Vücut Organlarının Verilmesini Sağlamak

İnsan ticareti suçunun, bir diğer işlenme amacı vücut organlarının verilmesini sağlamaktır. Vücut organı, Tük Dil Kurumu tarafından “vücudun belirli bir görev yapan ve sınırları kesin

olarak belirlenmiş bölümü, uzuv” olarak tanımlanmıştır.483

Organlar, yaşamın devamlılığının sağlanması için kendisine verilen görevi yerine getiren vücudun bölümleridir. Akciğerin oksijeni kana nakledip, kandaki karbondioksiti de dışarı vermesi, mideni sindirim yapması ya da böbreklerin kandaki zararlı maddeleri vücuttan dışarı atması organlara ve vücutta yerine getirdikleri faaliyetlere örnek verilebilir.

Organ nakli ifadesi ise Türk Dil Kurumu tarafından, “işlevini yitirmiş bir organın yerine

sağlam bir organı koyma, organ aktarımı, transplantasyon” olarak tanımlanmıştır.484

Organların

482

Yenidünya, a.g.e., s.252.

483

Türk Dil Kurumu (TDK), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS. 5c0507483e0a04.74914401 (03.12.2018)

484

Türk Dil Kurumu (TDK), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS. 5c05074de756c8.92120169, (03.12.2018)

verilmesini sağlamak maksadıyla işlenen insan ticareti suçunda, failler organları işlevsiz hale gelen kimseler için kendini savunamayacak ya da ekonomik yönden sıkıntıda olan kimselerden sağlıklı organlarını almakta ve bu kimselere nakletmektedir.

Organ nakli, kanun tarafından yapılan tanıma göre yaşayanlardan organ nakledilmesi ve ölen kişilerin bedenlerinden organ nakledilmesi olmak üzere iki kısımda incelenmiştir. Organ naklinin yapılma amacı pek çok devlet tarafından sadece başka insanlara tedavi için nakil ile sınırlandırılmışken, Türk hukuk sisteminde kanun tedavi, teşhis ve bilimsel çalışmalar veya deneyler için de organ nakline müsaade etmiştir.485

Organ naklinde sağlıklı bireylerden organ alınıp, hasta bireye sağlığını kazandırmak için o organ nakledilmekte ve hastanın yaşamasının sağlanması için üstün bir özel yarara hizmet edilmektedir.486 Bir kimsenin organ veya doku naklinde kendisine herhangi bir yarar sağlanmaması halinde, rızası olsa dahi bu eylemi aslında kişilik haklarını ihlal etmekte ve tek başına rıza hukuka uygunluk sağlamamaktadır.487

Ancak bu konuya ilişkin özel düzenleme Organ Nakli Kanunu ile yapılmıştır.488

TCK’nın insan ticareti hükmünde, sadece organların alınması ifadesine yer verilmiş olup, doku nakline değinilmemiştir. Doku ifadesi, Türk Dil Kurumu tarafından “bir vücudun veya bir

organın yapı ögelerinden birini oluşturan hücreler bütünü, nesiç” olarak tanımlanmıştır.489

Bu tanımdan hareketle, dokuların bir araya gelerek organları meydana getiren hücrelerden oluştuğu görülmektedir. Dokulara ilik, kornea, kemik, kan ve sperm örnek olarak verilebilir.490

2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun,

organ ve doku ifadesiyle aslında, insan organizmasını meydana getiren organ ve doku ve bunları

oluşturan daha küçük parçaların amaçlandığını, bu nedenle hastanın vücudunun bir bölümünden alınıp başka bir bölümüne nakledilen doku parçaları(otogreft), saç örneği, tırnak ya da deri alınması veya kan alınıp- verilmesi organ ya da doku nakli olarak kabul edilmeyeceğine yer vermiştir.491

485

Şafak Parlak, “Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 83, 2009, s.193.

486

Parlak, a.g.e., s.196.

487 _{Aydın, Çağrı Kan, a.g.e., s.135} 488

“Onsekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden organ ve doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık önünde sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunludur.”(OVDNHK,m.6)

489

Türk Dil Kurumu (TDK), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS. 5c05249f638566.28089337, (03.12.2018)

490

Şahin Akıncı, Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (organ-doku) Nakli Kavramı ve Bundan

Doğan Hukuki Sonuçlar, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996, s.10-11.

491

Ahmet Gökcen ve Murat Balcı, “Organ ve Doku Ticareti Suçları (TCK. M. 91-93)”, Dergipark, 2013, s.114, http://dergipark.gov.tr/download/issue-file/469, (04.12.2018).

