Twitter

En çok bilinen mikroblog servislerinden biri Twitter‟dır. Jock Porsey tarafından 2006 yılında geliĢtirilen bu servis, her geçen gün kullanıcı sayısını artırmaktadır. Twit- ter kısa mesaj gönderimi ve alımı konusunda internet dünyasında SMS gönderim siste- mi olarak da bilinmektedir. Bu anlamda Twitter, SMS gönderir gibi karakter sınırlaması bulunan ve bireylerin anlık iletiĢimlerini takipçileri ile paylaĢabildikleri bir sosyal ağ servisidir. Twitter kullanıcılarının paylaĢımları bloglardaki yazılar gibi tarihsel bir sıra- ya göre kaydedilmektedir. Twitter‟da gönderilen mesaj için 280 karakter sınırlaması bulunmaktadır. Twitter‟da kullanıcıların göndermiĢ olduğu mesajlar kendisini takip eden tüm kullanıcılara ulaĢtırılmakta, yani kullanıcının gönderdiği her mesaj genel bir yayın niteliği taĢımaktadır (Kılıç, 2016: 14). Twitter‟da mesaj göndermekle birlikte, anlık durum paylaĢımları, duyurmak istenen etkinlikler, bilgi sunmak istenen herhangi bir konu, düzenlenmekte olan kampanya ve reklam amaçlı içerikler takipçilerle paylaĢı- labilmektedir.

ġekil 7: Twitter’ın Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı

Kaynak: (eMarketer, 2018)

e-Marketer verilerine göre, 2018 yılında Twitter‟ın haftalık aktif kullanıcı sayısı 350 milyonu aĢmıĢtır. Bu sonuçlara Çin Halk Cumhuriyeti‟nden bağlanan kullanıcılar dahil edilmemiĢtir. Twitter hayatın birçok alanında kullanılabilen etkili bir iletiĢim ara- cıdır. Ġnsanları kitleler halinde bilgilendirmek ve etkilemek için Twitter önemli bir mec- ra haline gelmiĢtir. Birçok ülkede toplu eylemlerin gerçekleĢmesinde Twitter önemli bir araç olarak kullanılmıĢtır. Yakın zamanda Arap Baharının ortaya çıkması ve yayılma- sında Twitter sosyal ağının önemli bir etkisinin olduğu görülmüĢtür. 2008 yılında Hin- distan‟da bir otelde meydana gelen olayda 300‟den fazla kiĢinin hayatını kaybettiği ha- ber, ajanslardan ziyade Twitter aracılığı ile tüm dünyaya duyurulmuĢtur (Köksal, 2012: 36). Twitter, geleneksel kanallardan eriĢilemeyen bilgilerin aktarılmasında kilit rol oy- nadığı Arap Baharı'ndaki iĢlevi nedeniyle, geniĢ çapta takdir topladı. Daha yakın za- manlarda, #MeToo hareketinde merkezi bir rol oynamıĢtır. Öte yandan, Twitter son yıllarda demokratik süreçleri bozmayı amaçlayan yanlıĢ bilgilerin yayılmasına zemin sağladığı eleĢtirileriyle de karĢı karĢıya kalmaktadır.

Türkiye‟de 2011 yılından itibaren Türkçe olarak kullanıma açılan Twitter, her ge- çen gün kullanıcı sayısını artırmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye‟de de kitle- sel eylemlerin gerçekleĢmesinde ve insanların yönlendirilmesinde Twitter önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Yapılan araĢtırmalara göre, Türkiye nüfusunun yaklaĢık %

36‟sının (29 milyon) Twitter kullanıcısı olduğu raporlanmıĢtır. Türkiye‟de sosyal med- ya denildiğinde insanların zihninde canlanan sosyal ağların baĢında Twitter gelmektedir (Irak Yazıcıoğlu, 2012: 28). Türkiye‟deki sosyal medya kullanıcılarının eğlence, spor, yaĢam tarzı gibi konuları ve önemli kiĢilikleri (sanatçılar, televizyon ve film ünlüleri, sporcular, gazeteciler ve politikacılar gibi) twitterdan yoğun bir Ģekilde takip ettikleri görülmektedir.

