UMS – 27, UMS – 28 ve UMS – 31 Đle Đlgili Çözüm Önerileri

245 BAĞLI ORTAKLIKLAR 50.000 YTL

246 BAĞLI ORT. SERMAYE TAAHH. 40.000 YTL

499 DĐĞ. ÇEŞ. UZUN VAD. YAB. KAY. 10.000 YTL

--- / ---

246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHH. 40.000 YTL

102 BANKALAR 40.000 YTL

--- 01.01.2008 ---

499 DĐĞ. ÇEŞ. UZUN VAD. YAB. KAY. 10.000 YTL

671 ÖNCEKĐ DÖNEM GELĐR VE KARLARI 10.000 YTL

--- / ---

3.2.12. UMS – 27, UMS – 28 ve UMS – 31 Đle Đlgili Çözüm Önerileri

Bu bölümde muhasebe kayıtlarında farklılık yaratacak büyük oranda bir ayrımdan söz edilmesi yanlış olabilir. Buradaki özellikli konu iş ortaklıkları ile ilgili olup, Tebliğde yer almayan bazı konulara ilişkin muhasebe kayıtlarının örneklendirilmesi çalışmanın amacına hizmet edecektir.

Đş ortaklıklarında bir müşterek kontrolün varlığı gerek bir şarttır. Đş ortaklığından kaynaklanan sebeplerle, iki ya da daha fazla sayıdaki girişimcinin sahip oldukları kaynakları, uzmanlıklarını ve yapmakta oldukları faaliyetleri birleştirerek bir ortak güç meydana getirilir. Bu uzun süreli olabileceği gibi bir projenin tamamlanmasına kadar da olabilir. Bu ortaklık bir barajın inşası ve barajdan elde edilen suyun ilgili yerleşim birimlerine ulaştırılması ve bu barajın işletilmesi gibi üretim, dağıtım ve pazarlama gibi birden fazla fonksiyonu içerebilir. Örneğin, üretim sürecinin farklı aşamaları her bir girişimci tarafından yürütülmesi halinde her girişimci ortak kontrol edilen işletmedeki katılım paylarına ilişkin “kontrol ettiği varlıkları ile üstlendiği yükümlülükler ve katlandığı giderler ile iş ortaklığının mal ve hizmet satışından kazanılan gelirlerdeki payını” (TMS - 31, 2007: 6) finansal tablolarına yansıtmalıdır.

101

Örnek: X A.Ş. Y A.Ş. ile birlikte A kentine, B barajından su teminine ilişkin açılan

ihale bir iş ortaklığı kurarak teklif vermişlerdir. 260.000 YTL’lik teklifleri ile en iyi teklifi veren X ve Y işletmeleri iş ortaklığı, işin başlangıcında 120.000 YTL’lik tutarı tahsil etmişlerdir. Đşin tamamlanmasında X işletmesinin katkısının %60 olacağı belirlenmiştir.

--- / ---

102 BANKALAR 72.000 YTL

ĐŞ ORTAKLIKLARINDAN GELĐRLER 72.000 YTL

Đşin başlangıcında X’in payına düşen tutara ilişkin kayıt

--- / ---

102 BANKALAR 84.000 YTL

ĐŞ ORTAKLIKLARINDAN GELĐRLER 84.000 YTL

Đşin sonunda X’in payına düşen tutara ilişkin kayıt

--- / ---

Tekdüzen Hesap Planında “Đş Ortaklıklarından Temettü Gelirleri” adı altında bir hesap bulunmadığından, ilgili gelirlerin muhasebeleştirilmesi için yukarıdaki muhasebe kaydında olduğu gibi bir hesap oluşturulmuştur. Aslında iş ortaklıkları, eğer bu iş ortaklığı için bir şirket kurulmadıysa, normal faaliyetlerden sağlanan bir gelirmiş gibi algılanmaları gerekmektedir. Bununla birlikte, UFRS ile sağlanmaya çalışılan şeffaflık amaçlarına uygun olarak bu gelirlerin ayrı bir hesap altında gösterilmesi daha sağlıklı olacağı düşünülebilir.

