İzmir’de Ekolojik Tarımsal Faaliyetlerin Uygulanması

İzmir’de ekolojik tarımsal faaliyetlerin uygulanmasını değerlendirebilmek için genel olarak İzmir İlinde tarımla uğraşan nüfus ve tarımsal ürünler ile ilgili bilgilere değinmek önem taşımaktadır.

İzmir ilinde tarımla uğraşan nüfus oranı %19’luk oranla, yaklaşık olarak toplam nüfusun 1/5’ ne denk gelmektedir. İzmir 86 tür bitkisel ürün çeşitliliği

110 _{E. OLHAN,Türkiye’ de Bitkisel Üretimde Girdi Kullanımın Yarattığı Çevre Sorunları Ve}

Ekolojik Tarım – Manisa Örneği, A.Ü.Fen Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi,

Ankara, Aktaran Osman Gökçe, http://www.omangokce.com, ( erişim: 5.12. 2006)Zerrin K.BEKTAŞ,

Ege Bölgesi Organik Tarım Çalışmaları Uygulama Örnekleri, Uygun Havzalar ve Bölgeler, Potansiyel Sahalar, s. 3-4.

111 _{Avrupa Kentli Hakları Deklarasyonu}

açısından zengindir. Tarım alanlarının toplam tarımsal alanlar içerisinde %31’lik payı oldukça yüksektir. Bütün bu rakamlar tarım sektörünün İzmir ili için ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.Bkz. (Tablo 6)

Tablo:6 İzmir Tarımına İlişkin Genel Bilgi (2004)

Kaynak: 2004 brifing raporu, http://www.izmir-tarim.gov.tr/, (erişim:17.4. 2006) Ürün çeşitliliği açısından zengin olan İzmir’ de incir üretimin %17’si, zeytin üretiminin %14’ü, kiraz üretiminin %14’ü, üzüm üretiminin %7’si, domates üretiminin %7’si İzmir’de gerçekleştirilmektedir.112 Bu ürünler ekolojik ürün olarak da üretimi yapılan ürünlerdir. Ancak üretim paylarının ekolojik olan ve olmayan üretimi içerdiğini söylemek mümkündür. Bu durum İzmir’in potansiyelinin ortaya konması bakımından önem taşımaktadır.

İzmir’de arazi özellikleri incelendiğinde toplam arazi varlığının sadece %30'u tarımsal üretime uygun özellikler taşımaktadır. Ayrıca, İzmir’in dünyada örnekleri çok sınırlı sayıda olan eşsiz ekolojik nitelikleri ve tarım alanlarından bir yılda iki defa ürün elde edebilme olanakları, kente önemli bir avantaj sağlamaktadır. Yüksek ekonomik getirisi olan diğer tarımsal ürünlerle birlikte seracılık dünyada ilk kez Balçova’ da yapılmıştır.113

İzmir ili modern tarımsal faaliyetlerin uygulanması, örgütlenmesi ve geliştirilmesi vb. pek çok konuda Türkiye’nin ilk uygulayıcı şehri olmuştur. Bu örnek çalışmalardan biride ekolojik tarım üzerine yapılan çalışmalardır.

112 _{2004 brifing raporu, http://www.izmir-tarim.gov.tr/, (erişim:17. 4. 2006} 113 _{http://www.izmir-yerelgundem21.org.tr/cg_13.htm, (erişim: 17. 4. 2006)}

Tarımla Uğraşan Nüfus Oranı % 19 Çiftçi Ailesi Sayısı 151.000 Toplam Tarım Alanı 366.464 ha Tarım Alanlarının Toplam Alan İçindeki Payı % 31

