RADYO-TELEVĠZYON VE SĠNEMA ANABĠLĠM DALI RADYO-TELEVĠZYON VE SĠNEMA BĠLĠM DALI
SOSYAL MEDYA KULLANIMI: SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ
ÖĞRENCĠLERĠ ÜZERĠNE UYGULAMALI BĠR ÇALIġMA
Duygu ÖZDEMĠR CÖMERT
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK
RADYO-TELEVĠZYON VE SĠNEMA ANABĠLĠM DALI RADYO-TELEVĠZYON VE SĠNEMA BĠLĠM DALI
SOSYAL MEDYA KULLANIMI: SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ
ÖĞRENCĠLERĠ ÜZERĠNE UYGULAMALI BĠR ÇALIġMA
Duygu ÖZDEMĠR CÖMERT
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel eti-ğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik dav-ranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada baĢkalarının eserlerinden yararlanıl-ması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU
Duygu ÖZDEMĠR CÖMERT tarafından hazırlanan SOSYAL MEDYA KULLANIMI: SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠ ÜZERĠNE UYGULAMALI BĠR ÇALIġ-MA baĢlıklı bu çalıĢma …/ … /2019 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oy-birliğiyle baĢarılı bulunarak jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.
Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK BaĢkan Ġmza
Prof. Dr. Aytekin CAN Üye Ġmza
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
ÖNSÖZ
Sosyal ağlar, kısa zamanda hem günlük hayatımızın önemli odak noktalarından biri olmayı baĢarmıĢ, hem de günümüz internetine kullanım ve içerik yönünden damga-sını vuran en önemli kitle iletiĢim araçlarından biri olmuĢtur. Sosyal ağlar, yeryüzünde-ki neredeyse tüm bireyleri ve onların hayatlarını doğrudan etyeryüzünde-kilemekte; toplumları, dev-letleri ve özellikle çalıĢma alanındaki tüm sektörleri değiĢime zorlamaktadır. AraĢtırma-lara göre; sosyal medyayı en fazla kullananlar, bu platformun etkilediği ve platformu etkileyen gruplar olan gençlerden oluĢmaktadır.
Sosyal medya kullanımı açısından bugüne kadar literatürdeki çalıĢmalar incelen-diğinde, genellikle ergenler ve lise öğrencileri ile gerçekleĢtirilen çalıĢmaların mevcut olduğu gözlenmiĢ; üniversite öğrencileri ile yapılan pek fazla çalıĢmanın olmadığı gö-rülmüĢtür. Ġnternetin eğitimdeki etkisini arttırmak ve iletiĢim fakültesi ve diğer fakülte-lerdeki öğrencilerin mesleklerini daha verimli bir Ģekilde yapmalarını sağlamak amacı ile üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım alıĢkanlıklarının çok yönlü incelen-mesi önem arz etmektedir.
Bu konunun belirlenmesinden, çalıĢma sürecinin her aĢamasına kadar danıĢmanlı-ğı ve rehberliği ile bana ıĢık tutan ve desteklerini esirgemeyen çok kıymetli hocam Sa-yın Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK ile değerli hocam Prof. Dr. Aytekin CAN‟a, manevi des-tekleriyle beni her zaman motive eden sevgili eĢim Sinan CÖMERT‟e, canım oğlum Çınar Saygı‟ya ve bana her daim yol gösteren aile büyüklerime sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğre n cin in
Adı Soyadı Duygu ÖZDEMĠR CÖMERT
Numarası 104223001010
Ana Bilim / Bilim Dalı Radyo-Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı / Rad-yo-Televizyon ve Sinema Bilim Dalı
Programı Tezli Yüksek Lisans (X) Doktora ()
DanıĢmanı Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK
Tezin Adı Sosyal Medya Kullanımı: Selçuk Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Uygulamalı Bir ÇalıĢma
ÖZET
Bu araĢtırmada, Selçuk Üniversitesi‟nin ĠletiĢim Fakültesi‟nde ve diğer fakültele-rinde öğrenim gören öğrencilerin sosyal medya kullanım alıĢkanlıklarının karĢılaĢtırma-lı olarak incelenmesi amaçlanmıĢtır. Nedensel karĢılaĢtırma ve korelasyonel araĢtırma desenlerine uygun olarak çalıĢma yürütülmüĢtür. Selçuk Üniversitesi‟nin; ĠletiĢim, Tıp, Sağlık Bilimleri ve DiĢ Hekimliği Fakültelerinde öğrenim gören 494 öğrencinin araĢ-tırmaya katılımı sağlanmıĢtır. Yapılan çalıĢma; araĢtırma örneklemindeki üniversite öğrencilerinin tamamına yakınının akıllı telefon ve bilgisayara sahip olduğunu, büyük bir oranının ise tablet sahibi olduğunu göstermiĢtir. AraĢtırma bulgularına göre, katılım-cıların büyük bir oranının; sosyal medyayı akademik bilgi paylaĢımı, tüketim amaçlı, kiĢisel geliĢime katkı sağlama, fikir paylaĢımında bulunma, yeni teknolojiyi yakalama ve uyum sağlama, yüz yüze iletiĢime göre kendini daha rahat hissetme durum ve amaç-ları için kullandıkamaç-ları görülmüĢtür. Sağlık alanında eğitim alan öğrencilerin, iletiĢim alanında eğitim alan öğrencilere göre sosyal medyayı daha etkin bir Ģekilde kullandıkla-rı belirlenmiĢtir.
T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğre
n
cin
in
Adı Soyadı Duygu ÖZDEMĠR CÖMERT
Numarası 104223001010
Ana Bilim / Bilim Dalı Radyo-Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı / Rad-yo-Televizyon ve Sinema Bilim Dalı
Programı Tezli Yüksek Lisans (X) Doktora ()
DanıĢmanı Prof. Dr. Sedat ġĠMġEK
ÇalıĢmanın Ġngilizce Adı Social Media Use: Application Model of Selçuk University Students
SUMMARY
In this study, it was aimed to examine the social media usage habits of students studying at the Faculty of Communication and other faculties of Selçuk University. Study was conducted in accordance with causal comparison and correlational research designs. The participation of 494 students in the Faculty of Communication, Medicine, Health Sciences and Dentistry of Selçuk University was included in the study. The rese-arch sample showed that almost all of the university students had smart phones and computers and a large proportion had tablet computers. According to the research fin-dings, It has been seen that a large proportion of the participants use social media to share academic information, consumption purpose, to contribute to personal develop-ment, to share ideas, to capture new technology and to adapt, to make themselves more comfortable than face-to-face communication. It has been determined that students who are studying in the field of health use social media more effectively than students stud-ying in the field of communication.
BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI ...i
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU ... ii
ÖNSÖZ ... iii
ÖZET ...iv
SUMMARY ... v
ĠÇĠNDEKĠLER ...vi
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ...ix
TABLOLAR LĠSTESĠ ... x
GĠRĠġ ... 1
BĠRĠNCĠ BÖLÜM ĠNTERNET VE SOSYAL MEDYA 1.1. Ġnternet ... 3
1.1.1. Ġnternetin Tarihçesi ... 4
1.1.2. Türkiye‟de Ġnternet Kullanımı ... 6
1.2. Ġnternetin Kullanım Amaçları ... 8
1.3. Web Teknolojileri ... 10
1.4. Sosyal Medya ... 14
1.4.1. Sosyal Medyanın Özellikleri ... 15
1.5. Sosyal Medya Araçları ... 18
1.5.1. Twitter ... 18 1.5.2. Facebook... 20 1.5.3. Linkedin ... 23 1.5.4. YouTube ... 25 1.5.5. Myspace ... 25 1.5.6. Instagram ... 26
SOSYAL MEDYANIN ETKĠLERĠ
2.1. Sosyal Medya Kullanımının Gençler Üzerindeki Etkileri ... 29
2.2. Sosyal Medyaya Kullanımın Olumlu Yönleri ... 31
2.2.1. Eğitim ... 31 2.2.2. Siyaset... 33 2.2.3. Farkındalık / Bilgilendirilmek ... 33 2.2.4. Sosyal Faydalar ... 34 2.2.5. ĠĢ Fırsatları ... 34 2.2.6. Topluluk Olma... 34 2.2.7. Bilinçli Tüketicilik... 35
2.3. Sosyal Medya Kullanımının Olumsuz Sonuçları ... 36
2.3.1. YanlıĢ Bağlantı Duygusu ... 36
2.3.2. Siber Zorbalık ... 36
2.3.3. AzalmıĢ Verimlilik ... 38
2.3.4. Gizlilik ... 39
2.3.5. Reklam ve Tüketici Hakları... 40
2.3.6. Eğitimdeki Olumsuz Etkileri ... 40
2.4. Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımı ... 42
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYAL MEDYA KULLANIMI: SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠ ÜZERĠNE UYGULAMALI BĠR ÇALIġMA 3.1. AraĢtırmanın Konusu ve Önemi ... 46
3.2. AraĢtırmanın Amacı ... 47
3.3. Varsayımlar ... 49
3.4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 49
3.5. AraĢtırmanın Yöntemi ... 49
3.6. Evren ve Örneklem ... 50
3.7. Veri Toplama Araçları ... 51
3.8. Verilerin Ġstatistiksel Analizi ... 53 3.9. Bulgular ... 55 3.10. Değerlendirme ve Yorum ... 76 SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 84 KAYNAKÇA ... 88 EKLER ... 98
Sosyal Medya Kullanım Anketi ... 98
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil 1: Dünya Genelinde Ġnternete Bağlı Cihaz Sayısı ... 5
ġekil 2: Türkiye‟de 2008-2017 Yıllarına Ait Ġnternet ve Bilgisayar Kullanma Oranları ... 6
ġekil 3: Ġnternet Kullanımının Cinsiyete Göre Dağılımı ... 7
ġekil 4: Ġnternet Kullanma Oranının Hane Sayısına Göre Dağılımı ... 8
ġekil 5: Türkiye‟de Ġnternetin Kullanım Amaçları... 10
ġekil 6: Web 1.0 ve Web 2.0 KarĢılaĢtırılması... 12
ġekil 7: Twitter‟ın Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı ... 19