Müştereken kontrolün diğer bir unsuru ise, ortak girişimciler tarafından iş ortaklığının amacını gerçekleştirmek üzere sahip olunan müşterek varlıklardır. Örneğin, yurtdışında faaliyette bulunan bazı servis sağlayıcıların bu yöntemi seçmeleri gösterilebilir. Đki ya da daha fazla internet servis sağlayıcısı, internet sağlamada tek bir telefon hattı

şebekesini ortak kullanabilirler. Böyle bir varlığın kullanımı söz konusu olduğunda, işletmeler aşağıda yer alan hususları mali tablolarına yansıtmak zorundadırlar. Bunlar (TMS – 31, 2007:7);

102

• Varlığın niteliğine göre sınıflandırılmış olarak, müştereken kontrol edilen varlıklardaki payı,

• Üstlendiği yükümlülükleri,

• Đş ortaklığına ilişkin olarak diğer ortak girişimcilerle birlikte üstlendiği yükümlülüklerdeki payı,

• Đş ortaklığının ürünündeki payının kullanımı veya satışından elde edilen gelirler ile birlikte iş ortaklığının giderlerindeki katlandığı payı,

• Đş ortaklığındaki payı ile ilişkili olarak katlandığı giderleri.

Bu yukarıdaki sayılan maddelerle ile ilgili olarak örnek muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir.

Örnek: X ve Y telekomünikasyon şirketleri bir iş ortaklığı kurarak, A kentinin internet

altyapısının kurulmasına yönelik olarak açılan ihaleye teklif vermiş olup, ihaleyi kazanmış bulunmaktadırlar. X şirketi, iş ortaklığının reklamına yönelik olarak A

şehrinde billboardlara iş ortaklığı ve proje hakkında reklam verdirmiş olup, bununla ilgili olarak 2.500 YTL’lik harcama yapmıştır.

--- / ---

760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GĐDERLERĐ 2.500 YTL ĐŞ ORTAKLIĞI ĐÇĐN YAPILAN REKLAM GĐDERĐ

102 BANKALAR 2.500 YTL

--- / ---

Ortak girişimci konsolide mali tablo hazırlar ise; varlıklar, yükümlülükler, gelir ve giderler ortak girişimcinin mali tablolarına yansıtıldığından, bu hususlara ilişkin herhangi bir düzeltme işlemine ve diğer konsolidasyon işlemlerine gerek duyulmaz.

Bazen ortak girişimciler müştereken kontrol etmek üzere bir işletme kurmak isteyebilirler ya da sahip oldukları faaliyeti müşterek kontrol etmek üzere yeni bir işletmenin konu haline getirebilirler. Böyle bir durumda, kurulan bu işletme diğer işletmeler gibi faaliyette bulunur ve mali tablolarını hazırlar. Her bir ortak girişimci işletme karından paya sahip olur. Bununla birlikte, her ortak girişimci müştereken kontrol edilen işletmenin varlığını sürdürmesi için ilgili işletmeye kaynak aktarımında bulunabilir. Böyle bir durumda, bu aktarılan kaynaklar muhasebe kayıtlarına dahil edilir

103

ve ortak girişimcinin mali tablolarında müştereken kontrol edilen işletmedeki bir yatırım olarak gösterilir.

Örnek: X ve Y telekomünikasyon şirketleri Z şirketi kurarak bir baraj ihalesine girmiş

ve bu ihaleyi kazanmışlardır. Z müştereken kontrol edilen bir şirkettir. X şirketi, Z

şirketinin ihale taahhütnamesinde geçen, ihale bedelinin %5’lik kısmı kadar olan bedelin işin bitimine kadar ihale açan kuruma depozito olarak verilmesi şartını yerine getirebilmesi için 50.000 YTL banka aracılığıyla Z işletmesi hesabına transfer etmiştir.

--- / ---

ĐŞ ORT. VERĐLEN DEPOZĐTO VE TEMĐNATLAR 50.000 YTL

102 BANKALAR 50.000 YTL

--- / ---

Tekdüzen Hesap Planında “Đş Ortaklarına Verilen Depozito ve Teminatlar” adı altında bir hesap bulunmadığından, ilgili depozitonun muhasebeleştirilmesi için yukarıdaki

şekilde bir muhasebe kaydına yer verilmesinin uygun olabileceği düşünülebilir.