Verilerin Analizi ve ĠĢlenmesi

1.3. Verilerin Analizi ve ĠĢlenmesi

Nitel araĢtırma sürecinde en önemli sorun, verilerin analizinde yaĢanmaktadır; çünkü nitel araĢtırmalarda elde edilen bulgular nicel araĢtırmadaki gibi yapılandırılmıĢ bir analiz sürecine tabi tutulamamaktadır. Verilerin analizi sürecinde, elde edilen veriler incelenmekte, anlamları keĢfedilmekte, veriler düzenlenmekte ve özetlenen veriler yorumlanmaktadır (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel. 2009). Verilerin yorumlanmasında, betimsel analiz ya da içerik analizi kullanılabilmektedir. AraĢtırmada öğrenci söylemlerini derinlemesine inceleme ihtiyacından dolayı, kavram ve temalara ulaĢmayı gerektiren içerik analizi kullanılmıĢtır

Verileri iĢleme süreci, ham verilerin analize uygun hale getirildiği aĢamadır. Çünkü gözlem, görüĢme ve dokümanlar aracılıyla elde edilen veriler henüz ham verilerdir. Bu verileri analiz edebilmek için verilerin özelliklerine göre iĢleme tabi tutulması gerekmektedir. Örneğin; gözlem yoluyla elde edilen veriler araĢtırmacı tarafından izlenerek, aynı Ģekilde görüĢmeler de dinlenerek yazıya geçirilmelidir. Ayrıca dokümanların tümü incelenerek araĢtırmayı ilgilendiren boyutları seçilmeli ve tasnife hazır hale getirilmelidir.

Bu araĢtırmada uygulanan etkinlikler süresince elde edilen veriler, süreç boyunca kamera ile kayıt altına alınmıĢtır. Aynı gün içinde izlenen bu görüntüler yazıya aktarılmıĢtır. Etkinlikler esnasında öğrencilerin etkinliklerle ilgili yaptığı resimler de, öğrencilere anlattırılarak kayıt altına alınmıĢ ve yazıya aktarılmıĢtır.

1.3.1. Yazıya Dökme

AraĢtırma sürecinde konuĢulanları yazıya aktarmaya, yazıya dökme denilmektedir. Mayring‟e (2000) göre, yazıya dökme zahmetli ancak güçlü bir yorumlama için kaçınılmaz bir süreçtir. Bu süreç içinde notların alındığı, ifadeler arasındaki bağlantıya göre iĢaretlemeler yapıldığı görülmektedir. Bu durum yorumlamayı kolaylaĢtırmakta ve unutmayı engellemektedir. Genellikle bu çalıĢma yazılı dile çevrilerek yapılmakta böylece cümleler kullanan tarafından düzeltilmektedir.

Bu araĢtırmada, süreç kamera ile kayıt altına alınmıĢ, kayıtlar yazıya aktarılmıĢtır. Aktarım sırasında, çocukların dili doğru kullanamamasından kaynaklanan sıkıntılar dikkate alınmıĢ ve bozuk kullanımlar düzeltilmiĢtir.

15

Kayıtların yazıya aktarımı sırasında bazı kısaltmalar kullanılmıĢtır. Bu diyaloglara dair bir örneğe aĢağıda yer verilmiĢtir.

ġekil 1: Etkinlik Diyalogunda Kullanılan Kısaltmalar

Kamera kayıtlarının yazıya dökülmüĢ halinde de görüldüğü gibi, öğretmen ve öğrenciler kodlanarak verilmiĢtir. Öğrencilerin cinsiyet ve isimlerinin yer aldığı ifadede; öğrencilerin gerçek isimleri verilmemiĢ yalnızca isimlerinin baĢ harflerine yer verilmiĢtir. Yukarıdaki tabloda da, etik sorunlara neden olmamak için öğrenci isimleri sembolik olarak yer almıĢtır. Örneğin; KA: Kız Arya, ER: Erkek Rüzgâr, olarak kodlanmıĢtır. Burada kullanılan isimler temsili olarak kullanılmıĢtır, örneklemde yer alan öğrencilere ait değildir. SÖ, sınıf öğretmenini ifade ederken, AÖ, araĢtırmacı öğretmeni ifade etmektedir. Öğrenciler zaman zaman sorulara hep bir ağızdan yanıt vermiĢtir, bu durumu ifade etmede ise TÖ, tüm öğrenciler ifadesi kullanılmıĢtır. Etkinlik planlarında Etkinlik numarası ve ilgili Türk büyüğü birlikte verilmiĢ, Türk büyüğünün isminin baĢ harfi kullanılmıĢtır. Örneğin; M1: Mevlana ile ilgili 1. Etkinlik olarak ifade edilmiĢtir.

Veri toplama süreci yaklaĢık olarak iki aylık bir zaman dilimini kapsadığından, her etkinlik uygulamasının ardından kayıt altına alınmıĢ ve verilerin daha sağlıklı değerlendirilmesi için anında yazıya dökülmüĢtür.

16

1.3.2. Yorumlama Teknikleri

Elde edilen verilerin, analiz edilmesi sonuca ulaĢmayı sağlamaktadır. Bu durumun gerçekleĢmesi yorumlama tekniklerine bağlı olarak meydana gelmektedir. Eylem araĢtırmalarında, birkaç analiz bir arada yapılabilmektedir.

Dokuz Türk büyüğünden faydalanılan bu araĢtırmada, nitel içerik çözümlemesi, söylem analizi ve yorumsal analiz tekniklerinden yararlanılarak yorumlama yapılmıĢtır.

