1-Suça Sürüklenen Çocuk Failin Suçu Kabullenmesi
Uzlaşma hükümlerinin uygulanmasını gerektiren bir eylemden dolayı hakkında
soruşturma başlatılan suça sürüklenmiş çocuk hakkında 5560 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden önce; ifadesinin alındığı sırada üzerine atılı eylemi gerçekleştirdiğini kabul etmesi gerekliydi. Ancak 5560 sayılı kanunla değişik CMK’nın 253. maddesinde şüpheli veya sanığın suçu kabul etmesi gerektiğine dair bir hüküm yoktur. Bu sebeple suça sürüklenmiş çocuk ister suçu kabullensin, ister suçu kabullenmesin uzlaşma hükümlerinin uygulanmasını gerektirecek bir suçu işlerse her durumda uzlaşma yoluna gidilecektir.
2-Suçtan Zarar Gören Mağdur veya Şüphelinin Uzlaşma Teklifini Kabul Etmeli
Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tabi olması halinde, Cumhuriyet Savcısı
veya talimatı üzerine adli kolluk görevlisi, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunulur. Şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin reşit
olmaması halinde204, uzlaşma teklifi kanuni temsilcilerine yapılır. Şüpheli, mağdur veya
suçtan zarar gören kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde teklifi reddetmiş sayılırlar.
204 Mağdur şikayetçi olmasa da sanık yine de çağrılarak uzlaşma teklifi yapılmalıdır.Şikayet yokluğu
sebebiyle kamu davasının düşürülmesine karar verilmesi yanlıştır.Mağdurun şikayetçi olmadığı,sanığı 18 yaşından küçük çocuk hakkında silahla kasten yaralama suçunda ÇKK’nın 24.maddesi gereği mağdurun
şikayetçi olmadığı,herhangi bir zararının bulunmadığı sebebiyle açılan kamu davasının düşürülmesine karar verilen Darende Asliye Ceza Mahkemesi’nin 2005/12 esas.2006/29 karar sayılı ilamını Yargıtay 3.Ceza Dairesi 07.11.2007 tarih 2006/10303 esas,2007/8021 karar sayılı “Taraflar arasında uzlaşma yapılırken CMK’nun 253. ve devamı maddelerinde belirtilen usül çerçevesinde işlem yapılarak uzlaşmanın sağlanması,uzlaşma girişiminin başarısızlıkla sonuçlanması halinde yargılamaya devamla bir karar verilmesi gözetilmeden yazılı şekilde uygulama ile hüküm tesisi bozmayı gerektirdiğinden” ilamı ile bozulmasına karar vermiştir. Yargıtay 2. Ceza Dairesi 2006/6547 esas,2007/510 karar,22.01.2007 tarihli kararında”…uzlaştırma işlemleri yapılmadan soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olmadığı halde;yalnız Çocuk Koruma Kanunu uyarınca istisnai olarak uzlaşma kapsamına giren silahla yaralama suçunun,şikayete bağlı suç gibi kabul edilerek yakınanın şikayetten vazgeçmesi nedeniyle yasal olmayan gerekçe ile kamu davasının düşürülmesine karar verilmesi bozmayı gerektirdiğinden ”kararı ile Mersin 1.Sulh Ceza Mahkemesi’nin kararının bozulmasına karar vermiştir.
Uzlaşma teklifinde bulunulması halinde kişiye uzlaşmanın mahiyeti ve uzlaşmayı kabul veya reddetmesinin hukuki sonuçları anlatılır.
Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların kanuni temsilcisine ulaşılamaması halinde, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır.
3-Suça Sürüklenen Çocuğun Suçtan Zarar Görenin Zararını Ödemesi ya da Gidermesi
Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini def’aten yerine getirmesi halinde,
hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi halinde, 171. maddedeki şartlar aranmaksızın şüpheli hakkında kamu davasının ertelenmesi kararı verilir. Erteleme sürecinde zamanaşımı işlemez. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, 171. madenin 4. fıkrasındaki şart aranmaksızın kamu davası açılır. Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz, açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır. Şüphelinin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlaşma raporu veya belgesi 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı Đcra ve Đflas Kanunu’ nun 38. maddesi’ nde yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden sayılır.
Buradan da anlaşılacağı üzere şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin fiilden dolayı doğmuş olan maddi ve manevi zararlarının tümün veya büyük bir kısmını ödemeyi kabul etmesi, tarafların zarar miktarı hususunda anlaşmış olmaları şarttır. Eğer taraflar zararın miktarı hususunda veya ödeme planında anlaşamazlarsa uzlaşma hükümleri uygulanamayacaktır.
