Tarama modelinde yapılan araĢtırmada, veri toplama aracı olarak anket, görüĢme ve gözlem formları kullanılmıĢtır. Tarama modelinde, bir evrenden alınan örneklemde yer alan katılımcılara, önceden yapılandırılmıĢ bir soru seti uygulanarak veriler elde edilmektedir (Fogelman & Comber, 2007: 125-141).
Bu çalıĢmada WHO tarafından geliĢtirilen, Türkçeye uyarlanması Eser ve arkadaĢları (1999) tarafından yapılan “YaĢam Kalitesi Ölçeği‟‟, Snyder ve arkadaĢları tarafından geliĢtirilen, Türkçeye uyarlanması Tarhan ve Bacanlı (2013) tarafından yapılan “Sürekli Umut Ölçeği‟‟; araĢtırmada nicel veri toplamada kullanılan ölçek maddelerinden yararlanılarak hazırlanan yarı yapılandırılmıĢ görüĢme ve gözlem formları kullanılmıĢtır (Snyder, et al., 1991: 570-585) (Tarhan & Bacanlı, 2013: 1-14).
48
Anketler araĢtırmacı tarafından yüz yüze görüĢme yöntemi kullanılarak dağıtılmıĢ, gözlem ve görüĢme formları önceden hazırlanarak uygulanmıĢtır.
3.3.1. Veri Toplama Araçları
3.3.3.1. Dünya Sağlık Örgütü YaĢam Kalitesi Ölçeği- Kısa Formu (WHOQOL- BREF )
Ġlk olarak WHO‟ nun geliĢtirdiği ölçek genel yaĢam kalitesini ölçmek amacıyla 26 sorudan oluĢturulmuĢtur. Ölçeğin Türkçeye uyarlanması ve geçerlik güvenirlik çalıĢması Eser ve arkadaĢları tarafından WHO‟ nun önerdiği yöntemler izlenerek yapılmıĢtır. Türkçe geçerlik çalıĢmalarında Türkiye‟ye özgü bir soru eklenerek ve 27 soru haline getirilerek WHOQOL-Bref-TR biçimi oluĢturulmuĢtur. Tasarım ve düzenlemesi Ender SalbaĢ‟ a ait olan ölçek; bedensel ve ruhsal sağlık, sosyal ve ulusal çevre alanlarını kapsamaktadır (SalbaĢ, 2016). Ölçeğin Cronbach alfa katsayısı 0.65‟dir. Alınabilecek maksimum puan 135‟dir. Ölçekten yüksek puanın alınması yaĢam kalitesinin yüksek olduğunu göstermektedir (Eser, Fidaner, Fidaner, Eser, Elbi, & Göker, 1999: 1-40).
3.3.3.2. Sürekli Umut Ölçeği
Snyder ve arkadaĢları tarafından geliĢtirilen ölçüm aracı; on beĢ yaĢ ve üstü bireylerin sürekli umut düzeylerini belirlemek amacıyla 12 madde ve 2 alt boyuttan oluĢturulmuĢtur (Snyder, et al., 1991: 570-585). Ölçeğin Türkçeye uyarlanması ve geçerlik güvenirlik çalıĢması Tarhan ve Bacanlı tarafından orijinal ölçeğe benzer, 2 boyutlu 12 maddeden oluĢacak Ģekilde yapılmıĢtır. Ölçekte Alternatif Yollar DüĢüncesi ve Eyleyici DüĢünce alt boyutları puanlanmakta, dolgu maddelere puan verilmemektedir. Sürekli Umut Ölçeği 64 puan üzerinden hesaplanmaktadır. Ölçekten alınabilecek en düĢük puan 8‟dir (Lopez, Gallagher, Ciarlelli, Coffman, Stone, & Wyatt, 2000: 57-85). Ölçeğin Doğrulayıcı faktör analizi sonucu uyum indeksi değerleri GFI = .96, AGFI = .92, RMR = .08, NNFI = .94, RFI = .90, CFI = .96 ve RMSEA = .077 olarak bulunmuĢtur. Ġç tutarlık katsayısı 0.84, test tekrar test güvenirlik kat sayısı Eyleyici DüĢünce boyutu için 0.81, Alternatif Yollar DüĢüncesi boyutu için 0.78 ve ölçeğin toplam puanı için 0.86 olarak hesaplanmıĢtır. Sürekli
49
Umut Ölçeği puanları ile YaĢam Kalitesi Ölçeği puanları arasında olumlu yönde bir iliĢki gözlemlenmesi daha doyumlu bir yaĢam için umutlu düĢünmenin önemine dikkat çekmektedir (Tarhan & Bacanlı, 2013: 1-14).