ġekil 8: Facebook‟un Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı ... 21
ġekil 9: Facebook‟un Günlük Aktif Kullanıcı Sayısı ... 22
ġekil 10: Linkedin‟nin Kullanıcı Sayısı ... 24
ġekil 11: 2018 Instagram Kullanıcı Ġstatistikleri ... 26
ġekil 12: Türkiye‟de En Çok Kullanılan Sosyal Ağlar ... 28
ġekil 13: Sosyal Medya Kullanımının Neden ve Sonuçları ... 30
Tablo 1: Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı ... 50
Tablo 2: Katılımcıların Fakülte ve Alan Türlerine Göre Dağılımı ... 51
Tablo 3: Sosyal Medya Kullanım Anketine Ait Güvenirlik Katsayıları ... 53
Tablo 4: Katılımcıların Sahip Olduğu Teknolojik Araçlar Ġle Ġlgili Bilgiler ... 55
Tablo 5: Katılımcıların Sahip Olduğu Teknolojik Araçlar Ġle Ġlgili Bilgiler ... 56
Tablo 6: Katılımcıların Sahip Olduğu Teknolojik Araçlar Ġle Ġlgili Bilgiler ... 56
Tablo 7: Katılımcıların Sosyal Medya Kullanım Amaçlarının Ġncelenmesi ... 58
Tablo 8: Katılımcıların Sosyal Medyada GerçekleĢtirdiği Eylemlerin Sıklık Düzeyinin Ġncelenmesi ... 61
Tablo 9: Katılımcıların Bilinen Sosyal Medya Platformlarını Kullanım Sıklıklarının Ġncelenmesi ... 63
Tablo 10: Katılımcıların Eğitim Alanları ile Sosyal Medyayı Kullanma Süreleri Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 65
Tablo 11: Katılımcıların Eğitim Alanları ile Sosyal Medyayı Günlük Kullanma Süreleri Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 65
Tablo 12: Katılımcıların Eğitim Alanları ile Sosyal Medyada PaylaĢtıkları Ġçerik Sayıları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 66
Tablo 13: Katılımcıların Eğitim Alanları ile Sosyal Medyadaki ArkadaĢ Sayıları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 67
Tablo 14: Katılımcıların Cinsiyetleri ile Sosyal Sosyal Medyayı Kullanma Süreleri Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 67
Tablo 15: Katılımcıların Cinsiyetleri ile Sosyal Sosyal Medyayı Kullanma Süreleri Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 68
Tablo 16: Katılımcıların Cinsiyetleri ile Sosyal Medyada PaylaĢtıkları Ġçerik Sayıları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 68
Tablo 17: Katılımcıların Cinsiyetleri ile Sosyal Medyadaki ArkadaĢ Sayıları Arasındaki ĠliĢkinin Ġncelenmesi ... 69
Tablo 18: Katılımcıların YaĢları ile Sosyal Medyada Kullanımları Arasındaki ĠliĢkilere Ait Korelasyon Katsayıları ... 69
Tablo 19: Katılımcıların Sosyal Medya Kullanım Amaçlarının Eğitim Alanlarına Göre KarĢılaĢtırılması ... 71
Düzeyinin Eğitim Alanlarına Göre KarĢılaĢtırılması ... 73 Tablo 21: Katılımcıların Bilinen Sosyal Medya Platformlarını Kullanım
maliyetini düĢürmesine bağlı olarak internet, bireylerin vazgeçilmez ihtiyaçları arasında yer almaya baĢlamıĢtır. Bireylerin interneti kullanım amaçlarının belirlenmesi, konunun daha iyi anlaĢılması bakımından önem arz etmektedir. TUĠK (2016) raporuna göre, Türkiye‟de internet, daha çok sosyal medya, haber okuma, sağlık, e-posta ve alıĢveriĢ amaçlı kullanılmaktadır. Müzik dinleme (web radyo) amaçlı olarak da internetin kulla-nıldığı belirlenmiĢtir. Türkiye‟de internetin sosyal medya amaçlı kullanım oranının ol-dukça yüksek olduğu anlaĢılmaktadır. Bu bakımdan özellikle ülkemizde gençlerin sos-yal medya kullanım durumlarının incelenerek betimlenmesi alınabilecek önlemler ve yapılabilecek yeni çalıĢmalar için önem arz etmektedir.
Web 2.0 teknolojisinin geliĢmesi ile sosyal medya kavramı ortaya çıkmıĢtır. Bu platform herkese açık, son kullanıcılar tarafından içeriğinin Ģekillendirilebildiği geniĢ bir ağdır. Sosyal medya tek yönlü bilgi paylaĢımından ziyade, çift taraflı ve eĢ zamanlı bilgi paylaĢımına fırsat veren geniĢ bir medya sistemidir. Ġnsanların zaman ve mekân sınırı olmaksızın her türlü paylaĢım ve tartıĢma ortamını oluĢturabildiği geniĢ bir ileti-Ģim ağı olarak da görülmektedir. Ülkemizde sosyal medyanın özellikle gençler arasında yoğun bir Ģekilde kullanıldığı gözlenmektedir. AraĢtırmalara göre ülkemizde en çok kullanılan sosyal ağlar sırası ile Facebook, WhatsApp, Messenger, Twitter, Google+, Instagram, Linkedin Ģeklinde sıralanmaktadır.
Sosyal medya kullanımının gençler üzerindeki etkileri, olumlu ve olumsuz olmak üzere iki boyutta ele alınabilir. Sosyal medya gençlerin yaratıcılık, bilgi paylaĢımı, web temelli etkileĢimlerini; iĢ fırsatlarına ve zengin eğitimsel içeriklere eriĢimlerini olumlu kılmakta ve sosyal medya tüketiciliklerini zenginleĢtirmektedir. Bununla birlikte aĢırı zaman harcama, uykusuzluk, siber zorbalıkla karĢı karĢıya kalma, depresyon, gizlilik, reklam ve tüketici haklarında ihlaller gibi birtakım olumsuzluklara neden olmakta-dır. Literatür incelendiğinde sosyal medyanın eğitim amaçlı olarak çok yaygın bir Ģekil-de kullanıldığı görülmektedir. Ġnternetin eğitimĢekil-de etkililiğini arttırmak ve iletiĢim fakül-tesi ve diğer fakültelerdeki öğrencilerin sosyal medya kullanım alıĢkanlıklarının çok yönlü incelenmesi önem arz etmektedir.
Ġnternetin kullanım amacını inceleyen birçok araĢtırmada ilk sırayı sosyal medya almaktadır. Sosyal medya kullanımının bu kadar yaygın olması ile birlikte bireylerin internet bağımlılık düzeylerinin ne durumda olduğu sorusu akla gelmektedir. Bu amaçla literatürdeki çalıĢmalar incelendiğinde genellikle ergenler ve lise öğrencileri ile gerçek-leĢtirilen çalıĢmalar mevcut olup üniversite öğrencileri ile yapılan pek fazla çalıĢmaya rastlanmamıĢtır. Ġnternetin eğitimde etkililiğini arttırmak ve iletiĢim fakültesi ve diğer fakültelerdeki öğrencilerin mesleklerini daha verimli bir Ģekilde yapmalarını sağlamak amacı ile üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım alıĢkanlıklarının çok yönlü incelenmesi önem arz etmektedir.
Bu kapsamda bu araĢtırmanın birinci bölümünde internet, internetin tarihçesi, Türkiye‟de internet kullanımı, internetin kullanım amaçları, Web 2.0 teknolojisi, sosyal medya, sosyal medyanın özellikleri, sosyal medya araçları, Twitter, Facebook, Linke-din, YouTube, Myspace, Instagram ve tezin içeriği kapsamında diğer sosyal medya araçları konularına yer verilmiĢtir.
AraĢtırmanın ikinci bölümünde sosyal medyanın etkileri, sosyal medya kullanı-mının gençler üzerindeki etkileri, sosyal medya kullanıkullanı-mının olumlu yönleri, sosyal medya kullanımının olumsuz yönleri ve üniversite öğrencilerinde sosyal medya kulla-nımı konularına yer verilmiĢtir. Son olarak çalıĢmanın üçüncü bölümünde ise “Sosyal Medya Kullanımı: Selçuk Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Uygulamalı Bir ÇalıĢma”, araĢtırmanın konusu ve önemi, araĢtırmanın amacı, varsayımlar, araĢtırmanın sınırlılık-ları, araĢtırmanın yöntemi, araĢtırmanın çalıĢma grubu, veri toplama araçsınırlılık-ları, verilerin istatistiksel analizi, bulgular, sonuçları ve öneriler baĢlıklarına yer verilmiĢtir.
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
ĠNTERNET VE SOSYAL MEDYA
1.1. Ġnternet
Son yirmi yıl boyunca, birçok iletiĢim araĢtırmacısı, internetin geleneksel iletiĢim sistem-lerini ve medyayı değiĢtirme potansiyeli üzerine onlarca çalıĢma yürütmüĢtür. Her bir çalıĢma neticelenmeden internet adeta iletiĢimin tüm boyutlarında ağırlığını çok yönlü bir Ģekilde artıra-rak domine etmektedir (Kim ve Waver, 2012). Günümüzde internet kiĢilerin hayatının vazge-çilmez bir parçası haline gelmiĢtir. Ġnternet kiĢilerin hayatını olumlu ve olumsuz yönde etki-leyen önemli bir unsur olarak kabul edilmeye baĢlanmıĢtır.
Ġnternet, çok sayıda karmaĢık ağ sistemleri arasında iletiĢimi ve haberleĢmeyi sağ-layan genel sisteme verilen bir isimdir. Günümüzde internet ve internet iĢlevleri hayatın her alanındaki etkisini artırarak hızla yayılmaktadır. Ġnternet kelimesi, Ġngilizce kelime-ler olan “international” ve “network” kelimekelime-lerinin birlikte kullanılması ile oluĢmuĢtur. Kelime manası ağlar arası iletiĢim anlamına gelen internet, çok sayıdaki ana ve alt in-ternet ağlarını kullanan bireylerin yazılı, görsel ve iĢitsel paylaĢımları arasındaki etkile-Ģimini sağlayan bir ağ protokolüdür. Ġnternet, sürekli geliĢim gösteren ve TCP/IP olarak adlandırılan ağ protokolünü kullanmakta ve çok sayıda teknolojik cihazın birbiri ile iletiĢim kurmasını sağlamaktadır (Gençer, 2011: 10). Ġnternet ağı sayesinde, dünya üze-rinde eriĢime açık her türlü yazılı ve görsel kaynaklara ulaĢmak mümkündür. Hızlı ve geliĢime açık olan internet ağı sayesinde bireyler arasında haberleĢme hızı, baĢ döndü-rücü biçimde hızlanmıĢ, yaĢam merkezleri arasındaki mesafeler kısalmıĢ ve yaĢamı ko-laylaĢtıran birçok olanağın keĢfedilmesi mümkün olmuĢtur.
