Uluslararası Belgelerde Ekolojik Tarım

Çevre sorunları ve onlarla başa çıkmak için uygulanması gereken önlemler bir ülkenin sınırları içine hapsedilememektedir. Bu nedenle çevre sorunlarının çözülmesinde uluslararası girişimler ve uluslararası anlaşmalar kritik bir öneme sahip olmaktadır. Ülkelerde uluslararası toplumun bir üyesi olarak, çevre konusunda geliştirilen anlaşmaların, önemli kesimini imzalayarak, uluslararası topluluk önünde, uygulayacağına ilişkin olarak, söz vermiş bulunmaktadır. Bu uluslararası anlaşmalar ülkelerin tüm yasal sistemi üzerinde bir bağlayıcılığa sahiptir. Adeta dünyada her geçen gün yeni bir uluslararası çevre anlaşması imzalanmakta, uluslararası bildirgeler yayınlanmaktadır. 61 Bu bildirgeler ve sözleşmelerden biride Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmedir. Bu sözleşmeye göre tükenmekte olan hayvan ve bitki türlerinin belirlenmesi sorumluluğu devlete verilmiştir.62

Geniş bir katılım ve yepyeni bir anlayışla sürdürülen hazırlık sürecinin ardından, “Yeryüzü Zirvesi” olarak adlandırılan BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED), kararlaştırıldığı gibi, Haziran 1992’de Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde gerçekleştirilmiştir. 179 ülkenin Devlet ve Hükümet Başkanları ile birlikte, binlerce resmi temsilcinin ve 35,000’in üzerinde sivil toplum kuruluşu temsilcisinin katılımıyla Rio Zirvesi, Birleşmiş Milletler’in en yüksek katılım düzeyine ulaşılan toplantısı olma özelliğini korumaktadır.

Rio Konferansı’nda beş uluslararası belge kabul edilmiştir. Konferans’ın temel çıktısı olan “Gündem 21” başlıklı küresel eylem planı ile birlikte, “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” ve “İklimsel Değişiklikler Çerçeve Sözleşmesi” başlıklı, küresel ölçekte bağlayıcı iki metin imzaya açılmış, bağlayıcılığı olmayan “Ormanların Sürdürülebilir Yönetimi Konusundaki İlkeler Bildirimi” benimsenmiş ve Konferans’ın genel kabullerini ortaya koyan “Çevre ve Gelişme Üzerine Rio

61 _{Tüba - Çevre Ve Sürdürülebilirlik ,}

http://www.tuba.gov.tr/yayingoster.php?yayin=program&forum=04, (erişim:15.1.2006)

62 _{1972 –Paris Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme,Türkiye’ nin}

Bildirgesi” kabul edilmiştir. Rio Zirvesi, yalnızca “sürdürülebilir kalkınma” kavramını yaşantımıza sokmakla kalmayarak, katılımcı mekanizmaların ve süreçlerin önce Birleşmiş Milletler tarafından, ardından da tüm hükümetler ve diğer kurum ve kuruluşlar tarafından benimsenmesini ya da en azından dikkate alınmasını sağlamıştır.63

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, yeryüzündeki bitki ve hayvan türlerinin korunmasını hedeflerken, bu türlerin yaşam alanlarının da koruma altına alınmasını ve genetik çeşitlilik/zenginliğin korunmasını sağlamak yolunda atılan son derece önemli bir adımdır. Küresel ölçekte, sözleşmenin en önemli düzenlemelerinden biri de genetik kaynakların bulunduğu ülkelerle, bunlardan yararlanan ülkeler arasında eşit ve adil bir ilişki öngörmesidir. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, insan faaliyetleri ile doğal yaşam arasındaki ilişkiler, canlıların varlığını sürdürmenin gerekliliği, genetik çeşitlilik ve ekosistemlerin bütünlüğü konularındaki anlayışı ifade etmektedir.64

1992’de Rio de Janeiro (Brezilya) kentinde toplanan Dünya Zirvesi’nde, çok sayıdaki ülke tarafından imzalanan ‘Biyolojik Çeşitlilik Hakkındaki Sözleşme kapsamında aşağıda verilen tanım yer almaktadır:65 ”Biyolojik Çeşitlilik” Karasal, denizel ve diğer su ekosistemlerini içeren tüm kaynaklardaki ve parçası oldukları ekolojik ağ dahilindeki canlı organizmalarda gözlenen bir değişkenliktir.

