Bu bölümde çalıĢmada kullanılan veri toplama araçlarının analizleri sunulmuĢtur. ÇalıĢmanın verileri, Bilimsel Süreç Becerileri Testi (BSBT), IĢık ve Ses Ünitesi Akademik BaĢarı Testi (ISÜABT), Fen Öğrenmeye Yönelik Motivasyon Ölçeği
(FÖYMÖ), Fen ve Teknoloji Dersine Yönelik Özyeterlik Ölçeği (FTÖÖ) ve Fen ve Teknoloji Dersine Yönelik Tutum Ölçeği (FTTÖ), öğrenci ve öğretmenle yapılan görüĢmeler ve fen günlükleri ile toplanmıĢtır. AĢağıda çalıĢmada kullanılan nicel ve nitel veri toplama araçlarının analizi ayrıntılı olarak verilmiĢtir.
3.4.1. Nicel Verilerin Analizi
Karma yöntemler araĢtırma yönteminin kullanıldığı bu çalıĢmanın nicel verilerinin analizinde SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 15.0 istatistik paket programı kullanılmıĢtır. Ġlk olarak her ölçümün histogram grafiklerine ve normallik katsayısına bakılmıĢ, Kolmogorov–Smirnov (K-S) testi ile puanların normallik varsayımı sağlayıp sağlamadığı kontrol edilmiĢ ve verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edilmiĢtir. Parametrik istatistik yöntemlerinin kullanılması için gereken varsayımlar incelenmiĢ ve her bir alt problem için kullanılacak istatistik yöntemleri belirlenmiĢtir. Ayrıca araĢtrımada kullanılan analiz yöntemlerine iliĢkin olarak istatistiksel olarak fark görülen sonuçların daha kapsamlı değerlendirilmesi anlamında etki değeri (eta kare) hesaplanmıĢtır. Eta kare (2)bağımsız değiĢkenin bağımsız değiĢne
üzerinde oluĢturduğu etkinin ortaya koyulmasına iĢaret eder. Eta kare 0.00 ile 1.00 arasında değiĢmektedir. Nitekim, .04 düzeyinde küçük, .06 düzeyinde orta ve 14 düzeyinde geniĢ etki büyüklüğünün olduğuna iliĢkin yorum yapılabilir (Büyüköztürk, 2010)
AraĢtırmada, deney ve kontrol gruplarının kendi içlerindeki karĢılaĢtırmaları için bağımlı t-testi kullanılmıĢtır. AraĢtırmaya katılan deney ve kontrol gruplarının kendi içlerinde öntest, sontestten elde ettikleri ortalamalar arasında cinsiyete göre anlamlı fark olup olmadığını kontrol etmek için de bağımlı gruplar için t-testi kullanılmıĢtır. Deney ve kontrol grupları arasındaki karĢılaĢtırmalarda bağımsız t-testi kullanılmıĢtır. Bağımsız gruplar için t-testi, iki bağımsız örneklemden (deney-kontrol) elde edilen ortalamalar arasında anlamlılığı test etmek üzere kullanılan parametrik bir tekniktir. Deneysel desenlerde iki gruba ait ortalamaların karĢılaĢtırılmasında sıklıkla kullanılır (Köklü, Büyüköztürk ve Bökeoğlu, 2006). Uygulama öncesi ve sonrası deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin cinsiyetlerine göre elde edilen ortalamalar arasında anlamlılığı test etmek için de bağımsız gruplar için t-testi kullanılmıĢtır.
Deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin bilimsel süreç becerileri, akademik baĢarıları, fen öğrenmeye yönelik motivasyon, fen ve teknoloji dersine yönelik özyeterlik ve tutum ölçeği öntest-sontest puanları arasında anlamlı fark olup olmadığını ortaya koymak için bağımsız gruplar için t-testi kullanılmıĢtır. Deney ve kontrol gruplarının bilimsel süreç becerileri, akademik baĢarı, fen öğrenmeye yönelik motivasyon, özyeterlik ve tutum öntest-sontest puanları arasında deney ve kontrol gruplarının kendi içlerinde anlamlı fark olup olmadığını görmek için ise bağımlı gruplar için t-testi kullanılmıĢtır.