Farklı bir bakıĢ açısı ile internet, yeryüzünde bireylerin kullandığı milyonlarca tablet, telefon ve bilgisayar gibi teknolojik cihazların dünya üzerinde oluĢturmuĢ olduğu devasa bir ağ olarak tanımlanmaktadır. Ġnternet, kiĢilerin yaĢamlarını inanılmaz derece kolaylaĢtırmakla beraber, doğru ve uygun bir biçimde kullanılmadığında bağımlılık ve zaman kaybına neden olmakta, kiĢilerin yaĢamlarını ve insani iliĢkilerini olumsuz yönde
etkileyebilmektedir. Görünürde dünya üzerindeki ağları bir araya getiren, bunların etki-leĢimde bulunmasını sağlayan internet, gerçekte bireylerin hayatlarını etkileyen, iliĢkile-rine yön veren ve hayatın her alanına dokunan önemli bir iletiĢim aracı olmuĢtur (Tek-taĢ, 2014: 852).
1.1.1. Ġnternetin Tarihçesi
Yıllar önce önemli merkezler arasındaki iletiĢim ve haberleĢme, telgraf sistemi sayesinde gerçekleĢmekteydi. Telgraf sisteminin internet ağı sisteminin kurulmasına öncülük ettiği, internet ağı fikrinin oluĢmasına yardımcı olduğu söylenebilir. Ġnternet fikrinin ortaya çıkması 1950‟li yıllara dayanmaktadır. Bu yıllarda ilk bilgisayar sistemi-nin geliĢtirilmesi çabaları da görülmektedir. Küçük çaplı ve belli merkezler arasındaki iletiĢimi sağlamak için kurulan ilk ağlar paket ağlar olarak tanımlanmaktadır. Paket ağ-ların Fransa ve Ġngiltere‟de bulunan bazı laboratuvar merkezlerinde kullanıldığı bilin-mektedir. Bu yıllarda ARPANET isimli bir ağ projesi geliĢtirilerek ABD Savunma Ba-kanlığında kullanıldığı görülmektedir (Kırcova, 2005: 90; ġeker, 2005: 110). Bu ağa zaman içinde birçok bilgisayarın katılması sağlanarak bilgisayarlar üzerinden elektronik mesajlar, yazılı, görsel ve iĢitsel birçok dosyanın dijital ortamda paylaĢılması sağlan-mıĢtır.
Zaman içinde ortaya çıkan ve kullanımı geniĢleyen ağlar arasında ortak bir dilin geliĢtirilmesi, farklı bilgisayar ve ana ağların güvenli bir iletiĢim ortamında buluĢmala-rının sağlanması amacı ile 1973 yılında TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) isimli bir ağ sistemi geliĢtirilmiĢtir (Hafner, 2000: 312). Siviller arasında in-ternet kullanımı 1989 yılında baĢlamıĢtır. Ġnin-ternetin siviller arasında kullanımını sağla-yan çalıĢmaların temellerini Tim Barnes Lee atmıĢtır. Fizik alanında çalıĢan bu bilim adamı laboratuvarlar arasında güvenli ve kolay bir haberleĢme ortamı oluĢturmak için ağ projesi geliĢtirmiĢtir. 1991 yılına gelindiğinde bu ağın etkin bir Ģekilde kullanılmaya baĢlandığı görülmektedir (Kalbag, 1999: 33).
World wide web (www) sistemi modern anlamda geliĢmiĢ en son internet siste-midir. Bu sistem sayesinde kullanıcı sayısının artırılmasının önü açılmıĢ ve dünya gene-linde internet kullanımı kolaylaĢtırılmıĢtır. 1993 yılına gelindiğinde dünya çapında
sa-dece 50 web sitesinin bulunduğu bilinmektedir. Bu yıllarda web iĢlemleri, internet trafi-ğinin sadece % 0,1‟ini oluĢturmaktaydı. 1993 yılının sonuna gelindiğinde 500‟e yakın web sitesinin açıldığı ve web iĢlemlerinin, internet trafiğinin % 1‟ini oluĢturmaya baĢla-dığı gözlenmiĢtir. 1994 yılına gelindiğinde farklı internet tarayıcılarının geliĢtirildiği ve piyasaya sürüldüğü görülmektedir. Bu yılda ilk defa web konferansı düzenlenmiĢtir (Çağıltay, 1997: 25). Zaman içinde dünya genelinde internete bağlanan bilgisayar sayısı artmıĢtır. Günümüzde ise bilgisayarların dıĢında telefon, tablet ve server üzerinden in-ternete bağlanılmakta ve her geçen gün internette gerçekleĢtirilebilen iĢlemler ve inter-net trafiği muazzam bir Ģekilde artıĢ göstermektedir. Dünya genelinde interinter-nete bağlı cihaz sayısının değiĢim grafiği ġekil 1‟de gösterilmiĢtir. 1970‟li yıllarda internete bağlı bilgisayar sayısı bir elin parmaklarının sayısını geçmezken, günümüzde internete bağlı cihaz sayısının 1 milyara ulaĢtığı belirlenmiĢtir. Bu durum içinde bulunduğumuz devrin internet devri olduğunu açık bir Ģekilde göstermektedir.
ġekil 1: Dünya Genelinde Ġnternete Bağlı Cihaz Sayısı
1.1.2. Türkiye’de Ġnternet Kullanımı
Günümüzde geliĢen bilgi ve teknoloji sayesinde birçok farklı alanda ilerleme kay-dedilmiĢtir. Türkiye‟nin internet ile tanıĢması 1993 yılında gerçekleĢmiĢtir. 1993 yılının Nisan ayında ODTÜ ve TÜBĠTAK iĢ birliği ile uluslararası internet eriĢimine Türkiye de dahil edilmiĢtir. ODTÜ‟nün sağladığı ağ üzerinden Türkiye uzun yıllar boyunca in-ternete bağlanmıĢtır. Zaman içinde Bilkent, Boğaziçi ve ĠTÜ üniversiteleri de kendi ağlarını oluĢturarak internet bağlantı sağlayıcıları konumuna gelmiĢtir. Türkiye‟de in-ternetin ilk yıllarında çevirmeli hatlar üzerinden eriĢim sağlanmaktaydı. 2000‟li yıllara gelindiğinde ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line, Asimetrik Sayısal Abone Hattı) hattı ile kullanıcılar internete bağlanmaya baĢlamıĢtır. (Erkul, 2009: 97). Bu alan-ların baĢında internet ve ağ sistemleri gelmektedir. Ġnternet hem insanlar arasında ileti-Ģimi sağlamakta, hem de günlük hayatın her alanına nüfus etmektedir. Kültürden sanata, alıĢveriĢten eğlenceye, ticaretten, uluslararası iĢ etkinliklerine kadar birçok alanda inter-net büyük kolaylık sağlamaktadır.
ġekil 2: Türkiye’de 2008-2017 Yıllarına Ait Ġnternet ve Bilgisayar Kullanma Oranları
TÜĠK‟in (2017) açıkladığı sonuçlara göre, ülkemizde 2017 yılında internet kulla-nan bireylerin oranı % 66,8 olmuĢtur. 2017 yılında 16-74 yaĢ grubunda bilgisayar kul-lanım oranı %56,6, internet kulkul-lanım oranı ise % 66,8 olarak tespit edilmiĢtir. Bu yaĢ grubunda erkeklerde bilgisayar ve internet kullanım oranı sırası ile % 65,7 ve % 75,1 iken, kadınlarda ise bu oran % 47,7 ve % 58,7 olarak hesaplanmıĢtır.
ġekil 3: Ġnternet Kullanımının Cinsiyete Göre Dağılımı
Kaynak: (TÜĠK, 2017)
TÜĠK raporuna göre, Türkiye‟de erkeklerin internet kullanma eğilimlerinin kadın-lara göre daha yüksek olduğu belirtilmiĢtir. Ayrıca, 2016 yılında hanelerin yaklaĢık % 80‟inin internet eriĢimine sahip olduğu belirlenmiĢtir TÜĠK (2016: 25). Bu durum inter-net ağının ülkemizin dört bir yanını sardığını açık bir Ģekilde göstermektedir.
ġekil 4: Ġnternet Kullanma Oranının Hane Sayısına Göre Dağılımı
Kaynak: (TÜĠK, 2017)
Türkiye‟de hanelerden internet eriĢim oranı yıllara göre incelendiğinde, 2012 yı-lından itibaren her sene hanelerden internet eriĢim oranının büyük bir oranda artıĢ gös-terdiği anlaĢılmaktadır. Özellikle fiber internet altyapısına yapılan yatırımlar neticesinde hanelerden internete eriĢim oranı ve internet kullanım hızı büyük bir oranda artıĢ gös-termiĢtir.
1.2. Ġnternetin Kullanım Amaçları
GeliĢen teknoloji sayesinde bilgisayar, telefon ve tabletler ile hayatımıza giren in-ternet, insan hayatının en önemli unsurlarından biri haline gelmiĢtir. Ġnternetin kulla-nılmaya baĢlandığı ilk yıllarda internet eriĢimlerinin büyük bir oranı, bilgisayarlar aracı-lığı ile gerçekleĢmekteydi. Ġlerleyen yıllarda bilgi teknolojisinin baĢ döndürücü bir hızla geliĢmesi ve iletiĢim araçlarının çeĢitlenerek çoğalması, internete bağlanan araçların daha küçük ve kullanıĢlı bir hale gelmesini sağlamıĢtır. Günümüzde birçok teknolojik araç gereç ile her ortamda internete eriĢmek mümkündür. Hayatı kolaylaĢtırması, uzak-ları yakın kılması, sosyalleĢmeyi sağlaması ve ulaĢım maliyetini düĢürmesine bağlı ola-rak internet, bireylerin vazgeçilmez ihtiyaçları arasında yer almaya baĢlamıĢtır (Çakır ve Topçu, 2006: 95). Günümüzde bireyler internet aracılığı ile markete uğramadan alıĢve-riĢ yapabilmekte, eğitim kurumlarına gitmeden uzaktan eğitim alabilmektedir. Ġnternet
günümüz dünyasında her geçen gün kendine yeni kullanım alanları oluĢturarak önemli bir kitle iletiĢim aracı haline gelmiĢtir.
