Sanat Eğitim Programı, altı yaş grubu çocukların görsel algılarının geliştirilmesine yönelik olarak hazırlanan bir programdır.
3.4.1. Programın Amacı
Sanat Eğitim programı, çocukların görsel algılarının gelişimine katkıda bulunmaya, sanatsal bakış açılarını geliştirmeye, kendilerini daha rahat ifade etme becerilerini desteklemeye yönelik bir programdır.
3.4.2. Programın Geliştirilme Süreci
Sanat eğitim programının 6 yaş çocuklarının Görsel algı düzeylerine etkisi konulu tez çalışmasında; altı yaş grubu çocukların görsel algısının gelişimine katkıda bulunacak bir sanat eğitim programına duyulan ihtiyaç üzerine hazırlanmıştır. Çocukların algıladıklarını, düşündüklerini, hissettiklerini, gözlemlediklerini, hayal ettiklerini ve yaratıcılıklarını sanat yoluyla ifade etme becerilerini desteklemeye, geliştirmeye yönelik bir programdır.
Sanat Eğitim Programı hazırlanırken, bu konularda çalışmalar yapmış olan uzmanların görüşleri ve programda yer almasını önerdikleri özellikler dikkate alınmıştır. Programın ve programda yer alan etkinliklerin geliştirilmesinde Porter (1999), Calouste Gulbenkian Foundation (1982) ve Ban Tassell ve B.Joyce (1995) görüş ve önerileri göz önünde bulundurulmuştur.
• Çocuklara açık uçlu aktiviteler sunulmuştur,
• Program; analiz, sentez, değerlendirme ve problem çözme gibi üst düzey düşünme becerilerini desteklemelidir.
• Program; yaratıcılığı ve farklı düşünmeyi desteklemiştir.
• Programda; çok tekrara önem verilmiştir.
• Programda; çocukların yaşlarına göre normalden daha hızlı adımlarla ilerlemeye özen gösterilmiştir.
• Programda; çocuklara üst düzeyde ürünler geliştirme fırsatları sunulmuştur,
• Programda; çocuklara farklı materyallerle deneyim fırsatı sunulmuştur (sulu boya, pastel boya, kâğıt, kumaş, artık materyaller, kil, mürekkep vb)
• Programda; farklı teknikleri, aletleri, kullanma tarzlarını geliştirmeye özen gösterilmiştir (şekillendirme, fırça çalışması vb.)
155
• Programda; sanatın temel fikirlerini anlamaya yönelik etkinliklere yer verilmiştir (örn. tonlamalar, renkler ve sonra daha karmaşık fikirleri anlama örn. odak/merkez, denge, orantı vb.)
• Programda; tasarım farkındalığını geliştirmeye yer verilmiştir (materyaller, şekiller, nesnelerin fonksiyonu ve inşası (yapılışı) arasındaki ilişkiler)
• Gözlemleme ve tasvir etme gücünü geliştirmeye yönelik çalışmalar programda yer almıştır.
İlgili literatür taranarak altı yaş grubu çocukların görsel algılarını geliştirmeye yönelik konunun uzmanları tarafından sunulan öneri ve etkinlikler incelenmiştir. Bu etkinlik ve önerilerden yola çıkılarak programla bütünleşecek ve çocukların sanat eğitimi bilgi ve becerilerini geliştirebilecek nitelikteki oturumlar danışman önderliğinde araştırmacı tarafından geliştirilmiştir.
Yukarıdaki maddeler doğrultusunda hazırlanan Sanat Eğitim Programı, altı yaş çocukların görsel algı düzeylerinin gelişimine katkıda bulunurken, sanattan zevk alma ve kendilerini sanat yoluyla daha rahat ifade etme becerilerini desteklemektedir.
Frosting Görsel Algı testinde ölçülen kriterler araştırmacı tarafından geliştirilen etkinliklerin seçiminde göz önüne alınmıştır.
Amaç ve davranışlar ile konu ve etkinliklerin seçiminde basitten karmaşığa, somuttan soyuta ilkeleri temel alınmıştır.