3.4.2. Nitel Verilerin Analizi
Nitel araĢtırmalar farklı bir takım özellikler taĢır ve veri analizinde de bir takım yeni yaklaĢımları beraberinde getirir. Nitel verilerin analizi sürecinde farklı yaklaĢımlar kullanılmaktadır. Bu yaklaĢımlardan süreci daha basit hale getirmek amacıyla daha çok betimsel analiz, içerik analizi (Strauss ve Corbin, 1990; Yıldırım ve ġimĢek, 2008) ve sürekli karĢılaĢtırılmalı veri analizi (Strauss ve Corbin, 1990; Ekiz,2003) teknikleri kullanılmaktadır. Bu yaklaĢımlardan içerik analizi, toplanan verilerin daha derinlemesine analiz edilmesini sağlamanın yanında, daha önceden belli olmayan temaların ve boyutların ortaya çıkarılmasına fırsat tanır. Ġçerik analizinde temelde yapılan iĢlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmektir (Yıldırım ve ġimĢek, 2008: 223-227). AraĢtırmacının kuram açısından önemli bulunan anlamların yapılandırmasına ve sınıflandırmasına yönelik ortaya koyduğu öneri niteliğinde olan içerik analizinde (Gökçe, 2006) bu sınıflamalar sayısal verilere dönüĢtürülmekte ve nitel veri analizi yapılmaktadır (Sönmez ve Alacapınar, 2011).
Bu araĢtırmada nitel verilerin analizi sürecinde, görüĢme yapılan video kayıtları Word ortamında yazıya aktarılmıĢ ve açık kodlama tekniği ile içerik analizi yapılarak sürekli karĢılaĢtırmalı veri analizi birlikte kullanılmıĢ ve veriler NVivo 8 Nitel Veri Analizi Programı‟na aktarılmıĢtır. Sürekli karĢılaĢtırmalı veri analizde ise veriler önce elde edilir ve sonrasında veriler kategorilere ayrılır ve verilerin sürekli karĢılaĢtırılması söz konusudur (Strauss ve Corbin, 1990; Strauss ve Corbin, 1998). Bu araĢtırmada görüĢme, gözlem ve fen günlükleri verilerinin analizinde sistematik bir süreç izlenmiĢtir. Süreçte bazı öğrenci görüĢlerinden doğrudan alıntılar yazılarakyapılmıĢtır. Öğrenci görüĢleri kategorilere ayrılmıĢ ve görüĢlerin oranının tespiti için basit istatistiksel hesaplama yapılarak yüzde ve frekans değerleri hesaplanmıĢtır. Öğrenci görüĢlerinden alıntı yapılırken öğrencilerin grup isimleri (Zeka Patlaması, Yıldız Çemberi vb.) yazılmıĢ ve odak grup görüĢmede bulunan öğrencilere de Ö1, Ö2…Ģeklinde kodlar verilmiĢtir. Kamera aracılığı ile yapılan görüĢmeler yazılı metin haline getirildikten sonra görüĢme kodlama anahtarı oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan kodlama anahtarını kullanmak üzere 8 öğrencinin cevapları baĢka uzman tarafından inceletilmiĢtir. GörüĢme kodlama anahtarına iĢaretleme yapılırken inceleme yapan uzman öğrenci cevabını anahtarda bulamadığında kendisi yeni bir seçenek oluĢturmuĢtur. Bu iĢlemden sonra hem uzman hem de araĢtırmacının değerlendirmeleri kontrol edilmiĢ ve sorunun cevabı aynı koda iĢaretlenmiĢse görüĢ birliği, farklı kodlara iĢaretlenmiĢse görüĢ ayrılığı olarak kabul edilmiĢtir. Bu bağlamda yapılan veri analizinin güvenirliği; GörüĢ birliği/(GörüĢ birliği+GörüĢ ayrılığı) x 100 formülü kullanılarak hesaplanmıĢtır (Miles ve Huberman, 1994). Kodlayıcılar arasındaki güvenirlik .86 olarak hesaplanmıĢtır. Benzer Ģekilde fen ve teknoloji öğretmenine yöneltilen açık uçlu sorulara ve öğrencilerin fen günlüklerine iliĢkin fen eğitimi alanında bir uzman görüĢünden yararlanılmıĢ kodlama gerçekleĢtirilmiĢtir. Fen ve teknoloji öğretmeni ile yapılan sorularla ilgili kodlayıcılar arasındaki güvenirlik .87 ve fen günlükleri için ise .84 bulunmuĢtur.