1.5.2. Facebook

Facebook sosyal medya ağının ismi ABD üniversitelerinde öğrencilerin, öğret- menlerin ve çalıĢanların kendilerini tanıtmak için doldurduğu bir form olan “Paper Fa- cebooks” kavramına dayanmaktadır. En popüler Web 2.0 uygulamaları arasında yer alan Facebook, en çok bilinen sosyal medya platformlarından biridir. Facebook‟ta kul- lanıcılar farklı izin türlerine göre oluĢturulan sosyal ağlar ile özel veya herkese açık pay- laĢımlarda bulunabilmektedir. Facebook ağları üzerinden kullanıcılar birbirine bağlana- bilmekte, farklı gruplara katılabilmekte ve diğer sosyal medya platformları ile etkileĢim kurabilmektedir (McLoughlin ve Lee, 2008: 12).

2004 yılında Harvard Üniversitesi öğrencilerinin sosyal iletiĢim ağı olarak kulla- nımına açılan Facebook, günümüzde dünya çapında çok geniĢ bir kullanıcı sayısına ulaĢmıĢtır (Boyd ve Ellison, 2007: 215). Boston ve civarında bulunan üniversitelerin Facebook sosyal ağına katılması ile kısa bir süre içinde büyük oranda büyüme kat et- miĢtir. 2005‟in sonlarına doğru, Ġngiltere ve Kanada‟da bulunan üniversitelerin sosyal ağa katılma baĢvuruları kabul edilmeye baĢlanmıĢtır. 2005 yılı içinde Kanada, Meksika, ABD, Avustralya, Ġralanda‟da bulunan 25 binden fazla üniversite, Facebook sistemine kayıt yaptırmıĢtır. 2006 yılı içinde site, hem üniversitelere sunduğu ağı geniĢletmeye bağlamıĢ hem de site kullanıcılarının lise arkadaĢlarını kullanıcı listesine ekleyerek on- ları siteye davet etmelerini teĢvik etmiĢtir. 2006 yılının Eylül ayına gelindiğinde, Fa- cebook‟un, elektronik posta adresine sahip tüm katılımcıların sisteme üye olabilmelerini sağladığı görülmektedir. Facebook‟un üniversite öğrencileri dıĢında tüm bireylere açıl- ması, hem kullanıcı profilinin büyük oranda değiĢmesine neden olmuĢ hem de dünya üzerindeki internet kullanıcılarının sosyal ağ kullanmaya yönelik motivasyonlarının artmasını sağlamıĢtır (Joinson, 2008: 1029).

ġekil 8: Facebook’un Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı

Kaynak: (Facebook, 2018)

Facebook sosyal ağını diğer sosyal ağlardan ayıran önemli özelliklerinden biri kullanıcıların profillerine ücretsiz olarak uygulamalar ekleyebilmelerine fırsat vermesi- dir. Eklenebilecek uygulamaların büyük bir oranı, Facebook‟un uygulamaları dıĢında farklı yazılımcılar tarafından geliĢtirilmiĢ, herkesin kullanımına açık ve belli iĢlevlere sahip web yazılımlarıdır. Ücretsiz eklenebilen bu uygulamalar sayesinde kullanıcılar; arkadaĢları ile daha yoğun etkileĢime geçebilmekte, Facebook ile daha iyi vakit geçire- bilmekte ve farklı kullanıcı deneyimlerini tecrübe edebilmektedir. Diğer sosyal ağ plat- formlarında olduğu gibi Facebook‟ta da kullanıcılara iletiĢim bilgilerini, kiĢisel bilgile- rini, arkadaĢ listelerini, albümlerini, ilgi alanlarını, üye oldukları grupları belirtebilecek- leri kiĢiselleĢtirilmiĢ bir profil alanı oluĢturmalarına fırsat verilmektedir. Site kullanıcı- ları birbirine mesaj atabilmekte, sohbet ortamı oluĢturabilmekte, fotoğraf paylaĢabil- mekte, paylaĢılan fotoğraflara yorum yapabilmekte, arkadaĢ listesinde bulunan kullanı- cıların duvarlarına yorum yazabilmekte, ilgi duyduğu herhangi bir grubun sosyal ağına dahil olabilmektedir. Bununla birlikte, kullanıcılar Facebook‟ta; kendi grubunu oluĢtu- rabilir, gruplar arasında fikir alıĢveriĢinde bulunabilir, çeĢitli uygulamalar ekleyerek oyun oynayabilirler (Ellison ve ark., 2007: 1148).