Nitel İçerik Çözümlemesi:Çözümleme; sözlü ifadelerin sistemli bir Ģekilde analiz

edilme sürecidir. Bu süreçte elde edilen materyaller kademeli olarak incelemeye tabi tutulmaktadır (Mayring, 2000, s.99). Nitel araĢtırma, doğası gereği çok geniĢ yorumlamalara ulaĢabilecek bakıĢ açısına sahiptir. Bu durum içeriğin çözümlenmesini oldukça karmaĢık bir süreç haline getirmektedir. Nitel çözümleme tekniklerindeki çeĢitlilik, çözümlemede tek bir doğrunun olmadığının göstergesidir (Punch, 2005, s.198). UlaĢılacak sonuçların gerçekçi olması için çözümleme yönteminin bilinmesi gerekmektedir. Bu çalıĢmanın, içerik çözümleme aĢamasında özetleme yöntemi kullanılmıĢtır. Özetlemeyle materyal belirli noktalara indirgenir ve çekirdek içeriğe ulaĢılmaya çalıĢılır. Özetlemeden, kategori oluĢturmak için faydalanılır (Mayring 2000: 99).

Yorumsal Analiz: Hermeneutik yaklaĢım olarak da bilinen yorumsal analiz, elde edilen

verilerin detaylı incelenme, öngörülerin aĢama aĢama gözden geçirilme sürecidir. Bu yaklaĢım, anlamlara ulaĢma çabası olarak da görülmektedir (Mayring, 2000, s.96). Sosyal bilimler alanında yapılandırılmamıĢ ya da yarı yapılandırılmıĢ çalıĢmalara hermeneutik yaklaĢım uygun düĢmektedir. AraĢtırmacının verileri özümseme, parçalara ayırma, parçaları birleĢtirme aĢamaları araĢtırmacıyı sonuca götürmektedir (CoĢkun- Keskin, 2007, s.47).

AraĢtırma öncesinde etkinlik hazırlama ve uygulama aĢamalarında uzman görüĢlerine baĢvurularak gerekli düzenlemeler yapılmıĢtır. Doğal ortamda elde edilip anlamlandırılmaya çalıĢılan ses ve görüntü kayıtları, resimler ve fotoğraflar, araĢtırmacı, sınıf öğretmeni ve aĢağıda yer verilmiĢ olan değerlendirme esasları çerçevesinde yorumlamaya tabi tutulmuĢtur. Veriler hem parçalar halinde hem de bütün olarak ele alınmıĢtır. Etkinlik sonuçları sınıf öğretmeni ile paylaĢılarak aynı sonuca

17

ulaĢılıp ulaĢılmadığı incelenmiĢ ve bu yolla araĢtırmanın güvenilirliği arttırılmaya çalıĢılmıĢtır.

Fines (2002), düĢünme becerilerinin temelini düĢ gücünün oluĢturduğunu bu gücünde; süreğen ya da durağan olarak ayrıldığını ifade etmiĢtir. Durağan düĢ gücünde; geçmiĢteki olay ve nesneler görülüp, resmedilmektedir. Olay olduğu gibidir, yorum yapılmamaktadır. Süreğen düĢ gücünde ise hayal edilen olayın açıklaması, yorumlanması, değerlendirilmesine yer verilmekte; neden, nasıl gibi sorular sorulmaktadır (Dilek, 2005: 3 - 4). Bu bağlamda; araĢtırmada uygulanan etkinlikler süreğen ve durağan düĢ gücüne göre değerlendirilmiĢtir. AraĢtırmada elde edilen verilerin, etkinlik amacına hizmet edip etmediği, problem durumunun çözümüne yönelikliği incelenmiĢtir. Her etkinlik bir Türk büyüğünü öğretmeyi, yaĢ itibari ile çocuğun fikir sahibi olmasını hedef alırken aynı zamanda, zaman kavramını oluĢturma, milli duyguları ortaya çıkarma, model olma, empati yapabilme, iletiĢim kurma ve sürdürme, problem çözebilme becerilerine temel olmayı hedeflemiĢtir. Empati kurabilme, çocukların düĢ gücüne ve hayal edebilme becerisine sahip olduğunun göstergesidir. Bu beceri çocuğun geçmiĢi algılamasını sağlamaktadır. Bu nedenle, etkinlikler içinde ve sonucunda çocukların hangi düĢ gücüne sahip olduğu önem kazanmıĢtır. Veriler, her etkinlik için ayrı ayrı değerlendirilmekle birlikte genel olarak bir etkinliğin alt amaçlara ulaĢıp ulaĢmadığı, öğrencilerin etkilenme, etkinliğe ilgi gösterme durumları da dikkate alınmıĢ ve aradan belli bir süre geçtikten sonra anlatılan olayların hangi Türk büyüğüne ait olduğunu hatırlama düzeyleri incelenmiĢtir. Ayrıca son bölümde yapılan bu uygulamayla, tüm etkinlikleri kapsayan genel bir değerlendirme oluĢturulmuĢtur. AraĢtırma süresince öğrencilerin ön bilgileri ölçüldüğü gibi uygulama sonrasındaki bilgileri de ölçülmüĢtür.

Söylem Analizi: Worrall (1990); söylemin bir iletinin tüm boyutlarını sadece iletinin

içeriğini değil, onu kimin, neye dayanarak, kime hangi amaçla söylediğini de kapsadığını ifade etmiĢtir (Punch, 2005. s:215).

Söylemlerde, anlamlar kiĢiye özgü ifadeler taĢımaktadırlar. Bu ifadelere göre; söylemlerden sonuçlar çıkarılabilir. Gee ve meslektaĢları (1992); söylemin iki aĢamada kullanılabileceğine dikkat çekmiĢtir: söylemin yapısını incelemek ya da sonuçlara ulaĢmak için kanıt göstermek (Punch, 2005).