86 tür bitkisel ürün Ürün Çeşitliliği

13 tür hayvan yetiştiriciliği

Türkiye’de ekolojik tarımla ilgili ilk araştırmalar 1990 yılında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından çekirdeksiz kuru üzüm alanında başlamıştır. Bunu 1998 yılında kiraz ve seracılık alanındaki araştırmalar takip etmiştir. Tarım ve Köy işleri Bakanlığı da bu konulardaki araştırmaları başlatmak ve koordine etmek amacıyla bünyesindeki araştırma enstitüleri, ETO Derneği ve üniversitelerin temsilcilerinden oluşan ekolojik tarım araştırmaları yürütme komitesini kurmuştur.114 Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği (ETO), Ekolojik Tarım hareketini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmek amacıyla 1992 yılında kurulmuştur. Aynı yıl içinde İzmir’de yapılan “2. Akdeniz Ülkelerinde Ekolojik Tarım Konferansı”, ETO tarafından organize edilmiştir. Bu şekilde ekolojik tarım alanında ülkemizde yeni bir süreç başlamış olup, İzmir bu hareketin merkezi durumuna gelmiştir.

Ekolojik Tarım faaliyetlerinin ülkemizde ilk olarak Ege bölgesinde İzmir’de başlamış olması, ürün işleme tesislerinin büyük kısmının İzmir’de olması ve üretilen ürünlerin, büyük kısmının İzmir limanından ihraç edilmesi nedeniyle, organizasyon kuruluşları, kontrol ve sertifikasyon firmaları gibi ekolojik tarım sektörünün hemen hemen tüm kuruluşlarının merkez büroları, İzmir’de yer almaktadır.115 Rapunzel firması da İzmir’de ekolojik ürünlerin üretimi konusunda pek çok uygulamayı başlatan ilk firmadır.

Dünya’daki yoğun sağlıklı ürün talebi üzerine 1989 yılında Türkiye’de ki ilk resmi ekolojik tarım ofisi olarak, İzmir’de Rapunzel İrtibat Ofisi açılmıştır. Türkiye’de sadece “ekolojik ürünler”in üretimi, işlenmesi ve ticareti ile uğraşan tek firma olan Rapunzel 1986 yılından günümüze kadar başarıyla sürdürdüğü çalışmalarını ve 1997’den bu yana sürdürdüğü ihracat firması kimliğini, talepler doğrultusunda iç piyasada da devam ettirmektedir. İsviçre kaynaklı IMO sertifika kuruluşu ile çalışan Rapunzel, IFOAM’ın Türkiye’de ki ilk ve tek tam üyesidir. 2001

114 _{Güzel, a.g.e., s. 75.}

115 _{Organik Tarım, http://www.bereketorganikgubre.com/organik_tarim.asp#turkiye , (erişim: 12. 12}

yılında ISO-9002 çalışmaları tamamlanmış olup, TÜV-Rheinland firmasından kalite sertifikası alan ilk ekolojik tarım üreticisi firmadır. 116

İzmir ili ve çevresinde faaliyet gösteren çiftçiler, firmalar ve tüketicilerin katıldığı araştırma sonuçlarına göre; üreticilerin tamamı kendi arazilerinde üretim yapmaktadır. Üreticilerin yüzde 3’ü yalnızca ekolojik üretim yaparken, yüzde 5’i hem ekolojik hem de geleneksel üretim yapmaktadır. Geri kalanı da yalnızca geleneksel üretim yapmaktadır.117

İzmir iline bağlı ilçelerin arazi dağılımı bkz.( Tablo.7 )’de yer almaktadır. Buna göre yüzölçümü bakımından İzmir’in en büyük ilçesi 172.000 ha alan ile Bergama’dır. Sırayla Ödemiş, Tire, İzmir İli Merkezi ve Menderes takip etmektedir. Bu ilçeler içerisinde tarım alan yüzdesi en yüksek olan ilçeler sırasıyla Torbalı, Bayındır, Selçuk, Aliağa ve Ödemiştir. Bu istatistikler ilçelerin toplam yüzölçümü ile tarıma ayrılan toprakları arasında bir paralellik olmadığını ortaya koymaktadır. İlçelerdeki orman ve fundalık alanların arazi dağılımı içerisindeki yüzdelik oranlarına baktığımızda sırasıyla Urla, Menderes, Karaburun, Selçuk ve ilçe merkezlerinin yer aldığını görmekteyiz. Bu oranlar göstermektedir ki İzmir ili ve çevresindeki bölgeler farklı coğrafik özelliklere sahiptir. Bu farklılıklar yükselti, yağış, denize uzaklık, toprak vb doğal faktörlerden kaynaklanmaktadır. Ekolojik yaşam için pek çok alternatifi barındırması nedeniyle, İzmir ekolojik tarım uygulamalarına yeni geçen şehirlere örnek gösterilebilecek deneyimlere de sahip olmaktadır.

