Uluslararası Kurumların Vergi Rekabetine Bakışının Eleştirisi

Vergi rekabeti konusunda görüşleri en çok tartışılan kurum OECD’dir. OECD’nin vergi rekabetini zararlı görüp önleme konusundaki girişimi pek çok noktada eleştirilmektedir.

Bu eleştirilerden ilki, OECD’nin bu girişiminin tek taraflı olduğu, girişimin hedef aldığı ülkelerin çıkarlarını ve endişelerini göz ardı ettiğidir. Yayımlanan raporlarda yansıtılan değerlendirmelerin OECD üyesi gelişmiş ülkelerin çıkarlarını yansıttığı yönündedir.

Özellikle, “Tavsiyeler”in yer aldığı 1998 raporunun oluşumunda etkin bir karşılıklı danışma olmadığı halde raporun yayınlanmasından sonra yer alan tavsiyelerin kabul edilmesi istenilmiştir. (Salinas, 2003, s. 9). Bunun yanında daha rapor yayınlanmadan, 1997 yılında G7 ülkelerinin tümünün desteğini almıştır. Vergi rekabetinin önüne “zararlı” ön ekinin getirilip rapor yayınlanmış ve bu konudaki mücadelenin amacı “ulusal vergi tabanlarına artan baskının önlenmesi” şeklinde açıklanmıştır. Tüm bunlar, vergi rekabetiyle mücadele amacının OECD üyesi gelişmiş ülkelerin ulusal vergi tabanlarını yani hazine gelirlerini korumaya

yönelik, dolayısıyla bu girişimin tek taraflı olduğunu göstermektedir (Littlewood, 2005, s.

417).

Yapılan bir diğer eleştiri, vergi cenneti ülkeleri belirleme kriterleri üzerinedir.

Özellikle, yeterince faaliyette bulunmama kriteri (no substantial activities) hangi seviyenin yeterince olması gibi yorumlara yol açmaktadır. OECD bu kriterleri belirlerken keyfi ve yoruma açık davrandığından dolayı hangi kriterlerin vergi cennetini belirleyeceği noktasında başarısız olmuştur (Salinas, 2003, s. 537).

Bir diğer eleştiri noktası, OECD’nin vergi rekabetini engelleme girişiminin, bu ülkelerin mali bağımsızlıklarını tehdit ettiğidir. Vergi cennetleri listesinde yer alan ülkelere bakıldığında, bunların GSMH’lerinin önemli bir bölümünün finansal gelirlerden oluştuğu görülmektedir. Bu noktada, bazı ülkelerin GSMH’leri %25 oranında düşebilmektedir. Vergi rekabeti, gelişmekte olan ülkelere onların ekonomik kalkınmasını gelişmiş devletlerin desteği olmadan başarabilmelerine katkı sağlamaktadır. Bu noktada, ülke gelirlerinin önemli bir kısmını kaybedecek olan ülkelerin mali bağımsızlıkları tehlikeye düşecek ve onları gelişmiş ülkelere muhtaç bırakabilecektir (Salinas, 2003, s. 538).

Uygulamada adaletsizlik, eleştirilen bir diğer noktadır. Gelişmekte olan ülkeler yabancı sermayeyi çekebilmek için vergi teşviklerini uygulamakta yalnız değillerdir. 1984 yılında ABD Kongresi, kendisinde ikamet etmeyen yabancıların sermaye kazançlarına uygulanan stopaj vergisini %30 oranında düşürmüştür. Yabancı portfolyo yatırımları için verilen bu teşvik sonucu ABD bu uygulamayla Latin Amerika ülkelerinden tahmini üç yüz milyar dolar çekerek dünyanın en karlı vergi cenneti haline gelmiştir. OECD bu vergi rekabeti uygulaması karşısında ABD’yi hedef alan herhangi bir uygulamaya girişmemiştir. Bu tavır karşısında OECD, uygulamalarında adaletsiz davrandığı gerekçesi ile eleştirilmektedir (Salinas, 2003, s. 8). Yine ABD’de kamu ve özel bankalar, 2000 yılında yabancı kişilerden 1.8 Trilyon dolar mevduat toplamışlar ve bu kişilerin elde ettikleri faiz gelirlerini vergiden muaf tutmuşlardır. OECD bu uygulama karşısında da tepkisiz kalmıştır (Venardos, 2006, s.

