Bu araştırmanın deneysel verilerini elde etmek için araştırmacı tarafından veri toplama aracı olarak Frosting Görsel Algı Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır.
3.3.1. Kişisel Bilgi Formu
Örnekleme dâhil edilen çocukların yaş ve cinsiyet bilgileri Kişisel Bilgi Formlarına alınmıştır. Uygulama yapılmadan önce örneklemi oluşturan çocuklarda, yaş değişkeni üzerinde ön inceleme yapılmıştır. Bu bilgiler Deneme ve Kontrol gruplarını eşitleyebilmek amacıyla kullanılmıştır.
3.3.2. Frosting Görsel Algı Ölçeği
Bu araştırmada Marianne Frostig tarafından geliştirilen Frostig Görsel Algı Testi (Frostig Developmental Test of Visual Perception ) kullanılmıştır.
Frosting Görsel Algı Testi; Marianne Frostig tarafından 1961 yılında görsel algıyı değerlendirmek için geliştirilmiş bir testtir. Dr. Frostig öğrenme güçlüğü olan çocukların özellikle görsel algıyı içeren etkinliklerde başarısızlık gösterdiklerini izlemiş ve klinik
151
tecrübelerine dayanarak kendi adını verdiği testi geliştirmiştir. Testin uygulama süresi otuz ile kırk dakika arasındadır. Test en erken dört yaşındaki çocuklara uygulanmakta sekiz yaşından büyük çocuklara da uygulanmamaktadır. Küçük yaştaki çocuklara bir-iki kişilik gruplar halinde ya da bireysel olarak uygulanırken, altı-yedi yaşındaki çocuklara gruplar halinde uygulanabilir (Çelebi, 2000).
Frostig Görsel Algı Testi beş alt testten oluşmaktadır; Göz-motor koordinasyonu,
şekil-zemin algılanması, şekil sabitliğinin algılanması, mekân-konum ilişkisinin algılanması, mekânsal ilişkilerin algılanması (Wilson, 1978, Frostig, Lefever, Whitlesey, 1963).
3.3.2.1. Göz-Motor Koordinasyonu Alt Testi: Testin bu bölümünde çocuklardan
düz, eğri, köşeli ve kavisli çizgileri belirli bir sınır içinde çizebilmeleri, belli noktaları birleştirebilmeleri istenmektedir. Göz- motor koordinasyonu görmeyi vücudun hareketleri ve vücudun bölümleri ile koordine etme yeteneğidir. Bu alanda çocuğun görevi gittikçe daralan sınırlar içinde ve kavisli yolda düz çizmektir.
3.3.2.2. Şekil-Zemin Ayrımı Alt Testi: Bu bölümde bazı şekiller karmaşık desen
halinde verilmektedir. Çocuklardan belli şekilleri bu karmaşık desenler içerisinden ayırt etmeleri istenmektedir Şekil- zemin ayırımı; birçok uyarıcı içinden seçilen uyarıcıyı algılama ve bunun üzerinde düşünme, odaklaşma ve dikkat etme şeklinde tanımlanmaktadır. Bu alanda çocuktan kesişen figürleri ayırması istenir.
3.3.2.3. Şekil Sabitliğinin Algılanması Alt Testi: Farklı boyutlarda bulunan değişik
geometrik şekiller içinden istenilen şeklin benzerinin hepsinin bulunması beklenmektedir.
Şekil sabitliğindeki görev sayfadaki diğer şekiller arasından kareler ve daireleri bulmaktır.
3.3.2.4. Mekânla Konumun Algılanması Alt Testi: Mekândaki bir şeklin aynısının,
değişik konumlarda döndürülmüş olan benzerleri içinden eş olanının bulunması istenmektedir. Mekânda konumun algılanmasında çocuğun sırası ile tersine çevrilmiş ya da döndürülmüş bir figürü bulması test edilir.