116 _{http://www.rapunzel.com.tr/tarihcetr.htm, (erişim: 18. 4. 2006)} 117 _{Yeşim Eskici, Eko Tarıma Alternatif Çözüm,}

htp://www.webnaturel.com/index.asp?alt_cat_id=60&cat_id=7&ayrintiid=921, (erişim: 25. 11. 2005)

Tablo 7: İzmir İli Genel Arazi Dağılımı ( 2004 )

İZMİR İLİ GENEL ARAZİ DAĞILIMI ( 2004 )

İLÇELER YÜZ ÖLÇÜMÜ ( ha ) TARIM ALANI ( ha ) ORAN ( % ) ORMAN VE FUNDALIK ALAN ( ha ) ORAN ( % ) ÇAYIR MERA ALANI ( ha ) ORAN ( % ) DİĞR ARAZİ ( ha ) ORAN ( % ) MERKEZ 85.400 11.497 13,5 38.772 45,4 5.500 6,4 29.631 34,7 ALİAĞA 27.400 11.881 43,4 5.742 21,0 8.250 30,1 1.527 5,6 BAYINDIR 54.000 28.058 52,0 23.757 44,0 352 0,7 1.833 3,4 BERGAMA 172.000 44.029 25,6 57.135 33,2 20.000 11,6 50.836 29,6 BEYDAĞ 18.400 6.055 32,9 6.433 35,0 2.532 13,8 3.380 18,4 ÇEŞME 25.700 2.740 10,7 4.197 16,3 5.996 23,3 12.767 49,7 DİKİLİ 51.000 12.912 25,3 20.954 41,1 12.150 23,8 4.984 9,8 FOÇA 20.500 4.737 23,1 6.500 31,7 5.400 26,3 3.864 18,8 KARABURUN 48.400 3.766 7,8 25.825 53,4 200 0,4 18.610 38,4 KEMALPAŞA 65.500 23.418 35,8 32.203 49,2 105 0,2 9.774 14,9 KINIK 44.600 12.616 28,3 28.833 64,6 1.392 3,1 1.759 3,9 KİRAZ 57.200 15.785 27,6 21.426 37,5 9.200 16,1 10.789 18,9 MENDERES 77.500 23.331 30,1 45.454 58,7 550 0,7 8.165 10,5 MENEMEN 69.400 22.969 33,1 16.070 23,2 8.045 11,6 22.316 32,2 ÖDEMİŞ 101.600 34.589 34,0 38.569 38,0 26.200 25,8 2.242 2,2 SEFERİHİSAR 38.600 9.898 25,6 19.451 50,4 358 0,9 8.893 23,0 SELÇUK 28.000 13.635 48,7 13.549 48,4 110 0,4 706 2,5 TİRE 89.100 34.120 38,3 23.949 26,9 7.711 8,7 23.320 26,2 TORBALI 56.500 31.279 55,4 17.888 31,7 1.183 2,1 6.150 10,9 URLA 70.400 11.830 16,8 43.989 62,5 5.660 8,0 8.921 12,7 TOPLAM 1.201.200 359.147 29,9 490.693 40,9 120.894 10,1 230.467 19,2

Kaynak: http://www.izmirtarim.gov.tr , (erişim:12.12. 2005)