4-Uzlaşmada Takip Edilecek Usul
Tarafların uzlaşma teklifini kabul etmesi halinde, savcı uzlaştırmayı kendisi
gerçekleştirebileceği gibi, uzlaştırmacı olarak avukat görevlendirilmesini barodan isteyebilir veya hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından uzlaştırmacı görevlendirebilir. Görevlendirilecek uzlaştırmacının tarafsızlığı konusunda hakimin tarafsızlığına ilişkin hükümler dikkate alınır. Görevlendirilen uzlaşmacıya, soruşturma dosyasında bulunan ve savcı tarafından uygun görülen belgelerin örneği verilir, soruşturmanın gizliliği
kendisine hatırlatılır ve uzlaştırma süreci başlar. Gizli olarak yürütülecek uzlaştırma müzakeresine, tarafların yanı sıra, müdafii ve vekil katılabilir. Ancak şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin kendisi veya kanuni temsilcisi ya da vekilinin müzakerelere katılmaktan kaçınması halinde, uzlaşmayı kabul etmemiş sayılırlar. Müdafiinin katılmamasına olumsuz bir sonuç bağlanmamıştır. Bunun dışında müzakere sırasında izlenecek yöntem konusunda uzlaştırmacı savcıyla görüşebilir, savcı kendisine talimat verebilir. Uzlaştırma süreci, dosyadaki belgelerin örneğinin uzlaştırmacıya tesliminden itibaren 30 gün içinde tamamlanmak zorundadır. Bu süre savcı tarafından, duruma göre bir veya birkaç defa azami yirmi günü geçmemek şartıyla uzatılabilir. Süre içinde uzlaşmayı sağlamak amacıyla birden fazla müzakere yapılabilir. Uzlaştırma süreci olumlu veya olumsuz sonuçlandığında uzlaştırmacı bir rapor hazırlayarak, örneğini aldığı belgelerle birlikte savcıya teslim eder. Eğer uzlaşma gerçekleşmişse raporda buna ilişkin ayrıntılara ve tarafların imzalarına yer verilir. Bu noktada ifade etmek gerekir ki, başta yapılan uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen, taraflar uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar savcıya başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler. Savcı, uzlaşmanın tarafların özgür iradelerine dayandığını ve edimin hukuka uygun olduğunu saptarsa, raporu veya belgeyi mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasında muhafaza eder. Uzlaştırma sonuçsuz kalmışsa tekrar uzlaştırma yoluna gidilmeyecektir. Uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir. Zira genel olarak söz konusu sürecin olumsuz sonuçlanması ihtimalinde, toplanan delillere dayanılarak kamu davası açılacaktır. Bundan başka, uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz. Gerek uzlaştırma süreci boyunca gerekse kamu davasının ertelenmesi kararı bağlamında erteleme sürecinde, zamanaşımı işlemeyecektir. Uzlaşma sonucunda verilen kararlara karşı kanun yolu açıktır. Uzlaştırmacı ücreti ve diğer giderler, yargılama gideri olarak
hazineden karşılanır205.
5-Kovuşturma Evresindeki Uzlaşma
Kovuşturma evresindeki uzlaşma, mahkeme tarafından uzlaştırma başlıklı 254.
maddede yer almaktadır. Buna göre kamu davası açıldıktan sonra uzlaşma, ancak suçun
205 SÖZÜER,Adem-DURSUN,Selman,”TCK,CMK ve Kabahatler Kanunundaki Son Değişiklikler Ne
uzlaşma kapsamında olduğunun bu evrede ortaya çıkması halinde söz konusu olacaktır. Suçun uzlaşmaya tabi olması iddianamenin iadesi sebeplerinden olduğundan, kovuşturma evresinde bu ihtimal gerekçede de belirtildiği gibi, duruşma aşamasında, suçun niteliğinin değişmesi halinde ortaya çıkabilir. Uzlaşmanın kapsamı ve diğer hususlar CMK 253. madde esas alınarak ve fakat kovuşturma evresinin özellikleri çerçevesinde belirlenecektir. Kovuşturma evresindeki uzlaşma sonucunda, sanığın edimini bir defada yerine getirmesi halinde, davanın düşmesine karar verilir. Ediminin yerine getirilmesinin ileri bir tarihe bırakılması halinde, sanık hakkında, daha önce değinilen ve CMK’ nın 231’de öngörülen koşullar aranmaksızın, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildikten sonra; uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkeme tarafından başka bir hususa bırakılmaksızın hüküm açıklanır. Burada
öngörülen geri bırakma sürecinde zamanaşımı işlemeyecektir206.
6-Birden Çok Failin Bulunması Halinde Uzlaşmada Takip Edilecek Usul Aralarında iştirak ilişkisi olsun veya olmasın birden çok kişi tarafından işlenen
suçlarda ancak, uzlaşan kişi uzlaşmadan yararlanabilecektir. Đştirak halinde işlenen suçlarda, faillerin uzlaşmadan yararlanabilmeleri için, neden oldukları zararı birlikte ortadan kaldırmış ve maddi-manevi zararları ödemeleri gerekir.
7-Birden Fazla Mağdurun veya Suçtan Zarar Görenin Bulunması Halinde Uzlaşmada Takip Edilecek Usul
Birden fazla kişinin mağduriyetine veya zarar görmesine sebebiyet veren bir
suçtan dolayı uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, mağdur veya suçtan zarar görenlerin hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekir. Bu kişilerden birinin uzlaşma teklifini kabul etmemesi halinde uzlaşma hükümleri tatbik edilmeyecektir.
8-Kanun Yolları
Uzlaşma sonucunda verilecek kararlara kanunda öngörülen kanun yollarına
başvurabilecektir. Buna göre soruşturma aşamasında uzlaşma sonucu Cumhuriyet Savcısının verdiği kovuşturmaya yer olmadığına dair kararına karşı itiraz yoluna başvurabileceği gibi kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından uzlaşma nedeniyle
206
verilen ve hüküm olarak kabul edilen davanın düşmesi kararına karşı temyiz yoluna başvurulabilecektir.