Bireylerin interneti kullanım amaçlarının belirlenmesi, konunun daha iyi anlaĢıl-ması bakımından önem arz etmektedir. Ġnternet kullanılmaya baĢlandığında daha çok iletiĢim ihtiyacının karĢılanması amaçlanmaktaydı. Zaman içinde internet basit iletiĢim ihtiyacını karĢılamakla beraber alıĢveriĢten eğlenceye kadar çok geniĢ bir yelpazede kullanılmaya baĢlanmıĢtır. TÜĠK raporuna göre, Türkiye‟de internet; daha çok sosyal medya, haber okuma, sağlık, e-posta ve alıĢveriĢ amaçlı kullanılmaktadır. Bireylerin büyük bir oranının (% 80) interneti sosyal medya amaçlı kullandığı belirtilmiĢtir. Ġnter-netin sosyal medya amaçlı kullanımı sırası ile haber okuma (% 70), sağlık (% 68), e-posta (% 50) ve alıĢveriĢtir (% 20) (2016).
TÜĠK (2016) raporuna göre, internet kullanım amaçları dikkate alındığında, 2016 yılının ilk üç ayında internet kullanan bireylerin % 82,4‟ünün sosyal medya üzerinde profil oluĢturma, mesaj gönderme veya fotoğraf vb. içerik paylaĢma gibi iĢlemleri ger-çekleĢtirdikleri anlaĢılmaktadır. Bu durumu; % 74,5 ile paylaĢım sitelerinden video iz-leme, % 69,5 ile online haber, gazete ya da dergi okuma, % 65,9 ile sağlıkla ilgili bilgi arama, % 65,5 ile mal ve hizmetler hakkında bilgi arama ve % 63,7 ile internet üzerin-den müzik dinleme (web radyo) iĢlemleri izlemiĢtir (2016). Türkiye‟de internetin sosyal medya amaçlı kullanım oranının oldukça yüksek olduğu anlaĢılmaktadır. Bu bakımdan özellikle ülkemizde gençlerin sosyal medya kullanım durumlarının incelenerek betim-lenmesi alınabilecek önlemler ve yapılabilecek yeni çalıĢmalar için önem arz etmekte-dir.
ġekil 5: Türkiye’de Ġnternetin Kullanım Amaçları
Kaynak: (TÜĠK, 2017)
1.3. Web Teknolojileri
Günümüzde internet birçok avantaj ve olanaklar ile kullanıcıların karĢısına çık-maktadır. Ġnternetin bireylere sağladığı en önemli avantajlardan biri bilgiye kolay ve hızlı ulaĢmanın yolunu açmasıdır. Yazılı, görsel ve iĢitsel bilgiye ulaĢım hızı arttıkça web üzerinde sunulan bilgiler yetersiz kalmaya baĢlamıĢ, yeni bilgilerin oluĢturulması ve sunulması gereklilik haline gelmiĢtir. Özellikle internet kullanıcılarının da bilgi üretmesine imkân veren, dinamik web sayfalarına ihtiyaç duyulmuĢtur (Çekinmez, 2009: 59).
Yirmi birinci yüzyılın sonlarına doğru hızlı bir geliĢim kaydeden internet teknolo-jisi daha çok tek yönlü bir iletiĢim biçimini benimseyen, geleneksel iletiĢim yöntemleri-ni kullanan bir araç görüntüsü içindeydi. Bu dönemde Web 1.0 yazılımı kullanılmak-taydı ve yazılım ile kullanıcılar daha çok okuyucu pozisyonunda yer almakkullanılmak-taydı. Bu dönemde internette yer alan yazılı, görsel ve iĢitsel bilgiler tek yönlü bir aktarım ile kul-lanıcılara ulaĢtırılıyordu. Bu dönemde, bilginin tek kaynağı sitelerdi, bilginin
değiĢtiril-mesine ve geliĢtirildeğiĢtiril-mesine site içerik yöneticileri karar veriyordu. Sonuç olarak, Web 1.0 kullanıcılara internette var olan bilgilere ulaĢmayı, içerik düzenleyiciler tarafından sunulan bilgileri okumayı, site içinde izin verilen dosya ve programları indirmeyi vade-diyordu (Ergenç, 2011: 18). Web 1.0 yazılımının kullanıldığı dönemlerde internet kul-lanıcıları sunulan bilgileri pasif bir Ģekilde alan bireyler olarak görülmekteydi
Ġnternet kullanıcılarını diğer kullanıcılar ve içinde bulundukları internet ağı ile et-kileĢim kurmasına fırsat veren geliĢim, Web 2.0 yazılım teknolojisi ile mümkün olmuĢ-tur. Bu yazılım sayesinde internetin kullanım alanı katlanarak çeĢitlenmiĢ ve internetin tahmin edilmesi zor, geniĢ bir alana yayılmasını sağlanmıĢtır. Web 2.0 yazılımı ile ikin-ci nesil internet hizmetleri kullanıcılara sunulmuĢ, böylece toplumsal iletiĢim siteleri, vikiler, iletiĢim araçları, ortak giriĢim ve paylaĢımlar ile üretilen sistemler ortaya çık-mıĢtır. Web 2.0‟ın kullanıcı temelli içeriğin üretildiği, veri ve içerik paylaĢımının kolay-laĢtırıldığı, ortak paylaĢım ve iĢ birliği giriĢimlerinin desteklendiği geniĢ bir platform olduğu belirtilmektedir (Franklin ve Van Harmelen, 2007: 4). Bu teknoloji sayesinde sosyal medya oluĢmuĢ, kullanıcıların ziyaret ettikleri web siteleri ile etkileĢim kurmaları sağlanarak internete katılımı sağlanmıĢtır.
Blog, wiki, RSS, podcast gibi yaĢamımızı kolaylaĢtıran uygulamalar Web 2.0 tek-nolojisi ile kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu teknoloji sayesinde internet ortamı sosyalleĢ-mektedir. Web 2.0 teknolojisi ile internet kullanıcıları bilgi dünyasına ekleme ve çıkar-malar yapabilmekte, geliĢen literatüre katkı sunabilmektedir. Zaman ve mekândan ba-ğımsız olarak kullanıcılar internet ortamında paylaĢım, etkileĢim ve tartıĢma ortamı oluĢturabilmektedir. Sonuç olarak Web 2.0 teknolojisinin webde insan etkileĢimini ar-tırdığı, bu durumun da sosyal medyanın doğmasına ve geliĢmesine fırsat verdiği açık bir Ģekilde görülmektedir (Goodchild, 2007: 26). Bu sayede bireyler çok kısa bir süre için-de kendilerine ait web alanı oluĢturabilmekte, hiçbir teknik bilgi kullanmadan resim, metin, video, ses gibi farklı dosyaları paylaĢıma sunabilmektedir.
ġekil 6: Web 1.0 ve Web 2.0 KarĢılaĢtırılması
Kaynak: (Naik ve Shivalingaiah, 2008: 503)
2006'da New York Times'tan John Markoff tarafından kullanılmıĢ bir kavram olan Web 3.0 toplu olarak üçüncü nesil Ġnternet tabanlı hizmetlere atıfta bulunmaktadır. Anlamsal web, mikro biçimler, doğal dil arama, veri madenciliği, makine öğrenmesi, öneri ajanları ve yapay zeka teknolojilerini kullananımı gibi çok sayıda “akıllı web” uygulamalarını içermektedir. Web 3.0 ortaya çıkmakta olan birkaç anahtar teknoloji eğiliminin yakınsamasıyla etkinleĢtirilen üçüncü nesil web uygulamalarını barındırmak-tadır. Web 3.0, web etkileĢiminde yeni bir paradigma olma yolunda ilerlemektedir. Da-ha da önemlisi, insanların bu web siteleriyle etkileĢime girme Ģeklindeki temel değiĢik-liğe, eĢ zamanlı dinamik bir web yaĢantısı sağlamaktadır. Bilgisayar bilimciler ve Ġnter-net uzmanları, web etkileĢimindeki bu yeni paradigmanın, insanların çevrimiçi
yaĢamla-rını daha kolay ve daha sezgisel hale getireceğine inanmaktadır. Çünkü daha iyi arama iĢlevlerini içeren akıllı uygulamalar; kullanıcılara aradıklarını tam olarak vermekte, ya-pay bir yaklaĢımla sadece anahtar kelimeleri karĢılaĢtırmak yerine bağlamı anlayarak kiĢi ve duruma özgü seçenekler ortaya çıkarmaktadır (Spalding, 2008: 2).
Web 3.0 dinamik uygulamalar, etkileĢimli servisler ve “makineden makineye” et-kileĢimi olan Word Wide Web'in “çalıĢtırılabilir” bir ifadesidir. Web 3.0, geleceğe iĢa-ret eden anlamsal bir ağdır. Web 3.0'da, bilgisayarlar, insanlar gibi bilgileri yorumlaya-bilir ve kullanıcıların ihtiyaçlarına göre tasarlanmıĢ faydalı içerikleri akıllıca üretip da-ğıtabilir. Web 3.0'ın bir örneği, dijital bir video kayıt cihazı olan Tivo'dur. Kayıt prog-ramı web‟de arama yapabilir ve tercihlerinize dayanarak bulduklarını okuyabilir (Cho-udhury, 2014: 8096).
Web 3.0‟ın 5 ana özelliğinden söz edilebilir. Bunlar (Naik, 2019: 7):
- Semantik Web: Anlamsal web uygulamaları yoluyla, anahtar sözcükler veya
sayılar yerine, kelimelerin anlamını anlama yeteneğine dayalı, arama ve analiz sonuçla-rına bağlı olarak içerik üretilir, paylaĢılır ve geliĢtirirlir.
- Yapay Zeka: Bu yeteneği doğal dil iĢleme ile birleĢtiren Web 3.0'da,
bilgisayar-lar daha hızlı ve daha alakalı sonuçbilgisayar-lar sağlamak için insanbilgisayar-lar gibi bilgileri anlayabilir. Bu yaklaĢımla kullanıcıların ihtiyaçlarını karĢılamak için daha akıllı hale gelirler.