Rio + 10 olarak algılanabilecek Johannesbourg Zirvesi, 1992 yılında yapılmış olan Rio Dünya Zirvesi’nden bu yana, Küresel ler Ağı altı kıtaya yayıldı. Birkaç (Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve Küresel Ekolojik Köyler Ağı) GEN, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi, ekolojik köyü "yaşam ortamını geliştirmede en iyi uygulamalar" olarak UNCHS ödülüne layık görülmüştür. Bununla birlikte GEN; 'nde Özel Danışman Statüsü ve Johannesburg Zirvesi hazırlıkları dahilindeki "Sürdürülebilir Şehirleşme Konulu Bölgesel Forumlar" programında

63 _{Sürdürülebilir Kalkınma Nedir?,}

http://www.la21turkey.net/modules.php?name=FAQ&myfaq=yes&id_cat=1&categories=S%FCrd%F Cr%FClebilir+Kalk%FDnma+ve+G%FCndem+21, (erişim:15.12.2006)

64 _{Filiz Demirayak, Biyolojik Çeşitlilik-Doğa Koruma ve Sürdürülebilir Kalkınma,}

http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/teknolojiongorusu/paneller/cevrevesurdurulebilirkalkinma/raporlar/so n/EK-14.pdf, (erişim:11.1. 2006.)

UNITAR'ın (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü) ortağı konumuyla onurlandırılmıştır. Avrupa Küresel ler Ağı (Global Ecovillage Network-GEN Europe); Johannesburg’da yapılan "Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi"nde, ekolojik köylerin, adil ve saygılı toplumların oluşumunda örnek olarak sunulduğu, bir dizi halka açık seminer, toplantı ve ekotur hazırlamıştır. Ekolojik köyler uygulanabilir nitelikte maddeleri içerirler. Ayrıca GEN çalışmalarında yerel kültürlerin desteklenmesi, uygun teknolojilerin kullanımı ve yeryüzünün onarımı konularını sıkça gündeme getiriyor ve pratik örneklerin birbiri ile iletişimini sağlamaktadır.66

6 - 8 Eylül 2000 tarihleri arasında Birleşmiş Milletler' in New York'ta ki Genel Merkezi'nde kabul edilen Birleşmiş Milletler Binyıl Bildirgesi göre “yoksulluğun azaltılması“ ve “temiz su “ kaynaklarının sağlanmasının gıda güvenliği için önemi konuları ekolojik tarımsal faaliyetler açısından önemli bir nitelik taşımaktadır. 67

SESTAB ( su, enerji, sağlık, tarım, biyoçeşitlilik ) girişimi, 2003 yılı Ağustos ayında Johannesburg’da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi öncesinde başlayan hazırlık toplantıları ve zirve sırasında tartışılan konuları içermektedir. Bu beş bileşenin entegrasyonu ile sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması yoksulluğun fakirliğin azaltılması, insanların hayat standartlarının yükseltilmesi, çevre ile dost teknolojiler ile tarımsal verimliliğin arttırılması amaçlanmaktadır.68 Ekolojik tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesi SESTAB bileşenlerinin hedefine uygun bir üretim yöntemidir.

2.2. Türkiye’de Ekolojik Tarımsal Faaliyetler

Türkiye’deki Ekolojik tarım uygulamalarının gelişim süreci incelenmiş, Kırsal Kalkınma ve Ekolojik tarım uygulamalarına yönelik sorunların

66 _{Lucilla Borio, Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi ve Küresel Ekolojik Köyler Ağı (GEN),}

http://www.bugday.org/article.php?ID=103, (erişim:15.1.2006)

67 _{Birleşmiş Milletler Binyıl Bildirgesi, http://www.belgenet.com/arsiv/binyilzirve_02.html,}

(erişim:15.1.2006)

değerlendirmesi yapılmış, Türkiye de ki ekolojik tarımın kurumsal yapısı ile ilgili bilgiler verilmiş mevcut durumun değerlendirilmesi yapılmıştır.

Türkiye tarımsal ürünlerin üretiminde elverişli bir ekolojiye sahiptir. Türkiye’ de pek çok tarımsal ürün yetişmektedir. Buna bağlı olarak tarımsal nüfusun genel nüfus içindeki oranı oldukça yüksektir. 1980 yılına kadar Türk tarımın da devletçi ve korumacı politikaların ağırlıklı olarak uygulandığı görülmektedir. 2000 yıllarda ise devlet tarım politikasını serbest bırakmıştır.