Facebook sosyal ağ platformu, kullanıcılarına sağlamıĢ olduğu teknolojik altyapı ve sosyal etkileĢim uygulamaları ile çok kısa bir sürede milyonlarca kullanıcı sayısına ulaĢmıĢ ve bireylerin günlük yaĢamlarının önemli bir parçası haline gelmeyi baĢarmıĢtır. Facebook‟un kısa bir sürede geniĢ kitlelere ulaĢması bilim adamlarının dikkatini çek- miĢtir. ĠletiĢim ağlarının geliĢmesi, kültürel yapılar, çevrim içi ve çevrim dıĢı insan iliĢ- kileri konularında yapılan araĢtırmalarda Facebook sosyal ağı ilgi odağı haline gelmiĢtir (Ellison, Steinfield ve Lampe, 2007: 1155).

ġekil 9: Facebook’un Günlük Aktif Kullanıcı Sayısı

Kaynak: (Facebook, 2018)

Facebook kullanıcılarının; sevdiği Ģarkıyı, fotoğraflarını, kiminle ve nerede oldu- ğunu, yapmak istediği Ģeyleri, hayatlarının her dakikasını arkadaĢları ile paylaĢmak is- tediğinde, paylaĢımını oluĢturup tek bir tuĢa basmaları yeterli olmaktadır. Herhangi bir sosyal etkinliğin duyurulmasında davetlilerin hepsinin tek tek aranması yerine, daveti- yenin oluĢturularak Facebook sistemine yüklenmesi ve paylaĢıma açılması yeterli ol- maktadır. Bu durum zaman açısından çok büyük bir tasarruf sağlamaktadır. Facebook‟ta

kullanıcıların her anını paylaĢma gereği duymaya baĢlaması ise Facebook bağımlılığının artmasına neden olabilmektedir (Aslan, 2011: 33).

Yapılan araĢtırmalar sosyal ağ kullanıcılarının yarısının Facebook kullandığını göstermiĢtir. Facebook kullanıcıları günde ortalama altı milyar dakika Facebook‟ta za- man geçirmektedir. Kullanıcılar her ay en az 2 milyar fotoğraf, 14 milyon video ve 2 milyara yakın metinsel (e-posta, link, haber vb.) içerik paylaĢmaktadır (Tonta, 2009: 755). Günümüzde Facebook‟un aylık aktif kullanıcı sayısı 2 milyarı geçmiĢtir. Fa- cebook‟ta kurulan ve birbiri ile etkileĢim halinde bulunan 900 milyondan fazla grup, etkinlik, sayfa ve topluluk bulunmaktadır. Her ay 300 milyara yakın web bağlantısı, blog yayınları, fotoğraf albümleri gibi farklı içerikler Facebook‟ta paylaĢılmaktadır. Kullanıcıların Facebook‟ta aylık ortalama 700 milyar dakika geçirdiği raporlanmıĢtır. Türkiye‟de nüfusun yaklaĢık % 53‟ünün (41 milyon) Facebook kullanıcısı olduğu belir- lenmiĢtir (Yılmazel, 2011: 31).

Alexa.com‟un 2018 birinci çeyrek verilerine göre; Facebook sosyal ağ platformu dünyada en çok ziyaret edilen üçüncü sitedir. 2018‟in birinci çeyreğinde Facebok‟un aylık aktif kullanıcı sayısının 2 milyar 196 milyon kiĢiye, günlük aktif kullanıcı sayısı- nın ise 1 milyar 449 milyon kiĢiye ulaĢtığı belirlenmiĢtir. Facebook kullanıcılarının bü- yük bir oranını Asya-Pasifik ülkeleri oluĢturmaktadır. Facebook‟u aktif kullanmayan kullanıcılar bile her ay ortalama 90 adet içerik paylaĢmaktadır. Sistem içinde tüm kulla- nıcılar her ay yaklaĢık 30 milyardan fazla içerik üretmekte ve paylaĢmaktadır. Facebook kullanıcılarının her birinin ortalama 130 arkadaĢı bulunmaktadır. Mobil aygıtlar üzerin- den Facebook‟a giren kiĢi sayısı 200 milyonu aĢmıĢtır. Türkiye‟de de çok sayıda kulla- nıcısı olan Facebook‟ta bireyler; cinsel tercihlerini, yaĢlarını, eğitim durumlarını ve ça- lıĢtığı kurumları paylaĢıma açabilmektedir. Facebook kullanıcılarının çoğu özel bilgile- rini yakın arkadaĢları ile paylaĢmak amacı ile profillerine eklemektedir (Kobak ve Bi- çer, 2008: 569).

