Kimlik OluĢumu, Okul Öncesi Eğitim ve Sosyal Bilgiler

somut olaylar yardımıyla anlaĢılması güç soyut fikirleri öğrenmeye devam ederler.

 Sekiz ile on yaĢ arasındaki bu aĢamada, çocuklar nesne ve olayları anlamak için mantıklarını kullanmaya baĢlarlar. Bu aĢamada, çocukların milli duyguları daha olgun bir hal almaktadır. Soyut düĢünebilen çocuklar, ideolojik de düĢünebilirler. BeĢinci sınıfın sonuna doğru, milli kimliklerini, bayrağını ve ülkesini kuranları benimseyip onlara sahip çıkarlar. Dünya görüĢlerine yurtseverlik duygusu da katılır.

 On bir ile on dört yaĢ arasındaki aĢamada, çocuklar soyut düĢünmeye ve gerçekle ilgili alternatifler üretmeye baĢlarlar. Çocuklar kendilerini ve ülkelerini ele alırlar, büyük bir sistemin parçası olduğunu algılarlar.

2.1.2. Kimlik OluĢumu, Okul Öncesi Eğitim ve Sosyal Bilgiler

KiĢilik; insanların kendine özgü davranıĢlarını içermektedir. Büyümenin en hızlı yaĢandığı erken çocukluk döneminde, kiĢiliğin temeli Ģekillenmektedir (ÇağdaĢ ve ġahin, 2002). KiĢilik önce ailede daha sonra çevre ve eğitim kurumlarında Ģeklini almaktadır. Erikson‟a göre, insan kimliği ekonomik, politik, sosyo- kültürel, manevi temellerden meydana gelmektedir. Bir bireyin, bir ulusun parçası olduğunu bilmesi ona güven sağlamaktadır. GeliĢim aĢamalarını sağlıklı aĢabilmek için tüm bunlara ihtiyacı olan bireyin geliĢimini gerçekleĢtirebilmesi için aidiyet duygusunun geliĢmesi gerekmektedir. Kendini bir grubun üyesi olarak algılayan insan da kendini güvende hissetmektedir.

Hall (1999); 5 yaĢlarındaki bir çocuğun kendi kültürel kimliği ile kültürel geçmiĢini anlamaya baĢladığını savunmuĢ ve bu dönemde çocukların kültürler arasında farklılıklar ya da benzerlikler olduğunun da farkına vardığını ifade etmiĢtir. Bu bağlamda Stern‟e (2000) göre ise, çocuk kendi kültürüne saygı duymayı ve yüceltmeyi öğrenirken, diğer kültürlere de hak ettikleri saygıyı göstermeyi öğrenebilir. 6 yaĢından itibaren çocuklar; tarihi, yerel olayları anlamaya baĢlarlar. Çevrelerinde ne gördüklerinden etkilenen çocukların kültürel öz saygısı bu dönemde baĢlamıĢtır (EkmiĢoğlu, 2007).

KEDV (2006), tarafından yapılan çalıĢmalara göre yukarıda sözü geçen durumları sağlayabilmek için; eğitim ortamlarında, çocukların kültürel kökenlerini yansıtan

30

eĢyalar bulundurulmalı, çocuğun aile içindeki yaĢamına ait fotoğraflar ile Dünyadaki bütün ırk, milliyet, cins ve sosyal sınıflardan insanların fotoğrafları yer almalıdır. Maslow‟un ihtiyaçlar hiyerarĢisinde de belirtildiği gibi her bireyin kimlik geliĢtirmeye gereksinimi olmaktadır. Kimlik arayıĢı, bireylerin geliĢimlerinin bir parçası olduğundan; “kim olduğumuz” sorusuna verdiğimiz yanıt, aslında kimliğimizin çerçevesini belirlemektedir. Bu sorunun yanıtı fiziksel özelliklerimiz kadar, duygusal özelliklerimizi, ait olduğumuz kültürü ve toplumu iĢaret etmektedir. Çocuklarda kimlik geliĢimi, onların sosyal ve psikolojik açıdan sağlıklı olabilmesini sağlamaktadır (http://tr.wikipedia.org/wiki/Maslow_teorisi).

Egan, çocukların ilk 6 yaĢında kahramanlara ilgi duyduklarını ortaya koymuĢtur. Bu dönemdeki çocuğa hayali kahramanlar yerine, toplumuna önemli katkılar yapmıĢ gerçek kahramanları öğretmek, özdeĢim kurmaları ve model almalarını sağlamak kimlik oluĢumu için yarar sağlayacaktır (Keskin, 2007).

TDK‟na göre, karakter eğitimi; öğrencilerde belli ahlaki anlayıĢ geliĢtirme amacındaki eğitim, iyi davranıĢ geliĢtirmedir (http://tr.wikipedia.org/wiki/Ahi_Evren). Karakter; bireye özgü davranıĢ ve kiĢilik özellikleridir ve çevre tarafından Ģekillendirilmektedir. Ġlk 6 yaĢta karakter Ģekillenmeye baĢlamaktadır ve değerlere karĢı duyarlıdır. Karakter eğitimi, bireyin kendisi ve topluma yararlı olacak temel değerleri kazanmayı sağlayan eğitimdir. Çocukların doğru, iyi örnekleri görmeleri ve özdeĢim kurmalarını sağlamaktadır. Evrensel değerler kazandırarak kültürel yozlaĢmayı ortadan kaldırmakta ve ortak değerler sistemi oluĢturmaktadır. Bunun tersi durumlar da ise kimlik oluĢturamayan bireylerin özgüven eksikliği yaĢaması ve farklı arayıĢlar içine girmesi kaçınılmaz olmaktadır. Ġnsanlarda toplumsal kültür oluĢturmak için, tarihi geçmiĢ ve manevi değerlere ihtiyaç vardır; tüm bunlar etrafındaki insanları birleĢtirici bir role sahip olmaktadır (http:// tr.wikipedia.org/wiki/Kül_Tigin).