3.3.2.5. Mekân İlişkilerinin Algılanması Alt Testi: Eşit aralıklardaki belli noktaların
bulunduğu alana örnekte görülen şeklin aynısının kopya edilmesi beklenmektedir. Mekânsal ilişkilerin algısında ise çocuktan aynı figürleri birbirine bağlayan noktaları birleştirmektir (Frostig, Lefever, Whitlesey, 1963).
Uygulanan testin malzemeleri şunlardan oluşmaktadır:
A. Yirmi Sayfalık test kitapçığı. En öndeki sayfada puanlama ve denek hakkında alınan
bilgileri kaydetmek için kullanılmıştır.
B. On bir Kart (üçgen, dikdörtgen, artı, ay, yıldız, uçurtma, oval, daire, kare, aynı ve farklı
olanı bulma kartları)
152
3.3.3. Frostig Görsel Algılama Testinin Puanlaması; Frostig Görsel Algı Testinin
alt testlerindeki soru sayıları birbirinden farklıdır.
• Göz-Motor Koordinasyonu alt testinde 16 soru vardır. Maksimum 30 puan alınmaktadır. Yönergesi; bu bölüm farklı genişlikteki paralel çizgiler arasında başlangıç noktasından, bitişine kadar kesintisiz yatay, dikey, kıvrımlı ve açılı çizimler yapmayı içerir. Puanlaması; Sınırlara değmeden düzgün bir çizim ‘2’, kenardaki çizgilere değen bir çizim ‘1’, çizginin dışına taşar ise ‘0’ puan alır
• Şekil-Zemin Ayrımı alt testinde kolaydan zora doğru sıralanmış 8 soru vardır. Bu testten maksimum 20 puan alınabilmektedir. Bu testte şeklin ayırt edilmesi ve çocuğun çiziminin şeklin kenar çizgilerine yaklaşık olması önemlidir. Her doğru çizim için bir puan verilmektedir. Yönergesi; karmaşık şekiller içinden istenilen şekli ayırt edebilmesidir. Puanlaması; her bulabildiği şekil için ‘1’ Puan alır.
• Şekil Sabitliği alt testinde çocukların bulması beklenen 17 şekil vardır. Maksimum 17 puan alınabilir. Daire ve oval kartlar çocuklara gösterilir. Bir yuvarlak ve bir yumurtamız var. Burada gördüğün şekillerden sadece yuvarlakları bul ve kenarlarından git. Yumurtaları değil sadece yuvarlakları bulacaksın. Yuvarlakları bulma işlemi bitince kare ve dikdörtgen kartlar gösterilir. Çocuğun sadece kareyi bulması istenir. Yönergesi; birinci bölümden 4 daire 5 kare, ikinci bölümden 2 daire 6 kare bulunması ve çizilmesi istenir. Puanlaması; Her bulduğu ve doğru çizdiği şekil ’1’ puan, yanlış çizimler ise ‘-1’ puan, yapamayanlar ise ‘0’ puan alır.
• Mekân ile Konumun Algılanması alt testinde baştaki şeklin aynısı olan dört objeyi çocuğun bulması beklenir. Maksimum puan sayısı sekizdir. Bu bölüm farklı olanı ve aynı olanı bulmak üzere iki bölümden oluşan sekiz çalışma vardır. Yönergesi; bu alanda farklı olan şekli bulmaları istenir. Puanlaması; farklı olan şekil işaretlenirse ya da diğeri işaretlenip o boş bırakılırsa ‘1’ puan, yapamazsa ‘0’ puan alır.