Gerek öğrencilerle gerekse fen ve teknoloji öğretmeni ile yapılan görüĢmeler kelime, cümle ve paragraflarla ortaya konmuĢtur. Elde edilen veriler bu Ģekilde analiz edilirken ilk etapta oluĢturulan kodlama listesinden sonra kodlama listesi tekrar incelenmiĢ ve yeniden düzenlemiĢ ve eldeki verilerin sınıflandırmasını sağlayacak Ģekilde daha kısa bir liste oluĢturularak (Bogden, Biklen, 2007; Gay, Mills ve Airasian, 2006) bu liste üzerinden bir dizi temaya ulaĢılmıĢtır (Creswell, 2005; Maxwell, 2005;
Strauss ve Corbin, 1998). Bu temalara ve kodlara iliĢkin örnekler sırası ile aĢağıda sunulmuĢtur. Öğrencilerin haftanın yorumu (çiçek odası) formu yardımı ile görüĢlerinin alınmasına iliĢkin veriler kodlanmıĢ ve kodlar arasındaki ortak yönler belirlenerek oluĢturulan tema ve kod listesinin bir bölümü Tablo 3.18‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 3. 18
Tema ve Kod Listesi Örneği
Tema Kodlar
1.hafta fen ve teknoloji dersinde öğrenilenlere iliĢkin düĢünceler
IĢık, ıĢık kaynaklar, doğal ıĢık kaynakları, yapay ıĢık kaynakları, ıĢığı geçiren maddeler, ıĢığı geçirmeyen maddeler, ıĢığı yansıtan maddeler, ıĢığın doğrular boyunca (doğrusal) yayılması, görme olayı 1. Grup
(Zeka Patlaması) IĢık-ıĢık kaynakları-ıĢığı geçiren maddeler-ıĢığı geçirmeyen maddeler-ıĢığın doğrusal yayılması- arkadaĢımızı nasıl gördüğümüz
2. Grup
(Yıldız Çemberi)
IĢık-ıĢık kaynakları-doğal ıĢık kaynakları-yapay ıĢık kaynakları-ıĢığın doğrusal yayılması-çevremizdekileri nasıl gördüğümüz
3. Grup (KarmakarıĢık)
IĢık-ıĢık kaynakları-ıĢığı geçiren-ıĢığı geçirmeyen maddeler, ıĢığı yansıtan maddeler
4. Grup
(IĢık ve Ses Uzmanları) IĢık-doğal ıĢık kaynakları-yapay ıĢık kaynakları-ıĢığın doğrular boyunca yayılması-ıĢığı geçiren maddeler-ıĢığı yansıtan maddeler
5. Grup
(Fenin Dahileri)
IĢık-ıĢık kaynakları-doğal ıĢık kaynakları-yapay ıĢık kaynakları-ıĢığı geçiren maddeler-ıĢığı geçirmeyen maddeler-Ay‟ı nasıl gördüğümüz
Öğrencilerle uygulama ortası ve sonunda yapılan odak grup görüĢme sonrası görüĢlerinin alınmasına iliĢkin veriler kodlanmıĢ ve kodlar arasındaki ortak yönler belirlenerek temalar oluĢturulmuĢtur. AraĢtırmada kullanılan tema ve kod listesinin bir bölümü Tablo 3.19‟da gösterilmiĢtir.
Tablo 3. 19
Tema ve Kod Listesi Örneği
Tema Kodlar
Ön bilgileri yoklama ve merak uyandırma aĢamasında yapılan etkinliklere yönelik düĢünceler
Eğlenceli Hatırlama
YanlıĢ ya da eksik bilineni fark etme
Kalıcılığı sağlama KeĢfetme aĢamasında yapılan etkinlikler esnasında hissedilenler YanlıĢı düzeltme
Öğrenme KeĢfetme Eğlence Heyecan Mutluluk
Öğrencilerin odak grup görüĢme sonrası elde edilen verilerin analizinde Tablo 3.19‟daki kodlardan bazılarının nasıl kullanıldığı aĢağıda örneklendirilmiĢtir.