- 3D Grafikler: Üç boyutlu tasarım, Web 3.0'daki web sitelerinde ve
hizmetlerin-de yaygın olarak kullanılmaktadır. Müze rehberleri, bilgisayar oyunları, e-ticaret, coğra-fi bağlamlar, vb. hepsi 3D gracoğra-fik olarak kullanılan örneklerdir.
- Bağlanabilirlik: Web 3.0 ile anlamsal meta verileri sayesinde bilgiler daha fazla
değiĢkenle bağlanır. Sonuç olarak; kullanıcı deneyimi, mevcut tüm bilgileri kullanan baĢka bir bağlantı seviyesi geliĢtirmektedir.
- Çoklu Bağlantı: Ġçeriğe birden fazla uygulama tarafından eriĢilebilir. Bir cihaz
1.4. Sosyal Medya
Web 2.0 teknolojisinin geliĢmesi ile sosyal medya kavramı ortaya çıkmıĢtır. Sos-yal medya kavramı ilk kez Chris Shipley tarafından kullanılmıĢtır. Shipley, San Fransis-co‟da bulunan Guidewire Group‟un kurucu ortaklarından biri olarak tanınmaktadır. Sosyal medya kavramı, iletiĢim ve bilginin online paylaĢımına fırsat veren, katılım ve iĢ birliğini destekleyici tüm araçları içine alan geniĢ bir platformu temsil etmektedir (Dewson ve ark. 2008: 59). Bu platform herkese açık, son kullanıcılar tarafından içeri-ğinin Ģekillendirilebildiği geniĢ bir ağdır. Sosyal medya, tek yönlü bilgi paylaĢımından ziyade çift taraflı ve eĢ zamanlı bilgi paylaĢımına fırsat veren geniĢ bir medya sistemi-dir. Sosyal medya, insanların zaman ve mekân sınırı olmaksızın her türlü paylaĢım ve tartıĢma ortamı oluĢturabildiği geniĢ bir iletiĢim ağı olarak görülebilir.
Farklı bir bakıĢ açısına göre sosyal medya, bireylerin metin, resim, ses ve video dosyaları paylaĢarak iletiĢim kurabildiği internet platformalarıdır. ĠletiĢim ve paylaĢım sosyal medyanın temelini oluĢturmaktadır (Hatipoğlu, 2009: 72). Kullanıcıların fikir ve deneyimlerinin önemsendiği, bireylerin bilgi ve görüĢlerini paylaĢabildiği online plat-formlar sosyal medya kapsamındadır. Blog, viki, fotoğraf ve video sitelerine kadar çok zengin içerik barındıran, bireylerin etkileĢim ve yorumlarının çevrimiçi ortamlarda pay-laĢıldığı ana platform, sosyal medya olarak adlandırılmaktadır (Solmaz ve ark., 2013: 24). Sosyal medya, internet kullanıcılarının ilgi duyduğu her konuda eĢ zamanlı ve kar-Ģılıklı etkileĢim sağlayarak paylaĢımda bulunabildikleri, etkili iletiĢim kurabildikleri, zaman ve mekân fark etmeksizin iĢitsel ve görsel dosya paylaĢımlarında bulunabildikle-ri ve kendilebulunabildikle-rinin Ģekillendirebildiği web tabanlı bir ortamdır.
Sosyal medyanın beĢ baĢlık altında tanımlanması mümkündür (Argın, 2013: 14). 1- ĠletiĢim Yöntemi Olarak Sosyal Medya: Mobil ve web tabanlı, birbiri ile
et-kileĢim kurabilen platformlar üzerinden gerçekleĢtirilen sürekli ve dinamik bir iletiĢim türüdür.
2- YaĢam Alanı Olarak Sosyal Medya: Ġnsanların karĢılıklı olarak etkileĢimde bulunabildikleri online platform ve iletiĢim araçlarının oluĢturduğu geniĢ bir ağ sistemidir.
3- Araç Olarak Sosyal Medya: Günümüzde en etkili pazarlama ortamlarından biri sosyal medyadır. Kullanıcılar farkında olmasa da sosyal medya önemli bir pazarlama aracı olarak kullanılmaktadır.
4- Yayın Platformu Olarak Sosyal Medya: Sosyal medya, radyoyu geride bı-rakmıĢ, televizyon yayınlarını ise geride bırakarak onların önüne geçmekte olan çok çeĢitli yayınlar sunan, her geçen gün büyüyen ve geliĢen bir platform-dur.
5- Sektör Olarak Sosyal Medya: Sosyal medya uzmanı, sosyal medya ajansları, startuplar, stratejistler, bloggerlar gibi çok çeĢitli iĢ kolları barındıran, her ge-çen gün büyüyen ve geliĢen oldukça büyük bir sektördür.
Günümüzde sosyal ağ özelliği taĢıyan ve taĢımayan birçok site bulunmaktadır. Sosyal ağların birçok özelliğini barındıran fakat sosyal ağ olarak kabul edilmeyen siteler ve istisna ağlar her geçen gün artıĢ göstermektedir. Ġnternette yer alan bir web sitesi veya uygulamanın sosyal ağ olarak kabul edilebilmesi için bazı özellikleri taĢıması ge-rektiği belirtilmiĢtir. Bu özellikler Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır (Erkul, 2009: 98);
Web sayfasının veya uygulamanın yayıncıdan bağımsız kullanıcı ve üyeleri ol-ması,
Zaman ve mekân sınırlamasının bulunmaması,
Kullanıcıların içerik oluĢturmasına ve içerikler üzerinde değiĢiklikler yapabilme-sine imkân vermesi,
Kullanıcılar arasında paylaĢıma izin vererek etkileĢim sağlayabilmesi.
1.4.1. Sosyal Medyanın Özellikleri
Geleneksel olarak adlandırılan medya ile sosyal medya arasında birtakım farklı-lıklar bulunmaktadır. Sosyal medyayı geleneksel medyadan ayıran en önemli özellik, sosyal medya sitelerinde yer alan içeriğin büyük bir oranının internet kullanıcıları tara-fından belirlenmesidir. Sosyal medya, internet kullanıcılarının karĢılıklı paylaĢımları
sonucu oluĢan sosyal bir platformdur. Her bir kullanıcı ilgilendiği alana göre; bloglar, anlık mesajlaĢma programları, forumlar ve sohbet siteleri üzerinden iletiĢim kurabil-mekte ve dosya paylaĢımda bulunabilkurabil-mektedir. Televizyon, gazete, dergi ve sinema gibi geleneksel medya araçlarının kaynaklara bakıĢ açısı sosyal medya platformlarından ol-dukça farklıdır. Geleneksel medya içerik üretebilmek için belli kaynaklara mutlaka ihti-yaç duymaktadır. Sosyal medyada ise bireysel ve onaya bağlı kalmayan içerik üreticileri ve yayıncılar bulunmaktadır (Kaplan ve Haenlein, 2010: 61). Bu bakımdan, sosyal medyanın temel taĢını kullanıcı tabanlı içerik kavramı oluĢturmaktadır.
Geleneksel medya anlayıĢında profesyonel içerik üreticileri içeriği üretir ve sunar. Sosyal medya da ise içerik üreten ve sunan çok az insan bulunmaktadır. Kurumlar gele-neksel medyada reklam ve tanıtım haberleri ile var olmaya çalıĢırken, sosyal medyada bizzat kendilerini temsil edip, kendi reklamlarını ve tanıtımlarını oluĢturabilmektedirler. Geleneksel medyada monolog tarzı bir iletiĢim anlayıĢı benimsenmiĢken, sosyal yada diyalog tarzı bir iletiĢim anlayıĢının ön planda olduğu görülmektedir. Sosyal med-yada interaktif konuĢma, sürekli eriĢebilirlik, programlanabilir ara yüz ve dinamik bir yapı ön plana çıkmaktadır (Ulucan, 2016: 54).
Sosyal medya platformlarının ortak özelliklerini Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür (ĠĢlek, 2012: 19; Vural ve Bat, 2010: 3352; Özgen ve Kara, 2012: 138-139);
EriĢebilirlik: Sosyal medya ortamında oluĢturulan içeriğe zaman ve mekân
sını-rı olmaksızın her koĢulda ulaĢmak mümkündür. Özellikle akıllı telefonlasını-rın ge-liĢtirilmesi ve kullanımının yaygınlaĢtırılmasından sonra sosyal medya plat-formlarının mobil cihazlara uyumlu hale getirilmiĢ, bu Ģekilde internet kullanı-cılarının sosyal medya platformlarına ulaĢmaları kolaylaĢtırılmıĢtır.
Programlanabilirlik: Her platformda olduğu gibi sosyal medyanın da kendine has belirli standartlara sahip uygulama geliĢtirme ara yüzü bulunmaktadır. Programlanabilir özellikler taĢıması sayesinde sosyal medya platformu, kulla-nıcılara sürekli yenilenen ve geliĢtirilen ek fonksiyonlar sunabilmektedir.
Ölçeklenebilirlik: Herhangi bir sosyal medya platformunu takip eden, sosyal
kullanıcı istatistikleri kolaylıkla izlenebilmektedir. Günümüzde bazı sosyal medya platformları dünya çapında hizmet vermekte ve milyonlarca üye sayısı-na ulaĢmıĢ bulunmaktadır.
Dinamiklik: Sosyal medyanın en önemli özelliklerinden biri de sosyal medyada sunulan içeriğin sürekli değiĢtirilebilir, güncellenebilir ve tamamen dinamik bir yapıya sahip olmasıdır. Sosyal medya platformlarının değiĢen ve geliĢen orta-ma ayak uydurabilmek için kendini sürekli güncel tuttuğu gözlenmektedir. Tüm yenilikler çok hızlı bir biçimde sosyal medyaya yansıtılmakta ve kullanı-cılar ile paylaĢılmaktadır. Sosyal medyanın kullanıkullanı-cılara sürekli yenilikler sunması ve dinamik bir yapısının bulunması sayesinde kullanıcıları sürekli ta-kipte tutabilmektedir.