• Mekân İlişkilerinin Algılanması alt testinde çocuğa test kitapçığına dikkatlice bakması söylenir. “Burada noktalar ve çizgiler var. Parmağınla bu çizginin üstünden git. Şimdi diğer tarafa bak burada sadece noktalar var. Çizgi yok. Bu bölüme aynı çizgiyi çiz. Dikkat et birinci bölümün aynısı olsun” denir. Maksimum puan 8’dir. Çizdiği her doğru şekil için bir puan alır. Yönergesi; örneği gösterilen bölümün aynısını çizmesi istenir. Önemli olan düzgün çizim değil doğru bölümdür. Puanlaması çizilen her bölüm için ‘1’puan, çizilemeyen içinse ‘0’ puan alır.
153
• Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testinin her bir alanına ait standart puanlama kriterleri mevcuttur. Çocuğun her alt alandan aldığı ham puanların standart puan karşılığı vardır. Standart puan ise Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi için geliştirilen yüzde tablolarından elde edilmektedir. Standart puan, çocuğun yaşına karşılık gelen kolondaki puandır (Tuğrul, Aral, Erkan ve Etikan, 2001).
3.3.4. Frosting Görsel Algı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması
Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi 1961 yılında Marianne Frostig tarafından öğrenme güçlüğü olan çocuklarla uzun yıllar süren çalışmaları neticesinde geliştirilmiş, daha sonra iki kez gözden geçirilmiştir. Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi 3-9 yaşlar arasındaki 2116 normal çocukla yapılan çalışmalar neticesinde standardize edilmiştir (Sökmen, 1995). Test geliştirildiğinden bu yana görsel algı yeteneğinin değerlendirilmesini içeren araştırmalarda en sık kullanılan test olma özelliğini taşımaktadır.
Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testinin 5 yaş çocukları için güvenirlik çalışmasını yapmış, testin genel ve alt alanlardaki devamlılık katsayısının tümü 0.01 düzeyinde anlamlı olduğunu bulmuştur. Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi okul öncesi ve birinci sınıf çocuklarında tarama aracı olarak kullanılacağı gibi öğrenme güçlüğü gösteren daha büyük çocuklar için klinik değerlendirme aracı olarak da kullanılabilmektedir.
Geçerlilik: Frostig Gelişimsel Görsel Algı Test sonuçları ile sınıf içi uyum
konusunda öğretmen değerlendirmeleri arasındaki product- moment korelasyon .441; motor koordinasyon arasındaki korelasyon .497 olarak bulunmuştur (Maslow, Frosting, Lefever, Whittlesey, 1964)
Güvenirlilik: Test- tekrar test güvenirliliği Frostig, Lefever ve Whittlesey (1964: 87-
100) tarafından incelenmiştir. Perceptual Quotient temel alınarak test tekrar test güvenirliğinin product-moment korelasyon katsayısı. 98 olarak bulunmuştur.
Brand 1989 yılında, 68 aylık Afrikalı 19 beyaz erkek, 12 beyaz kız olmak üzere toplam 31 anaokuluna devam eden çocukla Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testinin güvenirlik çalışmasını yapmıştır. Frostig Gelişimsel Görsel Algı alt alanlarına ait ortalamalar ve standart sapmalar şu şekilde bulunmuştur; Göz Motor Koordinasyon (13,94; 9,78). Şekil Zemin Ayrımı (17,19; 10,21). Şekil Sabitliği (9,74; 9,56). Mekânda Konum Algılama (5,87; 9,92). Mekânsal İlişkilerin Algılanması (4,81; 9,95). Frostig alt alan testlerinin uyum göstergesini elde etmek için, Kuder-Richardson Formula 20 and Becker 1974, 10 haftalık sürede yapılan composite Frostig testinde 0,78’lik bir korelasyon bulunmuştur. Testin güvenirlik kat sayısı 0,42-0,73 arasında değişmiştir (Tuğrul vd. 2011).
154
Sökmen (1994), anaokuluna giden beş yaşındaki 89 çocuk Frostig Gelişimsel Görsel Algı testinin güvenirlik çalışmasını yapmıştır. Bu çalışmada da Sökmen tarafından güvenirlik çalışması yapılan Frostig Görsel Algı Testi kullanılmıştır.