. Anketin bu bölümü, Kim ve Eves’in (2013) çalışmasından yararlanılarak oluşturulmuştur.
Altıncı bölümde; katılımcıların gastronomiye ilişkin görüş, davranış ve değerlendirmelerinin öğrenilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla, ilk olarak 5’li Likert ölçeğine göre (‘1’ kesinlikle katılmıyorum - ‘5’ kesinlikle katılıyorum) oluşturulan 19 önerme ile katılımcıların gastronomiye ilişkin (genel ve destinasyon özelinde) görüş ve değerlendirmeleri alınmıştır. Önermeler; Kivela and Crotts (2006), Correia, Moital, Da Costa and Peres (2008) ile Jalis, Zahari, Izzat and Othman (2009) çalışmalarından derlenerek oluşturulmuştur.
Bu bölümde, söz konusu 4 boyutlu 19 önerme dışında; Shenoy (2005) ve Jalis, et al. (2009) çalışmalarından hareketle, katılımcıların destinasyonda ilk defa deneyimledikleri yerel gastronomi ürünü olup olmadığı, destinasyonda gerçekleştirdikleri gastronomi etkinliklerinin neler olduğu ve destinasyon gastronomisinin tatillerinin bir parçası olup olmadığının tespitine yönelik sorular yer almıştır.
Yedinci ve sonuncu bölümde; katılımcıların destinasyonun ‘turizm’, ‘yerel mutfak ürünü’ ve ‘yöresel yemek’ algılarına/imajlarına ilişkin görüşlerinin öğrenilmesine yönelik, Jalis, et al. (2009) çalışmasından esinlenen sorular yer almıştır.
2) Doküman/Belge İncelemesi: Belge/doküman tarama-inceleme,
mevcut kayıt veya belgelerin veri kaynağı olarak ele alınarak, sistemli olarak incelenmesi (Karasar, 2010, s.183) olup, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgiler içeren yazılı ve görsel materyal malzemelerin analizini kapsar (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s.187).
Tablo 16. Gastronomi Turizm Arz Kaynakları
TURİSTİK
ALTYAPI AKTİVİTELER ETKİNLİKLER ORGANİZASYONLAR
A) Fiziksel Yapılar 1. Şarap Barları 2. İçkili Mekânlar 3. Çiftçi Pazarları 4. Yiyecek Dükkânları 5. Mutfak Müzeleri 6. Restoranlar A) Tüketim 1. Restoranlarda Yeme 2. Yerel Ürünlerle Piknikler 3. Yiyecek ve İçecek Satın Alma 4. ‘Kendin Topla’ Konseptleri A) Tüketici Gösterileri 1. Yemek ve Şarap Gösterileri 2. Mutfak Aletleri ile İlgili Gösteriler 3. Ürün Sergileri 1. Restoran Sınıflama / Tescilleme Sistemleri 2. Yemek / Şarap Tescilleme Sistemleri (VQA) 3. Topluluklar (Slow Food vb.) 4. Konaklama ve Turizm Dernekleri 5. Medya (yazılı, görsel, internet) 6. Pazarlama Ajansları ve Organizasyonları B) Arazi Kullanımları 1. Çiftlikler 2. Meyve Bahçeleri 3. Zeytinlikler 4. Üzüm Bağları 5. Kentsel/Kırsal Restoranlar B) Turlar 1. Şarap Bölgeleri 2. Tarım Bölgeleri 3. Kentsel Yemek Mekânları B) Festivaller 1. Yemek Festivalleri 2. Şarap Festivalleri 3. Bağ Bozumları 4. Hasat Festivalleri C)Rotalar/Sokaklar 1. Şarap Aksları 2. Yemek Aksları C) Eğitim/Gözlem 1. Yemek Okulları 2. Şarap Tadım Kursları 3. Şef Yarışmaları Gözlemleme / İzleme 4. Yiyecek ve İçecek Kitap ve Dergileri Okumak
Araştırma kapsamında; yazılı ve görsel bilgi ve belgeler incelenmiş, destinasyonun gastronomi turizmi açısından çekim unsuru olarak değerlendirilebilecek kaynaklarının, ‘gastronomi turizmi arz kaynakları’ (Tablo 16) özelinde betimsel analizi yapılarak, mevcut durumu ortaya konulmuştur. Destinasyonun gastronomi turizmi arz kaynakları, yukarıda verilen tabloda yer alan 4 ana başlık (turistik altyapı, aktiviteler, etkinlikler, organizasyonlar), 8 alt başlık ve bunlara bağlı 37 kriter özelinde değerlendirilmiştir.