Hatırlama: Yani 5.sınıfta da ses konusunu işlemiştik etkinlikler sayesinde 5.sınıfta öğrendiklerimi hatırladım. Hem eğlendim hem de hatırladığım bilgilerle daha kalıcı bilgi öğrendim.
Öğrenme: Ben bu zamana kadar suya taş attığımızda suda dalgaların öyle oluştuğunu düşünüyordum ama sesin dalgalar halinde yayıldığını öğrendim.
Öğrencilerin fen günlükleri yardımı ile görüĢlerinin alınmasına iliĢkin tema ve kod listesinin bir bölümü Tablo 3.20‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 3. 20
Tema ve Kod Listesi Örneği
Tema Kodlar
5E öğrenme modeli ile yürütülen ders esnasındaki algılar Mutluluk Eğlence Merak Heyecan Fen ve teknoloji dersinde uygulanan 5E öğrenme modeline
uygun etkinliklere yönelik düĢünceler Grup çalıĢmasını geliĢtirme Günlük hayatta kullanma KeĢfetmeyi sağlama Ön bilgileri hatırlatma Öğrenilenleri sunma BaĢka durumlara uyarlama Değerlendirmeyi sağlama
Öğrencilerin fen günlüklerine yazdıklarının analizinde Tablo 3.20‟deki kodlardan bazılarının nasıl kullanıldığı aĢağıda örneklendirilmiĢtir.
Mutluluk: Fen ve teknoloji dersinde yeni şeyler öğrendikçe ve keşfettikçe çok mutlu oldum.
Eğlence: Yaptığımız etkinlikler çok eğlenceliydi.
Grup çalıĢmasını geliĢtirme: Sınıfta beş kişilik gruplar oluşturduk. Grubumuza bir isim verdik ve bazı etkinlikleri birlikte daha iyi yaptık.
Özetleyici: Fen günlükleri tutarak o günkü fen ve teknoloji dersinde öğrendiklerimizi özetlemiş olduk. Günlüğümü tekrar okuduğumda o gün neler yaptıysak hepsini yazdığımı gördüm.
3.4.2.1. Nitel Veri Analizinde Güvenirlik ve Geçerlik
Bu araĢtırmanın nitel bölümünü oluĢturan açık uçlu sorulardan oluĢan haftanın yorumu, odak grup görüĢme ve fen ve teknoloji öğretmeni görüĢme formları ile öğrencilerin tuttukları fen günlüklerinden elde edilen verilerin analiz sürecinin
güvenirlik ve geçerlik boyutlarında ele alınması nicel verilerin analiz süreçleri kadar önem taĢımaktadır.
Bu bağlamda ele alınması gereken önemli bir husus nitel araĢtırmanın güvenirlik ve geçerlik açısından ele alınmasının ön koĢulu nicel araĢtırmanın gerekliliğine göre tasarlanmıĢ klasik güvenirlik ve geçerlik çalıĢmalarının nitel araĢtırma desenlerine aktarılması gerekmektedir (Turgut, 2005).
Lincoln ve Guba (1985; Akt. Yıldırım ve ġimĢek, 2008:264), nitel araĢtırmanın niteliğini arttıracak bu dönüĢümden hareketle bazı önemli stratejiler öne sürmüĢlerdir. Geçerlik ve güvenirlik kavramlarını nitel araĢtırmaya göre yorumlarken bazı değiĢikliklere gitmiĢlerdir. Bu çerçevede “iç geçerlik” yerine “inandırıcılık”, “dıĢ geçerlik” yerine “aktarılabilirlik”, “iç güvenirlik” yerine “tutarlık” ve “dıĢ güvenirlik” yerine ise “teyit edilebilirlik (onaylanabilirlik” Ģeklinde bir terminoloji kullanmıĢlardır.
Altun ve Yılmaz ‟ın (2008) ifadesine göre, araĢtırma boyunca uzun süren bir etkileĢim, derinlemesine veri toplama, çeĢitleme, uzman görüĢü alma ve veriyi analiz ettikten sonraki yapıyı veri kaynağına (katılımcı teyidi) sunulması iç geçerliği (inandırıcılık)sağlamanın ölçütüdür. Lincoln ve Guba (1985; Akt. Turgut, 2005) ın ifade ettiği biçimde dıĢ geçerlikte (aktarılabilirlik), araĢtırmacı veri analiz sürecini ve bu süreçte ortaya koyduğu yapıyı ayrıntılı bir Ģekilde ortaya koyar.