Tablo:8 İzmir İlindeki Tarım Arazileri Dağılımı

Tarla Alanı Sebze Alanı Süs Bitkileri Alanı Bağ Alanı Meyve Alanı Narenciye Alanı Zeytin Alanı Kavaklık Alanı Nadas Alanı Tar.Elv. Boş Arazi TOP. TARIM ALANI ha 165.360 46.627 641 22.828 21.039 4.360 81.935 2.269 3.408 17.997 366.464 % 45,12 12,72 0,17 6,23 5,74 1,19 22,36 0,62 0,93 4,91 100,00

( Tablo 7 )’ye göre İzmir’in genel arazi varlığının % 30’unu tarım arazileri oluşturmakta olup; toplam 359.147 hektar tarım arazisi bulunmaktadır. ( Tablo 8 )’ e göre Tarım arazilerinin kendi içinde incelenmesi ile % 45,12 tarla alanları, % 22,36 Zeytin alanları, % 12,72 sebze alanları, % 6,23 bağ alanları ve % 5,74 meyve alanları en fazla paya sahiptir. Bunun dışında narenciye, kavaklık alan, süs bitkileri gibi alanlarda yer almaktadır.

İzmir’de toplam üretim içerisinde % 25,7’lik oranla meyveler en çok üretimi yapılan ve en çok gelir getiren ürün olma özelliğini taşımaktadır. İlk üretilen ekolojik ürün niteliğini taşır. Çekirdeksiz kuru üzüm dahil olmak üzere İzmir’de üretilen meyve çeşitleri ve bunların üretim değerleri ekolojik tarımsal faaliyetlerin değerlendirilmesi açısından özel bir öneme sahiptir.118

İzmir’in ilçeleri çeşitliliği içinde barındıran her bir ilçenin farklı bir üründe uzmanlaştığı nitelikler taşımaktadır. Örneğin Kemalpaşa, Ödemiş, Tire, Selçuk ve Kiraz İlçeleri, İzmir İli genelinde meyve veren ağaç alanına sahip ilçelerdir.

Tarım Bakanlığının İzmir ili için yayınladığı ekolojik ürün verilerini karşılaştırıldığında 2003 yılında belirlenen çiftçi sayısı 1214 iken 2004 yılında bu sayı 1224’e çıktığı, üretim alanı ise 2003 yılında 10.169.82 ha. iken 2004 yılında 10.108.46 ha.’a gerilediği görülmektedir. Buna göre tarımda verimlilik artışının buna neden olduğunu söyleyebiliriz. Bu verimlilik artışında bölgede ekolojik ürün üretimi için yapılan çalışmaların katkısı oldukça büyüktür.

İzmir Tahtalı Havzasında yürütülen çalışmalar bölgede ki ekolojik tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. İzmir Tahtalı Havzasın da tarım başlıca geçim kaynağıdır. Bu nedenle hem tarımsal faaliyetlerin sürmesi hem de su kaynaklarının korunması için sentetik ekolojik tarım sistemine geçilmesi öngörülmektedir. Bu nedenle tarımsal yayım faaliyetleri konusunda Tarım

İl Müdürlüğünce yapılan çalışmalar sonucu öncelikle yayım organizasyonu geliştirilmiştir. Buna göre Menderes, Çileme ve Karaca Ağaç’ ta gruplar oluşturulmuş olup, elemanlar görevlendirilmiştir. Bu gruplar çiftçilere ekolojik tarımı tanıtmak amacıyla düzenli olarak çiftçi toplantıları yapılmaktadır.119

İzmir İl Müdürlüğünce yapılan çalışmalardan biride Ekolojik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü Projesidir. (EK-6) Tabloda da görüldüğü üzere çekirdeksiz kuru üzümle başlayan İzmir’de ki ekolojik ürün üretim süreci bugün ekolojik Sebze, ekolojik Zeytin, ekolojik Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, ekolojik Biber, ekolojik Mantar, ekolojik Fiğ ve Arpa, ekolojik Mısır ve Soya, Bitki Zararlıları ile Mücadelenin Ekolojik Metotlarının, Yabancı Otlarla Mücadelenin ekolojik metotlarının araştırılması gibi çok çeşitli araştırma konuları ile devam etmektedir120