Sosyal medya platformları gün geçtikçe büyük kitlelere ulaĢmaya devam etmek-tedir. Dünya üzerinde milyonlarca insanın sosyal medya platformlarını aktif olarak kul-landığı bilinmektedir. Farklı bir bakıĢ açısına göre sosyal medya platformlarının ortak özellikleri Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir (Mayfield, 2008: 5);
Katılım: Sosyal medya platformları kullanıcıların katılımına fırsat vermekte ve
geri bildirim sunmalarını sağlamaktadır.
Açıklık: Sosyal medya ortamları çoğu zaman tüm kullanıcılara açıktır.
Kullanı-cılar kolay bir Ģekilde içerik oluĢturabilmekte ve geri bildirim sunabilmektedir. Bilgiye ulaĢımı engelleyen çok az engel bulunmaktadır. ġifre ile korunan içeri-ğin sunulduğu sosyal medya platformları, kullanıcılar tarafından çoğu zaman tercih edilmemektedir.
Diyalog: Geleneksel medyada tek taraflı ve içerik sunmaya yönelik monoton bir iletiĢim söz konusudur. Sosyal medya platformlarında ise hem içerik sunma hem de kullanıcıların içerikleri değiĢtirmesine fırsat verme durumları söz ko-nusudur. Bu bakımdan sosyal medya ortamlarında karĢılıklı etkileĢimin söz konusu olduğu diyalog ortamı bulunmaktadır.
Topluluklar: Ortak ilgi alanlarına sahip kullanıcıların kısa zamanda bir araya gelmesi ve karĢılıklı etkileĢimde bulunarak içerik oluĢturması sosyal medya platformlarında hızlı bir Ģekilde gerçekleĢmektedir.
Bağlılık: Bağlılık ilkesi sosyal medya platformlarının temelini oluĢturmaktadır.
Sosyal medya platformları; kullanıcıların, diğer sitelerin ve sosyal ağların oluĢ-turduğu içeriği kullanmaktadır. Bu anlamda sosyal medya platformlarının iç içe geçen, birbirine bağlı ve birbirinden beslenen bir yapısının olduğu söylenebilir.
1.5. Sosyal Medya Araçları
Bu bölümde dünya genelinde ve Türkiye‟de en çok bilinen ve kullanılan sosyal medya araçlarına yer verilmiĢtir. Sosyal medya araçlarının özellikleri, kullanıcılara sunmuĢ oldukları olanaklar ve kullanıcı sayıları hakkında ayrıntılı bilgiler sunulmuĢtur. Ayrıca, tanıtılan sosyal medya araçlarının güçlü yönleri hakkında detaylı bilgilere yer verilmiĢtir.
1.5.1. Twitter
En çok bilinen mikroblog servislerinden biri Twitter‟dır. Jock Porsey tarafından 2006 yılında geliĢtirilen bu servis, her geçen gün kullanıcı sayısını artırmaktadır. Twit-ter kısa mesaj gönderimi ve alımı konusunda inTwit-ternet dünyasında SMS gönderim siste-mi olarak da bilinmektedir. Bu anlamda Twitter, SMS gönderir gibi karakter sınırlaması bulunan ve bireylerin anlık iletiĢimlerini takipçileri ile paylaĢabildikleri bir sosyal ağ servisidir. Twitter kullanıcılarının paylaĢımları bloglardaki yazılar gibi tarihsel bir sıra-ya göre kaydedilmektedir. Twitter‟da gönderilen mesaj için 280 karakter sınırlaması bulunmaktadır. Twitter‟da kullanıcıların göndermiĢ olduğu mesajlar kendisini takip eden tüm kullanıcılara ulaĢtırılmakta, yani kullanıcının gönderdiği her mesaj genel bir yayın niteliği taĢımaktadır (Kılıç, 2016: 14). Twitter‟da mesaj göndermekle birlikte, anlık durum paylaĢımları, duyurmak istenen etkinlikler, bilgi sunmak istenen herhangi bir konu, düzenlenmekte olan kampanya ve reklam amaçlı içerikler takipçilerle paylaĢı-labilmektedir.
ġekil 7: Twitter’ın Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı
Kaynak: (eMarketer, 2018)
e-Marketer verilerine göre, 2018 yılında Twitter‟ın haftalık aktif kullanıcı sayısı 350 milyonu aĢmıĢtır. Bu sonuçlara Çin Halk Cumhuriyeti‟nden bağlanan kullanıcılar dahil edilmemiĢtir. Twitter hayatın birçok alanında kullanılabilen etkili bir iletiĢim ara-cıdır. Ġnsanları kitleler halinde bilgilendirmek ve etkilemek için Twitter önemli bir mec-ra haline gelmiĢtir. Birçok ülkede toplu eylemlerin gerçekleĢmesinde Twitter önemli bir araç olarak kullanılmıĢtır. Yakın zamanda Arap Baharının ortaya çıkması ve yayılma-sında Twitter sosyal ağının önemli bir etkisinin olduğu görülmüĢtür. 2008 yılında Hin-distan‟da bir otelde meydana gelen olayda 300‟den fazla kiĢinin hayatını kaybettiği ha-ber, ajanslardan ziyade Twitter aracılığı ile tüm dünyaya duyurulmuĢtur (Köksal, 2012: 36). Twitter, geleneksel kanallardan eriĢilemeyen bilgilerin aktarılmasında kilit rol oy-nadığı Arap Baharı'ndaki iĢlevi nedeniyle, geniĢ çapta takdir topladı. Daha yakın za-manlarda, #MeToo hareketinde merkezi bir rol oynamıĢtır. Öte yandan, Twitter son yıllarda demokratik süreçleri bozmayı amaçlayan yanlıĢ bilgilerin yayılmasına zemin sağladığı eleĢtirileriyle de karĢı karĢıya kalmaktadır.
Türkiye‟de 2011 yılından itibaren Türkçe olarak kullanıma açılan Twitter, her ge-çen gün kullanıcı sayısını artırmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye‟de de kitle-sel eylemlerin gerçekleĢmesinde ve insanların yönlendirilmesinde Twitter önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Yapılan araĢtırmalara göre, Türkiye nüfusunun yaklaĢık %
36‟sının (29 milyon) Twitter kullanıcısı olduğu raporlanmıĢtır. Türkiye‟de sosyal med-ya denildiğinde insanların zihninde canlanan sosmed-yal ağların baĢında Twitter gelmektedir (Irak Yazıcıoğlu, 2012: 28). Türkiye‟deki sosyal medya kullanıcılarının eğlence, spor, yaĢam tarzı gibi konuları ve önemli kiĢilikleri (sanatçılar, televizyon ve film ünlüleri, sporcular, gazeteciler ve politikacılar gibi) twitterdan yoğun bir Ģekilde takip ettikleri görülmektedir.
1.5.2. Facebook
Facebook sosyal medya ağının ismi ABD üniversitelerinde öğrencilerin, öğret-menlerin ve çalıĢanların kendilerini tanıtmak için doldurduğu bir form olan “Paper Fa-cebooks” kavramına dayanmaktadır. En popüler Web 2.0 uygulamaları arasında yer alan Facebook, en çok bilinen sosyal medya platformlarından biridir. Facebook‟ta kul-lanıcılar farklı izin türlerine göre oluĢturulan sosyal ağlar ile özel veya herkese açık pay-laĢımlarda bulunabilmektedir. Facebook ağları üzerinden kullanıcılar birbirine bağlana-bilmekte, farklı gruplara katılabilmekte ve diğer sosyal medya platformları ile etkileĢim kurabilmektedir (McLoughlin ve Lee, 2008: 12).
2004 yılında Harvard Üniversitesi öğrencilerinin sosyal iletiĢim ağı olarak kulla-nımına açılan Facebook, günümüzde dünya çapında çok geniĢ bir kullanıcı sayısına ulaĢmıĢtır (Boyd ve Ellison, 2007: 215). Boston ve civarında bulunan üniversitelerin Facebook sosyal ağına katılması ile kısa bir süre içinde büyük oranda büyüme kat et-miĢtir. 2005‟in sonlarına doğru, Ġngiltere ve Kanada‟da bulunan üniversitelerin sosyal ağa katılma baĢvuruları kabul edilmeye baĢlanmıĢtır. 2005 yılı içinde Kanada, Meksika, ABD, Avustralya, Ġralanda‟da bulunan 25 binden fazla üniversite, Facebook sistemine kayıt yaptırmıĢtır. 2006 yılı içinde site, hem üniversitelere sunduğu ağı geniĢletmeye bağlamıĢ hem de site kullanıcılarının lise arkadaĢlarını kullanıcı listesine ekleyerek on-ları siteye davet etmelerini teĢvik etmiĢtir. 2006 yılının Eylül ayına gelindiğinde, Fa-cebook‟un, elektronik posta adresine sahip tüm katılımcıların sisteme üye olabilmelerini sağladığı görülmektedir. Facebook‟un üniversite öğrencileri dıĢında tüm bireylere açıl-ması, hem kullanıcı profilinin büyük oranda değiĢmesine neden olmuĢ hem de dünya üzerindeki internet kullanıcılarının sosyal ağ kullanmaya yönelik motivasyonlarının artmasını sağlamıĢtır (Joinson, 2008: 1029).
ġekil 8: Facebook’un Aylık Aktif Kullanıcı Sayısı
Kaynak: (Facebook, 2018)
Facebook sosyal ağını diğer sosyal ağlardan ayıran önemli özelliklerinden biri kullanıcıların profillerine ücretsiz olarak uygulamalar ekleyebilmelerine fırsat vermesi-dir. Eklenebilecek uygulamaların büyük bir oranı, Facebook‟un uygulamaları dıĢında farklı yazılımcılar tarafından geliĢtirilmiĢ, herkesin kullanımına açık ve belli iĢlevlere sahip web yazılımlarıdır. Ücretsiz eklenebilen bu uygulamalar sayesinde kullanıcılar; arkadaĢları ile daha yoğun etkileĢime geçebilmekte, Facebook ile daha iyi vakit geçire-bilmekte ve farklı kullanıcı deneyimlerini tecrübe edegeçire-bilmektedir. Diğer sosyal ağ plat-formlarında olduğu gibi Facebook‟ta da kullanıcılara iletiĢim bilgilerini, kiĢisel bilgile-rini, arkadaĢ listelebilgile-rini, albümlebilgile-rini, ilgi alanlarını, üye oldukları grupları belirtebilecek-leri kiĢiselleĢtirilmiĢ bir profil alanı oluĢturmalarına fırsat verilmektedir. Site kullanıcı-ları birbirine mesaj atabilmekte, sohbet ortamı oluĢturabilmekte, fotoğraf paylaĢabil-mekte, paylaĢılan fotoğraflara yorum yapabilpaylaĢabil-mekte, arkadaĢ listesinde bulunan kullanı-cıların duvarlarına yorum yazabilmekte, ilgi duyduğu herhangi bir grubun sosyal ağına dahil olabilmektedir. Bununla birlikte, kullanıcılar Facebook‟ta; kendi grubunu oluĢtu-rabilir, gruplar arasında fikir alıĢveriĢinde bulunabilir, çeĢitli uygulamalar ekleyerek oyun oynayabilirler (Ellison ve ark., 2007: 1148).
