Veri Analiz Stratejisinin Seçimi ve Verilerin İşlenmesi

Nitel araştırmalarda veri analizi yaratıcılık, çeşitlilik ve esneklik anlamına gelir. Nitel araştırmalar birbirinden farklı özellikler taşır. Bu nedenle araştırmacının hem araştırma hem de toplanan verilerin özelliklerinden yola çıkarak varolan analiz yöntemlerini de inceleyerek araştırması için uygun bir veri analiz planı geliştirmesi gerekmektedir. Alanyazında nitel verilerin analizi ile ilgili faklı yaklaşımlar, sınıflandırmalar bulunmaktadır. Ancak bu yaklaşımlarda değinilen önemli nokta, verilerin betimlenmesi ve temaların ortaya çıkarılması verilen önemdir. Her ne kadar alanyazında farklı analiz yaklaşımları olsa da genel olarak veri analizi betimsel analiz ve içerik analizi şeklinde iki grupta incelemek mümkündür (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Bu çalışmada oluşturulan görüşme metinlerinin veri analizi için içerik analizinden yararlanılmıştır.

İçerik analizi; mesaj değeri taşıyan verilerin bir amaç doğrultusunda taranması, temalara (kategorilere) ayrılması, özetlenmesi ve bulguların araştırma amacı doğrultusun da analiz edilmesi, yorumlanması işlemlerini içeren araştırma yöntemidir (Şahin, 2008). Berg ve Lune (2015) içerik analizini, önyargıları, anlamları, kalıpları ve temaları tespit etmek amacıyla belirli bir dokümanın ya da materyalin (fotoğraf, video ve ses kayıtları) ayrıntılı ve sistematik olarak incelenmesi, yorumlanması olarak tanımlanmaktadır. İçerik analizinde veriler daha derin bir işleme tabi tutulur. Bu amaçla veriler önce kavramsallaştırılır daha sonra ortaya çıkan bu kavramlara göre veriyi açıklayan uygun temaların belirlenmesi gerekir (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Verilerin analizine başlamadan önce analiz birimi belirlenmeli, tümevarım veya tümdengelim yaklaşımlarından birinin belirlenmesi gerekmektedir (Braun ve Clarke, 2006). Bu çalışmada analiz birimi her bir katılımcının görüşme metni olarak belirlenmiştir. Araştırmanın amacına göre ise

66

tümdengelim veya tümevarım yaklaşımlarından birinin seçilmesi içerik analizi sürecinde yapılacak olan kodlama da önem taşımaktadır. Araştırılan konu ile ilgili herhangi bir kuramsal yapının olmaması durumunda ise tümdengelim yaklaşımı benimsenmektedir. Strauss ve Corbin (1990) araştırılan olguya ilişkin temel oluşturabilecek herhangi bir kuramın olmaması durumun da tümevarım yaklaşımının tercih edildiğini belirtmektedir. Baktığımız da nitel araştırmalarda araştırmacılar topladıkları veriler doğrultusunda araştırdıkları soruna ilişkin ana temaları ortaya çıkararak toplanan verilerin anlamlı hale gelmesine ve bir kuram oluşturma çabası içerisinde olmaktadırlar. Bu araştırmada da benzer bir çaba sarf edilmiş ve gastronomi turizmi kapsamında geleneksel peynirlerle ilgili kuramsal bir altyapının olmadığı da dikkate alınarak tümevarım yaklaşımı benimsenmiştir.

Bu kapsamda Strauss ve Corbin (1990)’in ortaya koyduğu modeldeki aşamalar izlenerek verilerin içerik analizi yapılmıştır. Bu aşamalar verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanması şeklindedir.

İçerik analizinde ilk aşama verilerin işlenmesi yani kodlanması olarak ifade edilir. Araştırma sorularına verilen anlamlı cevapların araştırmacı tarafından seçilip işlendiği aşamadır. Bu yüzden kodlama, nitel bir çalışmanın en önemli aşaması olarak görülmektedir. Çünkü görüşmeler sırasında araştırmacılar katılımcılara amaçları doğrultusunda sorular sorar ve katılımcılar da araştırmacılara bu doğrultuda cevaplar verirler. Ardından araştırmacılar verilen bu cevaplar sonucunda ortaya çıkan ifadelerin ve kelimelerin anlamlarına ulaşmak için çözümleme yapmak durumundadırlar. Yapılan bu çözümleme süreci nitel veri analizinde kodlama sürecine karşılık gelmektedir (Glesne, 2013). Kodlama yoluyla verilerin altın da yatan kavramlar ve aralarındaki ilişki ortaya çıkarılmaktadır. Böylece nitel araştırmalarda araştırmacı topladığı verilerden yola çıkarak araştırmanın problemine uygun ana temaları oluşturarak elde ettiği verileri anlamlı hale getirmekte ve yorumlanmasını sağlanmaktadır (Kıncal, 2014; Yıldırım ve Şimşek, 2016).

Kodlama sürecinde araştırmacı, araştırmanın kavramsal çerçevesini ya da araştırma sorularını dikkate alarak verilerin içerisinde ne aradığının farkında olması gerekmektedir. Böylece araştırmanın amacı çerçevesinde verilerin kodlanması daha kolay olmaktadır. Verilerin kodlanması elle yapılabileceği gibi bilgisayar

67

programları yoluyla da yapılabilir. Özellikle nitel araştırmaları analiz için hazırlanmış bilgisayar programları araştırmacıya etkin ve verimli bir kodlama yapmasını hem de kodlamaları yapmada büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Verilerin kodlanması sürecinde araştırmacı veri setini birkaç kez okur ve ortaya çıkan kodlar üzerinde çalışması gerekir. Ortaya çıkan kodların sayısı verinin derinliğine kapsamına göre değişir. Araştırmacının kodlama sürecinde anlamlı bölümlere verdiği kavramlar veya kod isimleri araştırmacının kendisinden, okuduğu literatürden ya da verilerin içinden gelebilir. Önemli olan araştırmacının veriler arasında saptadığı anlamlı bir bölümü kavramlaştırırken ya kodlarken o bölümdeki anlamı iyi yansıtabileceği kavramı ya da kodu kullanmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Yapılan bu çalışmada verilerin analizi için ses kayıtları deşifre edilerek Word belgesine aktarılmıştır. Daha sonra bu belgeler bilgisayara aktarılmış ve satır satır birkaç kez okuması yapılmış ve ilgili literatürden de yararlanılarak bir kod şeması oluşturulmuştur. Oluşturulan bu kodlar bir araya getirilerek kategoriler oluşturulmuş ardından birbirleriyle ilişkili olan kategoriler bir araya getirilerek ana kategoriler (tema) belirlenmiştir. Böylece araştırma sistematik bir şekilde analiz edilmiştir. Tüm bu işlemleri kolaylaştırmak ve sistematik bir veri analizi için nitel veri analiz programı olan “MAXQDA Analytics Pro 2020” programı kullanılmıştır.