61).

Eleştiri konusu olan uygulama hatalarından bir diğeri ise, özellikle belirlenen vergi cennetleri içindir. Listede yer alan ülke ve yerler arasında bir ayrıma gidilmeden hepsine aynı şartlar sunulmuştur. Oysaki listedeki bazı ülkeler oldukça zengin (örneğin, Monaco ve The Channel Islands) iken, pek çoğu ise oldukça fakirdir (örneğin, the Cook Islands ve Liberia).

OECD’nin bu uygulaması, zaten fakir olan ülkeleri daha da fakirliğe sürüklemektedir

(Littlewood, 2005, s. 441). Bunun yanında, vergi cenneti listesinin taraflı hazırlandığı da eleştiri konusu olmaktadır. Örneğin, 1998 raporunda yayınlanan vergi cenneti kriterlerinin çoğunu taşıyan Hong Kong’un listede yer almamasının altında, acaba OECD’nin bu ülkeyi unuttuğu mu yoksa Çin ile karşı karşıya gelmek istememesi mi yatmaktadır şeklinde eleştiriler getirilmektedir (Venardos, 2006, s. 59).

Bir diğer eleştiri konusu, OECD üyesi ülkelerin kıyı bankacılığı (offshore) merkezlerle rekabet edemedikleri için, bu tür ülkeleri ortadan kaldırmaya çalışmalarıdır. OECD’nin hedef aldığı ülkelerde İngilizcenin hakim olması, düşük oranda veya hiç vergi uygulanmaması, gelişmiş telekomünikasyon alt yapısının olması gibi avantajlar sonucu bir çok OECD üyesi gelişmiş ülkenin bu ülkelerle rekabet edemediği bir durum ortaya çıkarmaktadır. Bunun sonucunda OECD, bu ülkelerin düşük vergi oranlarıyla rekabet etmeyi denemek yerine, bu ülkelerden vergi sistemlerini değiştirmeyi talep etmekte veya yaptırımlar uygulamayı dile getirmektedir (Venardos, 2006, s. 60).

Ayrıca tüm bu eleştirilerle birlikte, OECD’nin otoritesi de sorgulanmaktadır. Öyle ki, 30 ülkeden oluşan çok uluslu bir grubun tüm dünya için konuşabilmesi, uluslararası ekonomik işleyişe bir takım düzenlemeler getirmesi, bu düzenlemelere uymayan ülkelere üyesi olmadığı halde yaptırım uygulayabilmesi gibi eleştiriler yüksek sesle dile getirilmektedir (Venardos, 2006, s. 61).

OECD’ye yapılan eleştiriler, raporlarında belirttiği zararlı vergi rekabeti kriterleri ve uygulamada yaşanan haksızlıklar ve eksiklikler noktasında yoğunlaşmaktadır. OECD’nin iddiaları, tam açık olmayan ve ispatlanmamış iddialardan oluşmaktadır. Örneğin, “vergi rekabetinin OECD üyesi ülkelerin sadece vergi tabanlarını değil aynı zamanda küresel refahı azaltmaktadır” (OECD, 1998, s. 82) şeklindeki görüş ispatlanmadan öne sürülmektedir.

Bunun yanında OECD’nin özellikle üyesi olmayan ülkelere karşı herhangi bir yaptırım gücü olmamasına rağmen, raporlarında ambargoda dahil çok sayıda ortak yaptırım uygulanacağını belirtmesi, OECD uygulamasına getirilen eleştirilerin başında gelmektedir (Littlewood, 2005, s. 448).

Vergi rekabetini savunan vergi uzmanları ve iktisatçılara göre, değişik vergi kompozisyonları arasında bir seçim yapmak gerektiğinde vergi mükelleflerinin kendilerine en uygun kompozisyonun bulunduğu yerde olmak istemesi gayet doğaldır. Değişik ülkelerdeki vergi oranlarındaki farklılık aslında iyi bir şeydir, çünkü bu durum vergi mükelleflerine daha

fazla seçenek sunulması anlamına gelmektedir. Yine bu kişilere göre, özellikle fakir ülkelerde yaşayan ve vergi politikası aracılığıyla ülkeye sermaye çekerek, yüksek hayat standardına sahip olmak isteyen insanların bu demokratik haklardan yararlanması son derece doğaldır (Giray, 2003, s. 127).