Facebook sosyal ağ platformu, kullanıcılarına sağlamıĢ olduğu teknolojik altyapı ve sosyal etkileĢim uygulamaları ile çok kısa bir sürede milyonlarca kullanıcı sayısına ulaĢmıĢ ve bireylerin günlük yaĢamlarının önemli bir parçası haline gelmeyi baĢarmıĢtır. Facebook‟un kısa bir sürede geniĢ kitlelere ulaĢması bilim adamlarının dikkatini çek-miĢtir. ĠletiĢim ağlarının geliĢmesi, kültürel yapılar, çevrim içi ve çevrim dıĢı insan iliĢ-kileri konularında yapılan araĢtırmalarda Facebook sosyal ağı ilgi odağı haline gelmiĢtir (Ellison, Steinfield ve Lampe, 2007: 1155).
ġekil 9: Facebook’un Günlük Aktif Kullanıcı Sayısı
Kaynak: (Facebook, 2018)
Facebook kullanıcılarının; sevdiği Ģarkıyı, fotoğraflarını, kiminle ve nerede oldu-ğunu, yapmak istediği Ģeyleri, hayatlarının her dakikasını arkadaĢları ile paylaĢmak is-tediğinde, paylaĢımını oluĢturup tek bir tuĢa basmaları yeterli olmaktadır. Herhangi bir sosyal etkinliğin duyurulmasında davetlilerin hepsinin tek tek aranması yerine, daveti-yenin oluĢturularak Facebook sistemine yüklenmesi ve paylaĢıma açılması yeterli ol-maktadır. Bu durum zaman açısından çok büyük bir tasarruf sağlaol-maktadır. Facebook‟ta
kullanıcıların her anını paylaĢma gereği duymaya baĢlaması ise Facebook bağımlılığının artmasına neden olabilmektedir (Aslan, 2011: 33).
Yapılan araĢtırmalar sosyal ağ kullanıcılarının yarısının Facebook kullandığını göstermiĢtir. Facebook kullanıcıları günde ortalama altı milyar dakika Facebook‟ta za-man geçirmektedir. Kullanıcılar her ay en az 2 milyar fotoğraf, 14 milyon video ve 2 milyara yakın metinsel (e-posta, link, haber vb.) içerik paylaĢmaktadır (Tonta, 2009: 755). Günümüzde Facebook‟un aylık aktif kullanıcı sayısı 2 milyarı geçmiĢtir. Fa-cebook‟ta kurulan ve birbiri ile etkileĢim halinde bulunan 900 milyondan fazla grup, etkinlik, sayfa ve topluluk bulunmaktadır. Her ay 300 milyara yakın web bağlantısı, blog yayınları, fotoğraf albümleri gibi farklı içerikler Facebook‟ta paylaĢılmaktadır. Kullanıcıların Facebook‟ta aylık ortalama 700 milyar dakika geçirdiği raporlanmıĢtır. Türkiye‟de nüfusun yaklaĢık % 53‟ünün (41 milyon) Facebook kullanıcısı olduğu belir-lenmiĢtir (Yılmazel, 2011: 31).
Alexa.com‟un 2018 birinci çeyrek verilerine göre; Facebook sosyal ağ platformu dünyada en çok ziyaret edilen üçüncü sitedir. 2018‟in birinci çeyreğinde Facebok‟un aylık aktif kullanıcı sayısının 2 milyar 196 milyon kiĢiye, günlük aktif kullanıcı sayısı-nın ise 1 milyar 449 milyon kiĢiye ulaĢtığı belirlenmiĢtir. Facebook kullanıcılarısayısı-nın bü-yük bir oranını Asya-Pasifik ülkeleri oluĢturmaktadır. Facebook‟u aktif kullanmayan kullanıcılar bile her ay ortalama 90 adet içerik paylaĢmaktadır. Sistem içinde tüm kulla-nıcılar her ay yaklaĢık 30 milyardan fazla içerik üretmekte ve paylaĢmaktadır. Facebook kullanıcılarının her birinin ortalama 130 arkadaĢı bulunmaktadır. Mobil aygıtlar üzerin-den Facebook‟a giren kiĢi sayısı 200 milyonu aĢmıĢtır. Türkiye‟de de çok sayıda kulla-nıcısı olan Facebook‟ta bireyler; cinsel tercihlerini, yaĢlarını, eğitim durumlarını ve ça-lıĢtığı kurumları paylaĢıma açabilmektedir. Facebook kullanıcılarının çoğu özel bilgile-rini yakın arkadaĢları ile paylaĢmak amacı ile profillerine eklemektedir (Kobak ve Bi-çer, 2008: 569).
1.5.3. Linkedin
Linkedin diğer sosyal ağlardan farklı olarak daha fazla kurumsal bir platforma sa-hiptir. Linkedin bireylere oluĢturmuĢ olduğu networkler üzerinden kariyerlerini bir adım
öteye taĢımaları için fırsat sunmaktadır. Linkedin, bireylerin iĢ dünyasındaki profesyo-nel bireylere ulaĢmasını, fikirlerini ve tecrübesini paylaĢmasını sağlamak için geniĢ çap-lı bir ağ oluĢturmuĢtur. Bu bakımdan; Ģirket sahiplerinin, iĢ arayanların ve çaçap-lıĢanların profesyonel anlamda kullanabileceği bir sosyal ağ platformudur. 2003 yılında kurulan bu ağ sayesinde, günümüzde 200 farklı ülkede aylık 200 milyon aktif profesyonel birbi-ri ile etkileĢim kurabilmektedir (https://www.statista.com/topics/951/linkedin/).
ġekil 10: Linkedin’nin Kullanıcı Sayısı
Kaynak: (Businessinsider, 2018. linkedin-user-growth)
Linkedin‟in, küresel çapta profesyoneller arasında etkili bir iletiĢim ağı kurabil-mesi ve profesyonellerin kendi aralarında network kurabilmelerine fırsat verebilkurabil-mesi hızlı bir Ģekilde büyümesini sağlamıĢtır. Dünya genelinde Linkedin‟e kayıtlı kiĢi sayısı 546 milyona ulaĢmıĢtır. Her ay 5,26 milyon yeni kullanıcı sisteme kayıt yaptırmaktadır. 20 milyona yakın Ģirketin sistemde kendi sayfası bulunmaktadır. Türkiye‟de Linke-din‟in 4 milyondan fazla kullanıcı sayısı bulunmaktadır (Webrazzi, 2015). Türkçe ara yüz desteği bulunan Linkedin ile çok kısa bir sürede CV oluĢturmak ve dünya çapındaki profesyoneller ile iletiĢim kurmak oldukça kolaydır (Social Media Stats, 2018).
1.5.4. YouTube
Dünya genelinde en çok bilinen sosyal medya platformlarından biri de youtu-be‟dur. Bu platform, kullanıcılarının internet üzerinden video paylaĢmalarına izin ver-mektedir. “Broadcast Yourself” sloganı ile yola çıkan platform, bireylerin kendi kanalı-nı kurarak video içeriği üretmelerine imkân vermektedir. 2006 yılında henüz küçük bir Ģirket iken Google tarafından 1,65 milyar dolara satın alınarak büyük bir yankı uyan-dırmıĢtır. Günümüzde Youtube kullanıcı sayısı 2 milyarı aĢmıĢ durumdadır (https://www.statista.com/topics/951/YouTube).
Youtube, kullanıcılarına hem var olan video klipleri izleme olanağı sunmakta hem de kullanıcıların kendi video kliplerini sisteme yükleyerek paylaĢmalarına imkân ver-mektedir. Bu platform üzerinden paylaĢılan videolar; kiĢisel amatör klipler, video film klipleri, amatör klipler, TV programlarından kesitler Ģeklinde sınıflandırılabilir. Youtu-be sistemine günlük yaklaĢık 65 bin adet yeni video klip eklenmektedir. Yine bu sis-temde günlük ortalama 100 milyona yakın video klip izlendiği belirtilmiĢtir. Youtube, sisteme yüklenen videolar için belli kurallar oluĢturmuĢtur. Kullanım koĢullarına uyma-yan, telif gerektiren videolar için baĢvurulduğunda, yayıncılara bildirim gönderilmekte ve gerektiğinde yetkililer tarafından incelenerek sistemden silinmektedir. Youtube sis-teminde yer alan her video için kullanıcılar beğenme veya beğenmeme durumlarını be-lirtebilmektedir. Ayrıca, içerik üreticileri izin verdikleri takdirde yüklenen videolar için kullanıcılar, yorum yapabilmekte ve tartıĢma ortamı oluĢturabilmektedir (http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube). Youtube‟un kullanıcılara sağladığı en önemli kolaylıklardan biri beğenilen videoların diğer sosyal ağlarda kolayca paylaĢmaları için fırsat sunabilmesidir. PaylaĢılmak istenen her video için özel paylaĢım linkleri oluĢtu-rulmaktadır. Bu linkler kopyalanarak istenilen platformlarda paylaĢıma açılabilmektedir (Zafarmand, 2010: 125).
1.5.5. Myspace
2009 yılına kadar müzik ve video paylaĢımı denince akla gelen ilk sosyal ağ Mys-pace olmuĢtur. Nitekim 2009 yılının sonuna doğru popülerliğini yavaĢ yavaĢ kaybetmiĢ ve birincilik sırasını Facebook‟a kaptırmıĢtır. Myspace bireylerin kendi amatör
klipleri-ni çekerek sistem üzerinden paylaĢmalarına imkân vermektedir. Bu sayede bireyler klip-lerini dünya genelinde geniĢ bir kullanıcıya ulaĢtırma fırsatına kavuĢmuĢtur. Bu sayede Myspace, 2009 yılına kadar kullanıcı sayısını en fazla artıran sosyal medya ağı olarak görülmüĢtür (Bat, 2012: 62).