3.3.3.3. GörüĢme Formu
Nitel boyut açısından verilerin toplanmasında ilk olarak görüĢme yöntemi kullanılmıĢtır. Sosyal bilimlerde oldukça sık kullanılan araĢtırma yöntemlerinden biri olan görüĢme; bireylerin duygu, düĢünce, görüĢlerine ve tecrübelerine iliĢkin bilgi toplamada oldukça önemli bir yöntemdir (Yıldırım & ġimĢek, 2016: 119-125). GörüĢme türlerinden ise görüĢme formu yaklaĢımı tercih edilmiĢtir. GörüĢme formu yaklaĢımında görüĢmeci önceden hazırlanan konu alanlarına ait sorular sorarak ayrıntılı bilgiler edinmeye çalıĢır. Bu yaklaĢım araĢtırma alanına ait tüm soruların ve boyutların kapsanması için geliĢtirilmiĢtir (Yıldırım & ġimĢek, 2016: 119-125). AraĢtırmada nicel verilerdeki ölçek maddelerinden yararlanılarak 7 soru ve alt sondalardan oluĢan yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın geçerlik – güvenirlik çalıĢması için alanında uzman kiĢilerin görüĢleri alınmıĢtır. Veriler toplanırken katılımcılara gerekli bilgiler verilerek gizlilik sağlanmıĢtır. GörüĢme kayıtları dijital ses kayıt cihazları ile tutulmuĢtur. Her bir görüĢme 60-100 dakika olarak planlanmıĢtır.
3.3.3.4. Gözlem Formu
AraĢtırmada nitel çalıĢmalarda veri çeĢitlenmesi sağlamak ve görüĢme yönteminde kaydedilemeyen sözel olmayan davranıĢları incelemek amacıyla gözlem yöntemi kullanılmıĢtır. Gözlem herhangi bir ortamda bireylerin davranıĢlarının ayrıntılı ve zamana yaygın olarak incelenmesidir. Gözlem türlerinden ise yapılandırılmıĢ alan çalıĢması tercih edilmiĢtir (Bailey, 1982). YapılandırılmıĢ alan çalıĢması; bir gözlem aracı kullanılarak davranıĢların doğal ortamlarında ayrıĢtırılarak kaydedilmesini sağlar (Yıldırım & ġimĢek, 2016: 119-125). Gözlem formu araĢtırmacı tarafından anket ve görüĢme soruları çerçevesinde bireysel olarak hazırlanmıĢtır. Gözlem verileri analiz ve yorumlama aĢamalarında göz önünde bulundurulmuĢtur.
50 3.3.2. Veri Toplama Araçlarının Uygulanması
AraĢtırma örneklemine dâhil edilen katılımcılar deney ve kontrol grubu olarak ikiye ayrıldı. Deney ve kontrol grubunda bulunan katılımcılara ilk görüĢmede WHO “YaĢam Kalitesi Ölçeği‟‟ ve “Sürekli Umut Ölçeği‟‟ Türkçeye uyarlanması anket formları uygulandı. Deney grubunda bulunan katılımcılardan egzersiz öncesi yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formları ile veriler toplandı.
AraĢtırmanın deney grubuna; COSA‟ nın kanser hastalığında egzersiz raporu dikkate alınarak haftada 3 kez 12 hafta boyunca 50 dakika süresince, maksimal kalp atım hızının %60-70 düzeyinde aerobik egzersizler uygulandı. Aerobik egzersizler büyük kas grupları kullanılarak sürekli ve uyumlu bir Ģekilde yapılan hareketler olarak tanımlanmaktadır (COSA, 2018: 1-12). Egzersiz programına 5 dakikalık ısınma periyodu ile baĢlandı. Isınma hareketlerinden sonra orta Ģiddetli egzersizler uygulandı. Yükleme periyodu 40 dakika olarak belirlendi. Yükleme periyodundan sonra 5 dakikalık soğuma evresine geçildi. Her olgu egzersiz sırasında gözlemlenerek kaydedildi.
51
Deney grubunda bulunan katılımcılara son test olarak “YaĢam Kalitesi Ölçeği‟‟ ve “Sürekli Umut Ölçeği‟‟ Türkçeye uyarlanması anket formları ve yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formları bir kez daha uygulandı. ÇalıĢma bitiminde elde edilen veriler çerçevesinde deney grubu ön test-son test verileri ve kontrol grubu verileri karĢılaĢtırıldı.