Nitel araĢtırmanın iç güvenirlik (tutarlık) boyutunda araĢtırmanın tutarlığını sağlamada temel alınan kriter araĢtırmanın tüm süreçte de tutarlık incelemesinin yapılmasına fırsat tanımasıdır. DıĢ güvenirlikte (teyit edilebilirlik) ise, elde edilen sonuçlarda araĢtırmacının öznel yargılarından bağımsız olması ve araĢtırmacının berileri bir baĢka araĢtırmacının denetimine açabilmekte ve verilerin teyit edilebilir nitelikte olması gerekmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2008:272).
Bu araĢtırmada inandırıcılığın sağlanmasında öğrencilerle yapılan odak grup görüĢme ve birebir görüĢmeler sonrasında okullarına gidilerek öğrencilerle tekrar yüz yüze ve de elektronik ortamda görüĢülmeye devam edilmiĢ ve katılımcı teyidi sağlanmıĢtır. Uygulama süreci sonrasında fen ve teknoloji ile yapılan yüz yüze görüĢmenin ardından gerek telefonla gerekse elektronik ortamda görüĢülmüĢtür.
AraĢtırmada inandırıcılığı arttırmak için hem veri hem de yöntem çeĢitlemesine gidilmiĢtir. AraĢtırmacının tüm uygulamayı ders öğretmeni ile yürütmesi, öğretmenin gözlem notları tutması, öğrencilerin süreçle ilgili farklı zamanlara görüĢlerine baĢvurulması ve fen günlükleri tutmaları gibi farklı veri toplama yöntemlerine baĢvurulması da tutarlılığı sağlamak amacıyla baĢvurulan önemli bir yöntem niteliği taĢımaktadır.
Bu araĢtırmanın aktarılabilirlik boyutunda, araĢtırmadan elde ettiği verileri açık ve anlaĢılır bir biçimde ortaya konmuĢtur. Nitekim alt baĢlıklar Ģeklinde araĢtırmanın modeli, çalıĢma grubu, veri toplama araçları, veri toplama süreci, verilerin analizi ve yorumlanması ile bulgular bölümleri ayrıntılı bir biçimde açıklanmıĢtır. AraĢtırmanın nitel bölümünden elde edilen nitel veriler alıntılar Ģeklinde açık bir Ģekilde sunulmuĢtur.
AraĢtırmanın tutarlığını sağlamak amacıyla, bütün uygulama süreci video kaydı altına alınmıĢ ve süreç fen ve teknoloji dersi öğretmeni tarafından gözlemlenmiĢtir. Süreç sonunda elde edilen nitel veriler farklı kodlayıcılar tarafından kodlanmıĢ ve bu kodlar karĢılaĢtırılarak tutarlık sağlanmaya çalıĢılmıĢtır. Her veri kod ve tema bütünlüğü içinde verilmiĢ ve analiz edilmiĢtir.
AraĢtırmanın teyit edilebilirliği için veri kaynakları ayrıntılı bir biçimde sunulmuĢtur. Konuyla paralel çalıĢacak araĢtırmacılara kaynaklık etmesi bakımından üzerinde durulan bu bölümde, araĢtırmanın ham verileri ve süreç sonunda elde edilen veriler kayıt altında tutulmuĢ ve baĢka bir araĢtırmacının denetimine açılmıĢtır.
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM
Bu araĢtırmanın amacı, 6. sınıf fen ve teknoloji dersi ıĢık ve ses ünitesinde 5E öğrenme modeline dayalı etkinliklerin öğrenme ürünleri üzerindeki etkisini belirlemek ve bu etkinliklerin derste kullanımına yönelik öğrenci görüĢlerini tespit etmektir. Bu bölümde nicel ve nitel verilerin analizi sonucunda araĢtırmanın problem ve alt problemleri ile ilgili bulgular ortaya konmuĢ ve yorumlanmıĢtır.