Myspace müzik paylaĢımı ile birlikte kullanıcıların fotoğraflarını ve videolarını da paylaĢıma açarak kendilerine özel kullanıcı sayfası oluĢturmalarına fırsat vermiĢtir. Myspace, kullanıcılarının profil sayfalarını istedikleri yönde Ģekillendirebilecekleri bi-çimde programlanmıĢtır. Kullanıcılar kendi duvarlarına kiĢisel bilgilerini, ilgi alanlarını, resim ve video kliplerini ekleyerek istedikleri Ģekilde özelleĢtirebilmektedir. Fa-cebook‟un hızlı bir Ģekilde yayılması ile birlikte Myspace popülaritesini yavaĢ yavaĢ kaybetmiĢ ve 2011 yılında 30 milyon dolar karĢılığında satılmıĢtır (https://www.statista.com/topics/951/Myspace)
1.5.6. Instagram
2010 yılının Ekim ayında kurulan Instagram, sosyal ağ platformları arasında önemli bir yere sahiptir. Instagram, Kevin Systrom ve Mike Krieger tarafından kurul-muĢtur. Sistem genel olarak kullanıcılara kurmuĢ olduğu sosyal ağ üzerinden tamamen ücretsiz bir Ģekilde video ve fotoğraf paylaĢabilmelerine imkân tanımaktadır. Instagram 2012 yılında satın alınarak Facebook bünyesine dahil edilmiĢtir. Satın alınmadan önce 30 milyona yakın kullanıcısı bulunan Instagram, günümüzde 800 milyondan fazla kul-lanıcı sayısına ulaĢmıĢtır (https://www.statista.com/topics/951/Instagram).
ġekil 11: 2018 Instagram Kullanıcı Ġstatistikleri
Instagram, Facebook ve Twitter gibi diğer popüler sosyal ağ platformları ile ko-layca bağlantı kurabilmektedir. Bu sayede Instagram kullanıcıları paylaĢtığı video ve fotoğrafları Facebook ve Twitter gibi diğer popüler sosyal ağlar üzerinden de kolay ve hızlı bir Ģekilde paylaĢıma açabilmektedir (Sönmez, 2013: 33). Sonuç olarak, Instagram daha çok kullanıcıların fotoğraflarını kolayca paylaĢmalarına imkân veren ve diğer po-püler sosyal ağlar ile bağlantılı bir içerik platformudur. We are social 2018 raporuna göre Türkiye, Instagram‟ı aktif kullanma oranına göre dünya genelinde ikinci sırada yer almaktadır. Türk Instagram kullanıcıları 33 milyona ulaĢan sayıları ile dünya genelinde beĢinci sırada yer almıĢtır (https://digitalreport.wearesocial.com).
1.5.7. Diğer Sosyal Medya Araçları
Dünya genelinde oldukça popüler olan fakat ülkemizde henüz bilinmeyen; Flickr, Fotolog, LiveJournal, Tagged, Classmates, Xing, Formspring, Netlog, Mylife, Friend-Feed ve Tumblr gibi birçok sosyal ağ bulunmaktadır. Bu sosyal ağların ortak özelliği; bireyler için sosyalleĢme ortamı sağlamak, kiĢisel resim ve videoların paylaĢılmasına imkân vermek, kaliteli etkileĢimlerin oluĢması için uygun ortamalar hazırlamak ve bil-giye kolay ulaĢım sağlamaktır. Büyümekte ve geliĢmekte olan sosyal ağların zaman içinde değiĢime ayak uyduramamaları durumunda popülaritesini kaybettikleri ve kulla-nıcı sayılarının artmadığı gözlenmiĢtir. Diğer yandan parlak fikirler ile kurulan ve her geçen gün kullanıcılarına farklı deneyimler sunan sosyal ağlar ise geniĢ kitlelere ulaĢ-makta ve kullanıcı sayılarını her geçen gün artırulaĢ-maktadır. Bu Ģirketlerin yapmıĢ olduğu yenilikler takip edilmekte ve bu Ģirketler çok büyük değerler ile satın alınarak farklı Ģirketlerin bünyesine dahil edilmektedir.
ġekil 12: Türkiye’de En Çok Kullanılan Sosyal Ağlar
Kaynak: (https://digitalreport.wearesocial.com, 2018)
Ülkemizde sosyal medyanın özellikle gençler arasında yoğun bir Ģekilde kullanıl-dığı gözlenmektedir. We are social araĢtırma Ģirketinin raporuna göre, ülkemizde en çok kullanılan sosyal ağlar sırası ile Facebook, WhatsApp, Facebook Messenger, Twit-ter, Google+, Instagram, Linkedin, Pinterest ve Viber Ģeklindedir.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
SOSYAL MEDYANIN ETKĠLERĠ
2.1. Sosyal Medya Kullanımının Gençler Üzerindeki Etkileri
Ġstatistiklerin hepsi aynı sonucu ortaya koyuyor: Sosyal medya her geçen gün po-pülerlik kazanıyor, geliĢiyor ve yaygınlaĢıyor. Kim, Lee ve Elias‟a göre (2015) bir gün içerisinde sosyal ağlar için harcanan ortalama süre: 1,72 saat. Bir gencin haftada çevri-miçi harcadığı ortalama süre: 27,2 saatin üzerine çıkmıĢtır. Jackson ve arkadaĢlarına göre (2010), sosyal medya kullanımının motivasyonel, duyuĢsal ve biliĢsel faktörleri ile bunlarla iliĢkili sonuçlarından söz edilebilir. Jackson ve arkadaĢlarına göre sosyal med-ya kullanımının biliĢsel faktörleri: iletiĢim kurma, bilgi edinme ihtimed-yacı, tüketim ve eğ-lence değiĢkenlerini içermektedir. Sosyal medyanın duyuĢsal faktörleri ise hoĢlanma, iyi vakit geçirme vs. gibi olumlu özellikleri; bağımlılık, stres gibi olumsuz özellikleri içer-mektedir. Sosyal medya kullanım faktörlerinden üçüncüsü biliĢsel içeriklidir. Bu kap-samda gençlerin sosyal medya kullanımında teknolojiye aĢinalık, biliĢsel stiller ve sos-yal medya farkındalığı önemli etkenlerdir.
Sosyal medya bugün birçok genç insan için hayatın önemli parçaları haline gel-miĢtir. Pek çok insan, olumlu ya da olumsuz olsun, etkilerinin hayatlarımızda ne oldu-ğunu düĢünmeksizin dinamik bir Ģekilde sosyal medyayla bağlantı kurar. Facebook "ar-kadaĢlarıyla" daha fazla ilgilenen bir toplum olarak, günlük yaĢantımızda yüz yüze ileti-Ģim kurduğumuz insanlardan daha fazla, bu platformlarda etkileileti-Ģim sağlıyoruz. Günü-müzün sosyal medya kullanımının uzun vadeli etkileri ne olacak? sorusu birçok iletiĢim bilimci ve sosyal psikoloğun kafasını kurcalamaktadır.
ġekil 13: Sosyal Medya Kullanımının Neden ve Sonuçları
Kaynak: (Jackson, L. Ve ark., 2010)
Jackson ve arkadaĢlarının (2010) sosyal medya kullanım modelinin bağımlı de-ğiĢkeni ise öğrenme motivasyonu, sosyal motivasyon, benlik saygısı, depresyon, yalnız-lık, teknolojik yeterlikler ve diğer biliĢsel çıktılardır.
Pek çok olumlu yönüyle birlikte, Facebook, Twitter, Linkedin, Pinterest, Goog-le+, Tumblr, Instagram, oyun siteleri ve bloglar gibi sitelerin kullanımıyla ortaya çıkan çok fazla olumsuzluktan söz edilebilir. Doğru bir anlamlandırma yapabilmek ve sosyal medya tercihlerimizi sağlıklı gerçekleĢtirebilmek için bu konuyu derinlemesine araĢtır-malı ve ele alaraĢtır-malıyız.
Frith, sosyal medya kullanımının gençler üzerindeki etkilerini, olumlu ve olumsuz olmak üzere iki boyutta ele almıĢtır. Sosyal medya gençlerin yaratıcılık, bilgi paylaĢımı, web temelli etkileĢimlerini olumlu kılmakta ve sosyal medya tüketiciliklerini zenginleĢ-tirmektedir. Bununla birlikte aĢırı zaman harcama, uykusuzluk ve depresyon gibi
birta-kım semptomlara neden olmaktadır AĢağıdaki Ģekilde sosyal medya kullanımının olum-lu ve oolum-lumsuz yönlerine ayrıntılı bir Ģekilde değinilmiĢtir (2017).
ġekil 14: Sosyal Medya Kullanımının Gençler Üzerindeki Etkileri
Kaynak: (Frith, E., 2017)
2.2. Sosyal Medyaya Kullanımın Olumlu Yönleri 2.2.1. Eğitim
Sosyal medya platformlarında öğretmenler ve öğrenciler birbirleriyle kolayca iĢ birliği yapabilir ve iletiĢim kurabilir. Öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı olmak için çevrimiçi kaynaklara kolay ve ücretsiz eriĢimleri sağlanabilir. Sosyal medyanın eğitim amaçlı kullanımıyla sınıflar geliĢir ve devamsızlık azalır. Öğrenci kullanıcıların % 59'unun eğitim konularını tartıĢmak için sosyal ağları kullandıkları ve % 50'sinin okul ödevleri hakkında konuĢmak için siteleri kullandıkları bildirilmiĢtir.
Griesemer‟e göre sosyal medya teknolojileri, kolektif bir zekanın ortaya çıkması-na imkân tanıdığı için hem öğretmenlere hem de öğrencilere içerik sunma ve alma kabi-liyeti sunar. Bu yönüyle sosyal medya platformları öğrencilerin öğrenme deneyimlerini, coğrafi olarak kısıtlanmadan gerçekleĢtirebilme ve yüksek düzeyde geliĢmiĢ çevrimiçi iĢ birliği becerilerine sahip olabilme imkanı sağlar. Bu türden faydaların takip edilmesi yoluyla da akademisyenleri öğretim metodolojilerinde yeni teknolojik yaklaĢımlar
