Araştırmanın birinci kısım çalışması için öncelikle alanda Uzman kişilerin belirlenmesi gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla alan yazın taramasına dayalı olarak araştırmanın temel konusunda Uzman olarak kabul görebileceği düşünülen isimler araştırmacı tarafından belirlenmiştir. Belirlenen Uzman isimler müzik eğitimi ve müzik bilimi üzerine çalışmalarda bulunan 5 uzmana gösterilerek belirlenen isimlere
eklenebilecek ya da listeden çıkarılması gerekenler konusunda görüş istenmiştir. Araştırmacı tarafından hazırlanan ve içinde 19 Uzman ismin bulunduğu listeye uzmanların da görüşleri doğrultusunda iki yeni isim daha eklenerek konu ile ilgili toplam 21 isim belirlenmiştir.
Belirlenen isimlere araştırmacı tarafından araştırmanın amacı, problemleri ve yöntemi ile araştırma konusunun kısaca tanıtıldığı ve kişinin bu çalışmaya destek olma adına görüşme gerçekleştirilme üzere e-posta ve telefon aracılığıyla randevu talebinde bulunulmuştur.
Listedeki tüm katılımcı adayları ya da diğer bir değişle Uzman kişiler bu çalışmaya görüş ve düşünceleri ile destek vermek istediklerini ifade etmişlerdir. Ancak araştırma sürecinde tarafların yaşadığı bazı özel durumlar (hastalık, yurt içi ya da dışı geziler vb.) nedeniyle toplam 21 olan Uzman kişilerden 17’si ile görüşme gerçekleştirilebilmiştir. Katılımcılarla görüşmeler 09.09.2006 ile 27.03.2007 tarihleri arasında katılımcıların bulundukları illerde (Ankara, İstanbul, İzmir, Kayseri ve Erzurum) katılımcıların kendi ofislerinde gerçekleştirilmiştir. Tüm katılımcıların araştırmacıyı içten karşılaması, araştırılan konuya ilişkin motive edici tutumları araştırmacıyı cesaretlendirmiştir.
Katılımcılar ile yapılan görüşmeler katılımcıların izinleri ile araştırmacı tarafından ses kayıt cihazına kaydedilmiştir. Ardından ses kayıt cihazına ses dosyası olarak kaydedilen görüşme, araştırmacı tarafından deşifre edilerek görüşmedeki ifadeler yazılı metin haline getirilmiştir. Her bir katılımcı için bu işlem tekrar edilerek tüm katılımcıların düşünceleri yazılı hale getirilmiştir. Üçüncü aşamada ise; katılımcıların deşifre edilen düşünce ve görüşleri beş (5) nüsha çoğaltılarak, ikisi (2) Türkçe öğretmeni, üçü (3)’de müzik öğretmeni olan beş kişiye okuması ve katılımcıların belli temalar çerçevesinde dikkati çeken düşüncelerini ve kritik ifadelerini belirlemeleri istenmiştir. Sözü edilen bu beş kişinin dışında araştırmacı da kendisi benzer bir çalışma yaparak toplam altı (6) okuyucunun belirlediği ifadeler bu çalışmada doğrudan kullanılmıştır. Katılımcıların benzer ve farklı görüşleri alan yazın ile karşılaştırılmış benzerlikler ve farklılıklar betimlenerek ifade edilmiştir.
Araştırmanın ikinci kısmı ile ilgili eserlerin belirlenmesinde yukarıda sözü edilen TRT arşivlerinden yararlanılırken türkülerin bölgesel özellikleri dikkate alınmıştır. Her bölgeden örnek türkü seçimine özen gösterilmiştir. Bu özenin nedeni, Türkiye coğrafyasının ve kültürünün çeşitliği ve bu çeşitliliğin türkülerin ve türkü dizilerinin tanımlanmasında farklılıklar gösterdiği biçiminde açıklanabilir. Ancak bu farklılığın alan yazında tam ve net olarak belirlenmiş olmadığından da söz edilebilir. Bu çalışma böyle bir farklılığın gerçekte olup olmadığını belirleyerek alan yazına bir katkı sağlayacaktır.