1.5.3. Linkedin

Linkedin diğer sosyal ağlardan farklı olarak daha fazla kurumsal bir platforma sa- hiptir. Linkedin bireylere oluĢturmuĢ olduğu networkler üzerinden kariyerlerini bir adım

öteye taĢımaları için fırsat sunmaktadır. Linkedin, bireylerin iĢ dünyasındaki profesyo- nel bireylere ulaĢmasını, fikirlerini ve tecrübesini paylaĢmasını sağlamak için geniĢ çap- lı bir ağ oluĢturmuĢtur. Bu bakımdan; Ģirket sahiplerinin, iĢ arayanların ve çalıĢanların profesyonel anlamda kullanabileceği bir sosyal ağ platformudur. 2003 yılında kurulan bu ağ sayesinde, günümüzde 200 farklı ülkede aylık 200 milyon aktif profesyonel birbi- ri ile etkileĢim kurabilmektedir (https://www.statista.com/topics/951/linkedin/).

ġekil 10: Linkedin’nin Kullanıcı Sayısı

Kaynak: (Businessinsider, 2018. linkedin-user-growth)

Linkedin‟in, küresel çapta profesyoneller arasında etkili bir iletiĢim ağı kurabil- mesi ve profesyonellerin kendi aralarında network kurabilmelerine fırsat verebilmesi hızlı bir Ģekilde büyümesini sağlamıĢtır. Dünya genelinde Linkedin‟e kayıtlı kiĢi sayısı 546 milyona ulaĢmıĢtır. Her ay 5,26 milyon yeni kullanıcı sisteme kayıt yaptırmaktadır. 20 milyona yakın Ģirketin sistemde kendi sayfası bulunmaktadır. Türkiye‟de Linke- din‟in 4 milyondan fazla kullanıcı sayısı bulunmaktadır (Webrazzi, 2015). Türkçe ara yüz desteği bulunan Linkedin ile çok kısa bir sürede CV oluĢturmak ve dünya çapındaki profesyoneller ile iletiĢim kurmak oldukça kolaydır (Social Media Stats, 2018).

1.5.4. YouTube

Dünya genelinde en çok bilinen sosyal medya platformlarından biri de youtu- be‟dur. Bu platform, kullanıcılarının internet üzerinden video paylaĢmalarına izin ver- mektedir. “Broadcast Yourself” sloganı ile yola çıkan platform, bireylerin kendi kanalı- nı kurarak video içeriği üretmelerine imkân vermektedir. 2006 yılında henüz küçük bir Ģirket iken Google tarafından 1,65 milyar dolara satın alınarak büyük bir yankı uyan- dırmıĢtır. Günümüzde Youtube kullanıcı sayısı 2 milyarı aĢmıĢ durumdadır (https://www.statista.com/topics/951/YouTube).

Youtube, kullanıcılarına hem var olan video klipleri izleme olanağı sunmakta hem de kullanıcıların kendi video kliplerini sisteme yükleyerek paylaĢmalarına imkân ver- mektedir. Bu platform üzerinden paylaĢılan videolar; kiĢisel amatör klipler, video film klipleri, amatör klipler, TV programlarından kesitler Ģeklinde sınıflandırılabilir. Youtu- be sistemine günlük yaklaĢık 65 bin adet yeni video klip eklenmektedir. Yine bu sis- temde günlük ortalama 100 milyona yakın video klip izlendiği belirtilmiĢtir. Youtube, sisteme yüklenen videolar için belli kurallar oluĢturmuĢtur. Kullanım koĢullarına uyma- yan, telif gerektiren videolar için baĢvurulduğunda, yayıncılara bildirim gönderilmekte ve gerektiğinde yetkililer tarafından incelenerek sistemden silinmektedir. Youtube sis- teminde yer alan her video için kullanıcılar beğenme veya beğenmeme durumlarını be- lirtebilmektedir. Ayrıca, içerik üreticileri izin verdikleri takdirde yüklenen videolar için kullanıcılar, yorum yapabilmekte ve tartıĢma ortamı oluĢturabilmektedir (http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube). Youtube‟un kullanıcılara sağladığı en önemli kolaylıklardan biri beğenilen videoların diğer sosyal ağlarda kolayca paylaĢmaları için fırsat sunabilmesidir. PaylaĢılmak istenen her video için özel paylaĢım linkleri oluĢtu- rulmaktadır. Bu linkler kopyalanarak istenilen platformlarda paylaĢıma açılabilmektedir (Zafarmand, 2010: 125).