Karakter eğitimi, müfredatta açıkça yer almamakla birlikte, iyi vatandaĢ yetiĢtirmenin koĢulu olması sebebiyle örtük bir Ģekilde eğitim-öğretim de yer almaktadır. Bu bağlamda; Türk milli eğitim sisteminin genel amaçları arasında da bireylere yurtseverlik duygusu kazandırmak yer almaktadır. Benzer durumlar pek çok ülke için de geçerlidir. Vatanseverliğin bireylere kazandırılması için öncelikle ulusunun ve

31

değerlerinin tanınması gerekmektedir. Bu da ulusal kahramanların ve kahramanlık hikâyelerinin bilinmesiyle baĢlamaktadır. Bireylere milli kimlik ve benlik kazandırma, tarih ve sosyal bilgiler dersinin amaç ve içeriğinde yer almaktadır. Sosyo- kültürel olayların yer aldığı sosyal bilgiler, 1968 yılından itibaren eğitimde varlığını sürdürmektedir.

Amerika BirleĢik Devletleri sosyal bilgiler konseyine (NCSS) göre ise sosyal bilgiler; sosyal bilimlerin bir arada, disiplinler arası olarak bireye vatandaĢlık yeterliliklerini kazandırmayı amaçlayan bir çalıĢma alanı olan, değiĢen dünya düzeni ile birlikte önemi artan bir disiplin olmaktadır. Sosyal Bilgiler, demokratik değerlere sahip etkin vatandaĢlar yetiĢtirmeyi amaçlamakta; bu amaçların gerçekleĢmesi için de bireyin üretken, problem çözme becerisine sahip, hak ve sorumluluklarının bilincinde olması gerekmektedir (Demircioğlu, 2007).

Bu disiplinde, Yazıcı ve Yazıcı‟ya (2009) göre, sosyal bilgiler programının amaçları; (a)“milletine vatanına bağlı, iyi vatandaĢ olarak yetiĢmesini;” (b)“Türk milletinin ülküsünü gerçekleĢtirmek için her fedakârlığı göze alabilecek bir karakter kazanmasını” ve (c)“millet ve yurt iĢlerini her Ģeyin üstünde tutarak milleti ve yurdu için canla basla hizmet etmeyi alıĢkanlık ve ilke haline getirmesini sağlamaktır”. Bu ifadeler vatan sevgisine milli eğitim politikasında verilen yeri bağlantısı kadar sosyal bilgilerle iliĢkisine de ortaya koymaktadır. Erken çocukluk eğitimi amaçları arasında doğrudan yer almayan ancak; örtük amaç olarak da sosyal bilgiler dersinin konuları arasında yer alan; “mekânda konum ile ilgili yönergeleri uygulayabilme”, “farklılıklara saygı gösterebilme”, “toplumsal yaĢamın nasıl sürdüğünü kavrayabilme” gibi ifadeler içeren program, sosyal bilgiler dersinin içeriğinden bağımsız değildir. Sosyo- kültürel içerikli kazanımlar sosyal bilgiler dersinin içeriğinde yer almaktadır. Bu programlarda yer alan “vatan sevgisi kazanmak” aslında kimlik kazanmak ve bir topluma ait olmak, onun bir parçası olmaktır. Bu durum bireye ruhsal bir güven duygusu sağlamaktadır. Aidiyet hissi oluĢturmaktadır. Böyle bir durum olmasına rağmen toplumda yaygın kabul gören bir nokta da okul öncesi eğitim ile sosyal bilgilerin bağlantılı olmadığıdır (Tuğrul ve Güler,2007). Tamamen gerçeklikten uzak olan bu inanç aslında kendisiyle çeliĢmektedir. Çünkü çocuklar bebeklikten itibaren masallar hikâyeler aracılığıyla zaman, mekân ve kahramanlarla karĢılaĢmaktadırlar. Aslında bu karĢılaĢmalar sosyal

32

bilgilerin içinde yer alır. Her gün geldiği anaokulu ya da kreĢin yolu; yön kavramının oluĢmasına yardım ederken, hikâyelerindeki kahramanlar da karakter eğitimine yön verir. Dün, bu gün, yarın gibi sözcükler, evvel zamanda geçen masallar tarihi iĢaret eder. Çocuğun bu ihtiyaçlarının karĢılaĢılmasına yönelik olan erken çocukluk eğitimi yedi yaĢına kadar, masal ve oyunlarla desteklenmektedir.

Dönemsel özelliklerde de görüldüğü üzere; çocuklar erken yaĢlardan itibaren milli kimlik geliĢimine açıktır ve bu durum sosyal bilgiler içeriğini almaya müsait olduğunu göstermektedir. Gerçekte toplumsallaĢma çocuğun toplumun bir üyesi haline gelme süreci olduğuna göre çocuk basamak basamak kendine has düĢünce ve muhakeme yapısı oluĢturmaktadır (Çakır, 2003).Bu bağlamda; kimliğin geliĢtiği erken çocukluk döneminde, çocuklara uygun etkinliklerle sosyal bilgiler öğretebilmek oldukça önemlidir. Bu durumun örneklerine dünyada rastlanmaktadır.