2.5. Verilerin Analizi
Bilimsel amaçlı çalışmalarda toplanan verilerin değerlendirilmesi gerekir Aziz (1994: 141). Düzensiz verilerin sınıflandırılarak işlenmesi araştırma tekniklerinin genel kurallarından biri olarak tanımlamaktadır. Araştırmacı, verilerin analizine başlamadan, nitel verilerin nasıl analiz edilebileceği konusunda alan yazını incelemiştir. İncelemeler sonunda, nitel çözümlemenin araştırmacıya özgü olduğu, esnek, yaratıcı ve yoğun çalışma süreci anlamına geldiğini fark etmiştir (Patton, 1987; Bogdan ve Biklen, 1998). Çalışmanın ilk kısmına ait verilerin analizinde katılımcıların görüşleri betimlenerek içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Çalışmanın ikinci kısmına ait verilerin seçilmesinde Türkiye kültür coğrafyasının farklılıkları ve benzerlikleri dikkate alınarak farklı coğrafi bölgelere ait türkülerin makamsal analizleri yapılmıştır. Araştırmacı tarafından seçilen eserlerin GTHM ve GTSM deki dizileri belirlenmiştir. Alan yazında GTHM’deki eserlerin makamsal bir bakış açısı ile belirli bir analiz tekniğine dayalı olarak ele alınmadığından söz edilebilir. Araştırmacı bu çalışmada GTHM’deki eserlerin makamsal açıdan değerlendirilebilmesi için özgün bir analiz tekniği kullanmıştır. Geliştirilen özgün analiz tekniğinin oluşmasında araştırmacı büyük ölçüde Özkan’ın (1994) kullandığı geleneksel yöntemden esinlenmiştir.
Araştırmacının kullandığı özgün yönteme göre makamsal analizde belirlenen türküler; karar sesi (durak), güçlüsü, dizisi, donanımı, seyir karakteri, yedeni, ses değiştirici işaretleri, genişlemesi, ses aralığı, en pes-en tiz sesleri yönlerinden analize
tabi tutularak geleneksel Türk sanat müziği repertuarından seçilmiş eserlerle karşılaştırma yapılmıştır.
2.6. Geçerlik ve Güvenirlik
Toplanan verilerin ayrıntılı olarak raporlaştırılması ve araştırmacının sonuçlara nasıl ulaştığını açıklaması, nitel araştırmalarda geçerliliğin önemli ölçütleri olarak kabul edilmekte ve araştırma sonuçlarının doğruluğunu konu edinmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2005, s. 255–257). Güvenirlik ise, araştırma sonuçlarının tekrar edilebilirliğiyle ilgilidir. Araştırma sonuçlarının benzer ortamlarda aynı şekilde elde edilip edilemeyeceğine ve başka araştırmacıların aynı veriyi kullanarak aynı sonuçlara ulaşıp ulaşamayacağına ilişkindir (LeCompte ve Goetz, 1982; Yıldırım ve Şimşek, 2005, s. 255)
Araştırmanın modeli, katılımcıları, veri toplama araçları, veri toplama süreci, verilerin çözümlenmesi ve yorumlanması ve bulguların nasıl düzenlendiği ayrıntılı bir biçimde açık, tutarlı biçimde tanımlanmıştır. Araştırmanın tüm aşamaları, alan araştırmalarında ve özellikle nitel ve nicel çalışmalar konusunda deneyimli uzmanların rehberliğinde sürdürülmüştür.
Araştırmada gerçekleşen süreçler ve bu süreçler sonunda ortaya konulan ürünler, birbiriyle tutarlılığı açısından incelenmiştir. Araştırmacının bu tutumunun, araştırmanın kendi içinde tutarlılığını tanımladığı söylenebilir.
2.7. Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunda bulunan katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bulgular aşağıda sıra ile sunulmaktadır.
