Verilerin toplanmasında kişisel bilgi formu ve saldırganlık ölçeği kullanılmıştır.
3.4.1. KiĢisel Bilgi Formu
Kişisel bilgi formu araştırmacı tarafından araştırma konuyla ilgili literatür (29, 35, 63, 65, 81, 99) taranarak hazırlanmıştır. Bu form saldırganlık düzeyini etkileyebileceği düşünülen demografik özellikler ile aileyi değerlendirmeye yönelik sorulardan oluşmaktadır (Bkz EK 1).
3.4.2. Saldırganlık Ölçeği
Öğrencilerin saldırganlık eğilimlerinin ölçülmesinde Sears tarafından geliştirilen ve Uluğtekin (1976) tarafından Türkçe‟ye çevrilen Saldırganlık Ölçeği kullanılmıştır (Bkz EK 2). Ölçek, 47 saldırganlıkla ilgili ve 19 tampon madde olmak üzere toplam 66 maddeden oluşmaktadır. Ölçekteki tampon maddeler, saldırganlıkla ilgili maddelerin art arda gelerek duyguların aşırı derecede birikimine neden olmasına engel olabilmek için kullanılmıştır.
Ölçeğin saldırganlığın değişik boyutlarını ölçmeyi amaçlayan 5 alt ölçeği bulunmaktadır. Bunlar; “Saldırganlık Bunalımı”, “Yansıtılmış Saldırganlık”, “Kendine Dönük Saldırganlık”, “Prososyal Saldırganlık” ve “Antisosyal Saldırganlık”tır. Bu alt ölçekler ve madde numaraları aşağıda verilmiştir.
“Saldırganlık Bunalımı”, saldırganlıktan rahatsız olma ve korkma duygularını ölçmektedir. Alınabilecek maksimum puan 60, minumum puan 12‟dir ve alt ölçek 12 maddeden oluşmaktadır (1.,2.,5.,7.,11.,15.,18.,21.,25.,29.,32. ve 37. sorular).
“Yansıtılmış Saldırganlık”, saldırganlığı kişinin kendisi dışındaki kaynaklara yöneltme eğilimini ölçmektedir. Alt ölçekten alınabilecek maksimum puan 65,
minimum puan 13‟tür. Alt ölçek 13 maddeden oluşmaktadır
(6.,8.,12.,14.,16.,19.,22.,26.,27.,34.,38.,41. ve 43.sorular).
“Kendine Dönük Saldırganlık”, kendine zarar verme ya da cezalandırmayı içermektedir. Alınabilecek maksimum puan 25 ve minimum puan 5‟dir. Ölçek 5 maddeden oluşmaktadır ( 9.,24.,30.,35. ve 39.sorular).
“Prososyal Saldırganlık” toplumdan yana olan saldırganlığı ölçmektedir. Alınabilecek maksimum puan 40, minimum puan 8‟dir ve toplum tarafından kabul edilen saldırgan davranışı ölçmek için 8 madde bulunmaktadır (4.,10.,13.,17.,28.,31.,44. ve 46.sorular).
“Antisosyal Saldırganlık” ise toplumsal yönden kabul edilmeyen saldırganlık davranışlarını ölçmeyi amaçlamıştır. Ölçekden alınabilecek maksimum puan 45,
minimum puan 9‟dur ve ölçek 9 maddeden oluşmaktadır
(3.,20.,23.,33.,36.,40.,42.,45. ve 47.sorular).
Sears (93) güvenirlik çalışması için Pearson Korelasyon katsayısı ile saldırganlık bunalımı için r=.61, yansıtılmış saldırganlık için r=.61, prososyal saldırganlık için r=.63, antisosyal saldırganlık için r=.64 ve kendine dönük saldırganlık için r=.15 olarak güvenirlik katsayılarını bulmuştur.
Ölçeği Türkçeye çeviren Uluğtekin(100) güvenirlik çalışmasında Kuder-Richardson No 21 formülünü kullanmıştır. Uluğtekin ise güvenirlik katsayılarını saldırganlık bunalımı için r=.64, yansıtılmış saldırganlık için r=.70, prososyal
saldırganlık için r=.68, antisosyal saldırganlık için r=.44 ve kendine dönük saldırganlık için r=.48 olarak bulmuştur. Ölçek ülkemizde bir çok araştırmada kullanılmıştır (29, 35, 55, 100).
Bu çalışma kapsamında, ölçeğin geçerliği ve güvenirliği tekrar test edilmiştir. Ölçeğin geçerlik çalışması için öncelikle 150 öğrenciden elde edilen verilerin faktör analizine uygunluğunu belirlemek için Kaiser-Meyer-Olkin ve değişkenlerin birbirleri ile korelasyon gösterip göstermediklerini sınamak için Bartlett Testi
uygulanmıştır. KMO 2 2268,357olduğu için faktör analizi yapmanın doğru bir yöntem olduğuna karar verilmiştir. Bartlett test istatistiği sonucu ise p<0,05 olarak bulunmuş ve çalışmamızda değişkenlerin birbirleriyle ileri derecede anlamlı olduğu sonucuna varılmıştır (22). Tablo 3.1‟de her bir maddenin bölümlere düşen yükleri görülmektedir.