1.5.5. Myspace

2009 yılına kadar müzik ve video paylaĢımı denince akla gelen ilk sosyal ağ Mys- pace olmuĢtur. Nitekim 2009 yılının sonuna doğru popülerliğini yavaĢ yavaĢ kaybetmiĢ ve birincilik sırasını Facebook‟a kaptırmıĢtır. Myspace bireylerin kendi amatör klipleri-

ni çekerek sistem üzerinden paylaĢmalarına imkân vermektedir. Bu sayede bireyler klip- lerini dünya genelinde geniĢ bir kullanıcıya ulaĢtırma fırsatına kavuĢmuĢtur. Bu sayede Myspace, 2009 yılına kadar kullanıcı sayısını en fazla artıran sosyal medya ağı olarak görülmüĢtür (Bat, 2012: 62).

Myspace müzik paylaĢımı ile birlikte kullanıcıların fotoğraflarını ve videolarını da paylaĢıma açarak kendilerine özel kullanıcı sayfası oluĢturmalarına fırsat vermiĢtir. Myspace, kullanıcılarının profil sayfalarını istedikleri yönde Ģekillendirebilecekleri bi- çimde programlanmıĢtır. Kullanıcılar kendi duvarlarına kiĢisel bilgilerini, ilgi alanlarını, resim ve video kliplerini ekleyerek istedikleri Ģekilde özelleĢtirebilmektedir. Fa- cebook‟un hızlı bir Ģekilde yayılması ile birlikte Myspace popülaritesini yavaĢ yavaĢ kaybetmiĢ ve 2011 yılında 30 milyon dolar karĢılığında satılmıĢtır (https://www.statista.com/topics/951/Myspace)

1.5.6. Instagram

2010 yılının Ekim ayında kurulan Instagram, sosyal ağ platformları arasında önemli bir yere sahiptir. Instagram, Kevin Systrom ve Mike Krieger tarafından kurul- muĢtur. Sistem genel olarak kullanıcılara kurmuĢ olduğu sosyal ağ üzerinden tamamen ücretsiz bir Ģekilde video ve fotoğraf paylaĢabilmelerine imkân tanımaktadır. Instagram 2012 yılında satın alınarak Facebook bünyesine dahil edilmiĢtir. Satın alınmadan önce 30 milyona yakın kullanıcısı bulunan Instagram, günümüzde 800 milyondan fazla kul- lanıcı sayısına ulaĢmıĢtır (https://www.statista.com/topics/951/Instagram).

ġekil 11: 2018 Instagram Kullanıcı Ġstatistikleri

Instagram, Facebook ve Twitter gibi diğer popüler sosyal ağ platformları ile ko- layca bağlantı kurabilmektedir. Bu sayede Instagram kullanıcıları paylaĢtığı video ve fotoğrafları Facebook ve Twitter gibi diğer popüler sosyal ağlar üzerinden de kolay ve hızlı bir Ģekilde paylaĢıma açabilmektedir (Sönmez, 2013: 33). Sonuç olarak, Instagram daha çok kullanıcıların fotoğraflarını kolayca paylaĢmalarına imkân veren ve diğer po- püler sosyal ağlar ile bağlantılı bir içerik platformudur. We are social 2018 raporuna göre Türkiye, Instagram‟ı aktif kullanma oranına göre dünya genelinde ikinci sırada yer almaktadır. Türk Instagram kullanıcıları 33 milyona ulaĢan sayıları ile dünya genelinde beĢinci sırada yer almıĢtır (https://digitalreport.wearesocial.com).