Tablo 2.1. Cinsiyete Göre Dağılım 2 Cinsiyet f % Kadin 1 5,88 Erkek 16 94,12
Toplam 17 100
Çalışma grubunda tablodan da anlaşılacağı üzere erkeklerin oranı yüksektir. Çalışma grubunun bu özelliği dikkat çekicidir. Bu konuda farklı eleştiriler olabileceği dikkate alınarak bunun gerekçesi aşağıda açıklanmaktadır. Çalışma grubunun belirlenmesinde alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda araştırmanın konusuna yönelik olarak alanda kimlerin Uzman olarak kabul görebileceği çalışmasının ardından, uzmanların verdiği isimler bir araya getirilmiştir. Bu çerçevede çalışmaya katılacak olanların cinsiyetlerine göre dağılımı araştırmanın problem ve alt problemleri bağlamında önemli bir değişken olarak tanımlanmamıştır.
Çalışma grubunda araştırmaya katılan katılımcıların çalıştıkları (bağlı bulundukları) kurumlara göre dağılımları aşağıdaki Tablo 2.2’de verilmiştir.
Tablo 2.2. Bağlı Bulunan Kurumlara Göre Dağılım 3
Kurum f %
Üniversite 10 58,82
TRT 4 23,53
Kültür ve Turizm Bakanlığı 3 17,65
Toplam 17 100
Çalışmaya Türkiye’nin kültür birikimlerinin oluşmasında, bu birikimlere yönelik araştırma çalışmaları yapan, araştırma sonuçlarını hem bilim dünyası hem de toplumla paylaşan, ürettikleri ile toplumun kültürel birikimine katkı ağlayan kurumlarda sözü edilen çalışmalarda bulundukları söylenebilir. Çalışma grubunda bulunan ve Türkiye’nin değişik üniversitelerinde çeşitli akademik düzeyde
çalışmalarını sürdüren 10 akademisyenin yanı sıra dört (4) katılımcının Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’nda (TRT) koro şefi, sanat yönetmeni, ses ve saz sanatçılığı görevlerinde halen aktif olarak çalıştıkları belirlenmiştir. Çalışmaya TRT kurumunda görevli katılımcıların yanı sıra T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığ’ında araştırma kapsamı ile ilgili birimlerde hem yönetici aynı zamanda da alanda Uzman konumunda bulunan 3 katılımcı yer almaktadır.
Çalışma grubunda araştırmaya katılan katılımcıların öğrenim durumlarına ilişkin dağılımı aşağıdaki Tablo 2.3’de verilmiştir.
Tablo 2.3. Öğrenim Düzeyine Göre Dağılım 4
Öğrenim Düzeyi f % Doktora 5 29,41 Sanatta Yeterlilik 2 11,77 Yüksek Lisans 5 29,41 Lisans 4 23,53 Önlisans 1 5,88 Toplam 17 100
Katılımcıların öğrenim durumlarına bakıldığında grubun büyük çoğunluğunun doktora, sanatta yeterlilik ve yüksek lisans düzeyinde (12 kişi) dereceye sahip oldukları anlaşılmaktadır. Bu durum çalışmaya katkı sağlayan katılımcıların bilimsel düşünce sürecinden geçmiş oldukları biçiminde ifade edilebilir. Diğer taraftan bu bulgu katılımcıların aktif olarak müzik eğitimi ve müzik alanında halen aktif olarak bulunuyor olmaları da dikkate alındığında katılımcıların hem kuram hem de uygulama boyutunda önemli yaşam deneyimleri olduğu ve kuram ile uygulamayı birleştirdikleri biçiminde yorumu yapılabilir.
BÖLÜM 3
BULGULAR VE YORUMLAR
Bu bölümde, araştırmanın alt problemlerine ilişkin görüşmelerden elde edilen bulgular ve bunlara ilişkin yorumlar yer almaktadır. Bulgular önce çizelge halinde gösterilmekte, sonra sözel olarak açıklanmakta ve daha sonra yorumlanmaktadır.