2238 sayılı Kanun’un 3. maddesinde, “bir bedel veya başkaca çıkar karşılığı, organ ve doku

alınması ve satılması yasaktır.” denilmiştir. İnsan ticareti suçu işlenirken, failin kanun metninde

belirtildiği gibi bir bedel karşılığında ya da başka herhangi bir çıkar sağlamak için mağdurun organ ya da organlarının alınması veya satılması amacını taşıması şartı aranmamaktadır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Organ veya Doku Ticareti başlıklı 91. maddesinde; “hukuken

geçerli rızaya dayalı olmaksızın, kişiden organ alan kimse…” denilerek, organ alımının ancak

kişinin rızasına bağlı bir eylem olabileceğine yer vermiştir. “Organ veya doku satın alan, satan,

satılmasına aracılık eden kişi hakkında…” ifadesiyle de organları ister rıza ile ister de rıza hilafına

alan, satan, satılmasına aracılık eden kişi hakkında cezaya hükmolunacağına yer vermiş ve her türlü organ ve doku alışverişini yasaklamıştır. Kanun metninin devamında, “hukuka aykırı yollarla elde

edilmiş olan organ veya dokuyu saklayan, nakleden veya aşılayan kişi… cezalandırılır.” denilerek,

hukuka aykırı bir şekilde elde edilen organ ve doku ile ilgili işlem yapan kimseler hakkında da cezaya hükmolunacağına yer vermiştir.

TCK 80. madde hükmünden, bir kimsenin vücut organlarının verilmesini sağlamak maksatlarıyla, bahsi geçen eylemlere konu olmasıyla insan ticareti suçu işlenmektedir. Organların verilmesini sağlamak maksadıyla işlenen insan ticareti suçunda, mağdur organ ya da organları alınan kimse olacaktır. Bir kimsenin kaçırılıp, yakınlarından organlarının istenmesi insan ticareti suçunu meydana getirmeyecektir.492

Ayrıca yukarıda da değindiğimiz gibi madde metninde, dokuların alınması ifadesine yer verilmediği için bir kimsenin dokularının verilmesinin sağlanması maksadıyla kaçırılması, tedarik edilmesi vs. insan ticareti suçunu oluşturmayacaktır.493

Bir kimsenin dokularının alınması ile insan ticareti suçunun oluşmayacağı ifadesine, korneası ya da kemik iliğinin verilmesinin sağlanması maksadıyla şiddet, baskı, tehdit gibi iradeyi ortadan kaldıran bir durum halinde o kimsenin nakledilmesi, tedarik veya sevk edilmesi örnek gösterilebilir.494

Bahsi geçen kimsenin dokuları hukuka aykırı olarak başka bir kimseye nakledilmişse, TCK 91. madde hükmünde Organ ve Doku Ticareti başlıklı suç söz konusu olup, ilgili failler bu madde hükmüyle yargılanıp, cezalandırılacaktır. Ayrıca 91. maddede, tanım yapılırken “…hukuka aykırı olarak, ölüden organ veya doku alan kimse…” ifadesine yer verilmiştir. Ancak insan ticareti ile ilgili 80. madde metninde, bu suçun sadece yaşayan kimseler için söz konusu olacağı konusuna açıklık getirmiştir.495

492 Manav, a.g.e., s.252. 493 Arslan, a.g.e., s.33. 494

Yenidünya, a.g.e., s.219-220, İlgili suçlar için araç fiillerine bakılarak, tehdit (TCK, m.106), Cebir (TCK, m.108) suçlarının işlenmiş olması mümkündür.

495

Tüm bu anlatılanlar ışığında, vücut organlarının verilmesinin sağlanması maksadıyla işlenen insan ticareti suçunda, kanun metninde yer verilen eylemlerin gerçekleştirilmesi ile suç tamamlanmaktadır. Örnek olarak, suça konu olan kimsenin böbreğini vermesi için tehdit, baskı, şiddet, cebir veya nüfuzun kötüye kullanılması ile tedarik edilmesi, nakledilmesi veya sevk edilmesi ile suç gerçekleşmiş olacaktır.496

Vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla insan ticareti suçunda, özellikle gelişmiş ülkelerde organa duyulan talebin arzdan çok daha fazla olması, bu sektörde ciddi bir gelir kaynağı olması karaborsa oluşmasına yol açarak, yoksul ülkelerde çaresiz insanların rızaları varmış gibi organlarının alınmasıyla sonuçlanmaktadır.497