Sanat eğitiminin temel kavramları dikkate alınarak eğitimci tarafından hazırlanmıştır. Bu oturumlar; program öncesinde ve sonrasında ön test-son test olarak kullanılacak olan Frosting Görsel Algı Testi’nde yer alan maddelerin geliştirilmesine yöneliktir.
3.4.3. Programın Dayandığı Temel İlkeler
1. Sanat Eğitim Programı altı yaş grubu çocuklar için hazırlanmıştır.
2. Programın grup içinde uygulaması araştırmacı ve grup üyelerinin katılımıyla gerçekleşmiştir.
3. Programlarda yer alan oturumlarda çocuklar tarafından üretilen çalışmaların birbirinin taklidi niteliğinde olmayan, her çocuğun kendi hayal gücünü ve yaratıcılığını yansıtan orijinal çalışmalar olmasına özen gösterilmiştir. Farklı orijinal düşünce ve fikirler desteklenmiştir.
4. Program açık uçlu aktivitelerden oluşturulmuştur.
5. Çocuklara farklı materyallerle deneyim fırsatı sunulmuş, materyal çeşitliliğine önem verilmiştir (sulu boya, pastel boya, kurşun kalem, kâğıt, kumaş, artık materyaller, kil, çini
156
mürekkebi vb). Çocuklar çalışmalarda çeşitli teknikler kullanmışlardır (Kolâj, çizim çalışması, artık materyal çalışmaları, sulu boya, pastel boya, şekillendirme çalışmaları vb.)
6. Çocuklar fikirler arasında farklı bağlantılar kurmaya ve konuyu çeşitli açılardan değerlendirmeye teşvik edilmişlerdir.
7. Programdaki ilk oturumlarda temel kavramları anlamaya yönelik çalışmalar yapılmış (örn. Renkler, tonlamalar, çizgi çeşitleri) sonra daha karmaşık konuları anlamaya yönelik çalışmalara geçilmiştir (örn. ilişkisi kurmaya yönelik çalışmalar). Ayrıca tüm oturumlarda, bir sanat eserini betimlemeye yönelik çalışmalar (tanımlama, çözümleme, yorumlama, yargı), verilen konunun pekişmesi için test bölümleri uygulanmıştır.
8. Programda; gözleme, tahmin etme, hayal gücünü kullanma ve bunları sanatsal olarak ifade etme becerisine yönelik çalışmalar yer almaktadır.
9. Analiz, sentez, değerlendirme ve problem çözme gibi üst düzey düşünme becerilerinin desteklemesi hedeflenmiştir.
10. Program; çok tekrar içermekte ve çocukların yaşlarına göre normalden daha hızlı adımlarla ilerlemektedir.
11. Çocuklara üst düzeyde ürünler geliştirme fırsatları sunulmuştur.
12. Her çocuğun kapasite ve ilgisine yönelik bağımsız öğrenme fırsatları (her çocuk aynı öğrenme seviyesinde olmayabilir) sunulmuştur
13. Soru sorma yöntemine dayalı bilgilendirme teknikleri kullanılmıştır. 14. Eğitim sürecine, sonuç kadar önem verilmiştir.
15. Her çocuğun kendi çalışmasını değerlendirmesine olanak sağlanmıştır.
16.Çocukların hem arkadaşlarının çalışmalarını yakından gözlemleyerek, hem de sanatçı çalışmalarını inceleyerek farklı fikirlerle kendi fikirlerinin bir sentezini oluşturabilmesi için etkinlik sonunda sergileme çalışmalarına önem verilmiştir.
3.4.4. Programın Genel Özellikleri
1. Sanat Eğitim Programı on haftadan oluşmaktadır.
2. Sanat Eğitim Programı haftada iki kez olmak üzere toplam on hafta sürmüş ve 20 uygulama yapılmıştır. Ön test ve son test uygulama çalışmaları ayrıca yapılmıştır.
3. Her bir oturumun süresi 40 dakikadır.
4. Program çocuklara ortalama olarak 20 kişilik gruplar halinde uygulanmıştır. 5. Program araştırmacı tarafından uygulanmıştır.
6. Her üyenin uygulamalara katılmasına özen göstermiştir.
7.Herhangi bir nedenle oturuma katılamayan öğrencilere telafi çalışmaları araştırmacı tarafından ayrıca yapılmayıp bir sonraki uygulama ile bağdaştırarak o çocuklara bazı tekrarlar
157
yapılarak eksikliklerin oluşmasının önüne geçilmiştir. Çok devamsızlık eden çocuklardan elde edilen bulgularda araştırmaya dâhil edilmemiştir.
8. Çalışma yapılan okullardan izin alınarak dosyalanarak saklanması mümkün olmayan etkinliklerin fotoğrafı çekilmiştir. Dosyalanması mümkün olan çalışmalar araştırmacı tarafından dosyalanarak saklanmıştır.
3.4.5. Programın İçeriği
Altı yaş grubu çocukların görsel algı düzeylerinin gelişimi için hazırlanan “Sanat Eğitim Programı’nın içeriği çocukların ilgisini çekebilecek nitelikte, farklı materyallerle deneyimler yaşamalarına, farklı çalışmalar üretmelerine destek olabilecek nitelikte seçilmiş etkinliklerden oluşmaktadır. Bunlar; hayal gücüne dayalı çizim ve boyama, tahmin etmeye dayalı çizim ve boyama, şekillendirme, gözleme dayalı çizim, gözleme ve hayal gücüne dayalı çizim, resimsel kompozisyon geliştirme, yaratıcılığı destekleme, farklı düşüncelerin sentezine dayalı çizim, artık materyallerle çalışma, kolaj ve kil çalışmalarıdır.
3.4.6. Görsel Sanat Eğitimi Etkinliklerinin Hazırlanması
Araştırma talebi için Özel Gündoğdu İlköğretim Okulu ve Özel Esentepe İlköğretim Okulu yöneticilileri ile izin alındıktan sonra, Konya ili içerisinde bulunan Gündoğdu ve Esentepe anasınıflarında deneme ve kontrol grupları oluşturulmuş, her iki gruba da ön-test, uygulamaları gerçekleştirilmiştir.
Deneme grubunu oluşturan Özel Esentepe ilköğretim okulu anasınıfına devam eden 60-72 aylık 60 çocuk üzerinde 2012 yılı eylül ayında geliştirilen Sanat Eğitim programın uygulamasına başlanmıştır.
Araştırma kapsamında 60 - 72 ay çocuklarının gelişim özellikleri dikkate alınarak hazırlanan Sanat Eğitim Programın Amaç ve Kazanımları, MEB Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü tarafından 2006 yılında hazırlanan Okul Öncesi Eğitim Programı esas alınarak yıllık, günlük planlar hazırlanarak uygulanmıştır. Çocuklara kazandırılmak istenen amaç ve kazanımlar, etkinlikler yoluyla gerçekleştirilmektedir. Araştırmacı tarafından da görsel algı ile ilgili amaç ve kazanımlar da eklenmiştir. Sanat etkinlikleri ile çocukta görsel algıyı gelişt- irmek hedeflenmiştir.
Program ülkenin ve okulöncesi kurumlarının imkânları dikkate alınarak geliştirilmiştir. Amaç ve kazanımlar belirlenerek buna uygun 20 adet öğrenme süreci oluşturulmuştur. Her bir öğrenme süreci sonrasında yapılan değerlendirmeler eğitimin amacına uygun yürütülüp yürütülmediği konusunda bilgi vermiştir.
Görsel sanat eğitimi çerçevesinde hazırlanan etkinliklerde, sanat eleman ve ilkeleri, boyama teknikleri gibi çeşitli teorik bilgilerle birlikte estetik, sanat eleştirisi, sanat tarihi ve uygulama çalışmaları yer almıştır.
158
Bu etkinlikler hazırlanırken; Amaç ve kazanımların sanatsal düzeylerine uygun olması, eğitimin anlaşılabilir ve kalıcı olması, çocukların yaş ve gelişim düzeyine uygun olması, materyallerin çocuklara ve eğitime uygun olması, değerlendirmenin verilen eğitime uygun olması esas alınmıştır.
Okul öncesi eğitimi uzmanları ve sanat eğitimi uzmanları ve psikolojik danışma uzmanları ile etkinliklerin hazırlanma sürecinde görüşmelerde bulunulmuş program oluşturulduktan sonrada görüşleri alınmıştır. Bu öneriler dikkate alınarak gerekli düzeltmeler yapılmış ve hazırlanan görsel sanat eğitimi etkinlikleri uygulamaya hazır hale getirilmiştir.
3.4.7. Programın Uygulanması
Sanat Eğitim Programı’nın uygulamaları Konya Esentepe İlköğretim Okulu Ana sınıflarında yapılmıştır. Bu sınıflar; anasınıfı çocuklarının eğitim gördüğü ve okul öncesi grubunun eğitimine uygun olarak düzenlenmiş sınıflardır.
• Sanat Eğitim Programı Eylül 2012 tarihinde uygulanmaya başlamış olup, Ocak 2013 tarihinde uygulama sona ermiştir.
• Sanat Eğitim Programı haftada iki gün, kırk dakikalık oturumlar şeklinde uygulanmıştır.
• Sanat Eğitim Programı araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Uygulamaya başlamadan önce 1-2 hafta anasınıfına giderek onlarla program dışı sanat çalışmalarında bulunulmuştur.
• Sanat Eğitim Programı uygulamasına başlamadan önce araştırmacı programa katılan çocuklara; birlikte resim ve sanat faaliyetleri yapacaklarını, değişik malzemelerle çalışacaklarını açıklamıştır.
• Sanat Eğitim Programında çocukların kullandıkları araç-gereç ve materyaller araştırmacı tarafından temin edilmiştir.
• Araştırmacı her uygulamada çalışmaya başlamadan önce çalışmanın bölünmemesi için gerekli önlemleri almıştır.
• Her çocuk için yeterli miktarda araç-gereç ve materyal bulunmasına özen gösterilmiştir.
• Çocukların çalışmalarıyla ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine fırsat vermiştir.
• Çocukların çalışmalar sırasında yapılan çalışmayla ilgili olarak herhangi bir sıkıntıları varsa bunu dile getirmelerine (örn. kaleminin ucunun kırılması vb.) olanak tanınmış ve bu doğrultuda gerekli önlemler alınmıştır.
159
• Programın uygulanma sürecinde çocukların çeşitli materyallerle deneyimler yaşamasına önem verilmiştir.
• Çocuklara sunulan materyallerin çocuklar açısından tehlikeli veya zararlı olmamasına dikkat edilmiştir.
• Çalışmalarda yaratıcılık ve özgünlük üzerinde durulmuştur.
• Gözlemlediklerinin farkında olma becerisini ve algıladıklarını çizimle ifade etme becerisini desteklemek amacıyla sunulanı gözlemleyerek çizme çalışmaları yapılmıştır.
• Bilgilendirmede soru-cevap tekniği kullanılmış ve açık uçlu sorular sorularak orijinal düşünme sürecine destek olunmuştur.
• Sorulan soruların analiz, sentez, değerlendirme gibi üst düzey düşünme becerilerini desteklemeye yönelik olmasına önem verilmiştir.
• Üç boyutlu çalışmalarla problem çözme ve yaratıcılığın geliştirilmesi hedeflenmiştir.
• Programın uygulanmasında soru-cevap, anlatım, sergileme, kendi çalışmasını değerlendirme, gözlemleme, problem çözme gibi yöntemler kullanılmıştır.
• Etkinlikler sonucunda çocuklar tarafından üretilen ürünler sergilenmiştir.
• Her çocuğun çalışması ile ilgili olarak değerlendirme yapmasına fırsat tanınmıştır.
• Programın öncesinde, sonrasında ve kalıcılığını belirlemek için izleme testi olarak çocuklara Frosting Görsel Algı testi uygulanmıştır
3.5. VERİLERİN TOPLANMASI