Tablo 3.1. Saldırganlık ölçeğinin maddelerinin faktör yükleri ve cronbach alfa katsayıları Saldırganlık Bunalımı YansıtılmıĢ Saldırganlık Kendine dönük Saldırganlık Pro-sosyal Saldırganlık Anti-sosyal Saldırganlık Madde Faktör
Yükü Madde Faktör Yükü Madde Faktör Yükü Madde Faktör Yükü Madde Faktör Yükü
A1 0.331 A6 0.438 A9 0.337 A4 0.569 A3 0.325 A2 0.516 A8 0.373 A24 0.592 A10 0.509 A20 0.348 A5 0.382 A12 0.431 A30 0.448 A13 0.381 A23 0.517 A7 0.487 A14 0.501 A35 0.612 A17 0.593 A33 0.635 A11 0.441 A16 0.527 A39 0.519 A28 0.302 A36 0.832 A15 0.502 A19 0.446 A31 0.617 A40 0.566 A18 0.365 A22 0.567 A44 0.370 A42 0.306 A21 0.367 A26 0.332 A46 0.804 A45 0.423
A25 0.379 A27 0.301 A47 0.349
A29 0.630 A34 0.430 A32 0.579 A38 0.425 A37 0.550 A41 0.390 A43 0.548
Cronbach Cronbach Cronbach Cronbach Cronbach
Araştırmacı, bir faktör analizinde tekniğini uygulayarak elde ettiği m tane önemli faktörü “bağımsızlık, yorumlamada açıklık ve anlamlılık” sağlamak amacıyla bir eksen döndürmesine tabi tutabilir (22). Bu yüzden yorumlamak ve dağılan yükleri net açıklayabilmek için döndürülme uygulanmalıdır. Buna göre döndürmenin sonucunda faktör yükleri 0,3 „ün altında olan maddeler ölçekten çıkarılmalıdır. Ancak faktör yükü 0,3‟ün altında madde bulunmadığından madde çıkarılmamış, ölçek aynen korunmuş ve geçerli olarak kabul edilmiştir.
Ölçeğin güvenirliğini hesaplamak için ise Cronbach alfa katsayısına bakılmıştır. Alfa katsayısı toplam puanlar üzerine kurulu likert tipi bir ölçeğin güvenirliğinin hesaplanmasında sıklıkla kullanılır. Alfa katsayısı ölçek içinde bulunan maddelerin iç tutarlılığının (homojenliğinin) bir ölçüsüdür. Diğer bir deyişle alfa katsayısı ile ölçekte yer alan k tane sorunun türdeş bir yapıyı açıklamak ya da sorgulamak üzere bir bütün oluşturup oluşturmadıklarının sorgulanması konusunda bilgi elde edilir. İlgili ölçeğin alfa katsayısı ne kadar yüksek olursa “bu ölçekte bulunan maddelerin o ölçüde birbirleriyle tutarlı ve aynı özelliğin öğelerini yoklayan maddelerden oluştuğu ya da tüm maddelerin o ölçüde birlikte çalıştığı” yorumu yapılır (4). Tablo 3.1‟de hesaplanan cronbach alfa değerleri verilmiştir.
Tablo 3.2.a. Saldırganlık ölçeğinin alt ölçekleri arasındaki korelasyonlar
SALDIRGANLIK
EĞĠLĠMĠ Saldırganlık Bunalımı Saldırganlık YansıtılmıĢ
Kendine dönük Saldırganlık
Prososyal
Saldırganlık Saldırganlık Antisosyal
Saldırganlık Bunalımı 1 0.540** 0.196* 0.460** 0.302** YansıtılmıĢ Saldırganlık 0.540** 1 0.507** 0.536** 0.485** Kendine dönük Saldırganlık 0.196* 0.507** 1 0.317** 0.383** Prososyal Saldırganlık 0.460** 0.536** 0.317** 1 0.397** Antisosyal Saldırganlık 0.302** 0.485** 0.383** 0.397** 1
** Korelasyon %1 düzeyinde anlamlı
* Korelasyon % 5 düzeyinde anlamlı
Tablo 3.2.b. Saldırganlık ölçeğinin iki yarı test güvenirliği sonuçları
BÖLÜM 1
A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, A9, A10, A11, A12, A13, A14, A15, A16, A17, A18, A19, A20, A21, A22, A23, A24
Cronbach
0.714
N 24
BÖLÜM 2
A25, A26, A27, A28, A29, A30, A31, A32, A33, A34, A35, A36, A37, A38, A39, A40, A41, A42, A43, A44, A45, A46, A47.
Cronbach
0.635
N 23
Alt ölçekler arasındaki ilişki Tablo 3.2.a‟da, soruların diziliş şekli ve türü ile ilgili iki yarı test güvenirliği ise Tablo 3.2.b‟de verilmiştir. Alt ölçekler arasında pozitif bir ilişki olduğu görülmektedir. Literatürle (93, 100) doğru orantılı olarak prososyal saldırganlık ve yansıtılmış saldırganlık arasında diğer saldırganlık türlerine göre daha yüksek pozitif bir ilişki görülmektedir. Testin ikiye bölünmesi (split-half) ve her iki yarı arasındaki cronbach-alfa hesaplanması sonucunda elde edilen sonuç birinci bölümün 0,714, ikinci bölümün ise 0,635 olduğu görülmüştür. Alt ölçeklerin
Cronbach Alfa Katsayılarının düşük olmasına karşın alt ölçekler arası ilişki olması ve iki yarı test güvenirliği Cronbach Alfa Katsayılarının yüksek olması ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir.