TV ODASI MOBILYASI TASARIMINDA TÜKETİCİ TERCİHLERİNİN

Çalışmada, Sakarya bölgesindeki tüketicilerin TV odası ve TV ünitesi tasarımı beklentilerinin analizinde kullanılan 25 faktörün faktör yapısını belirlemek amacıyla elde edilen veriler faktör analizine tabi tutulmuştur. Faktör analizi, tüm veri yapıları için

uygun olmayabilir. Verilerin, faktör analizi için uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ile bulunur. Barlett küresellik testinin aldığı değer ve onun anlamlılığı ise; değişkenlerin birbirleri ile korelasyon gösterip göstermediklerini sınar. KMO’ nun 0,60'dan yüksek, Bartlett testinin anlamlı çıkması verilerin faktör analizi için uygun olduğunu gösterir (Sharma, 1996; Büyüköztürk, 2002). Yapılan analiz sonucunda sonuçlara bakıldığında KMO 0,739; Barlett’s testi sonucu 2500,734; serbestlik derecesi df değeri 190 ve Sig. Değeri de 0,000 olarak gerçekleşmiştir ki bu oranlar verilerin faktör analizi için uygun bir veri seti olduğunu ve anlamlı gruplar oluşturulabileceğini göstermektedir. Faktör analizinin en önemli aşamalarından biri de faktör sayısına karar vermektir. Faktör sayısına karar vermede farklı yöntemler olmakla beraber sıklıkla kullanılan Kaisers’ ölçütü ve özdeğer grafiği (Scree plot) yöntemleridir. Kaisers’ ölçütüne göre özdeğeri (eigenvalue) 1.00’a eşit veya daha büyük olan faktörler analizde kalır. Çalışmada özdeğeri 1.00’den büyük altı faktör çıkmıştır.

Çizelge 5.84 incelendiğinde ölçeğin altı faktörlü bir yapısının olduğu, ilk faktörün toplam açıklanan varyansın %16,482’sini tek başına açıkladığı görülmüştür. Ortaya çıkan altı faktör, toplam değişkenliğin %63,583’ünü açıklamaktadır. Faktör analizi sonucunda faktör yükü 0.50’nin altında olan cümleler ile modelin yapısını bozan ve madde toplam korelâsyonu düşük olan 5 madde araştırma kapsamından çıkarılmıştır.

Çizelge 5.84. Faktör analizi dışında tutulan yargılar.

Yargı No Yargılar

15/2 TV izlerken koltukta uzanma ihtiyacı hissetme

15/3 TV izlerken aynı zamanda bilgisayardan internete girme 15/4 TV izlerken atıştırma veya bir şeyler içme

16/7 TV ünitesinde çekmece ve dolap kulpları görünmemeli

16/12 TV ünitesinin, TV izleme açısını değiştirebilme özelliği olmalı

Sakarya bölgesindeki tüketicilerin TV odası ve TV ünitesi tasarımı beklentilerinin analizine ait veriler daha sonra açıklayıcı faktör analizine (exploratory factor analısis) tabi tutulmuştur. Temel bileşenler (principal components) analizi ve varimax döndürme yöntemi ile elde edilen faktör yapısı Çizelge 5.85'de gösterilmiştir.

Çizelge 5.85. Tüketicilerin TV odası ve TV ünitesi tasarımı beklenti düzeylerini etkileyen faktörler. Faktörler Faktör yükleri Öz değer Varyans % Alpha Katsayısı Faktör 1: TV ünitesinin tercih edilen renk

özellikleri 3,905 16,482 0,919

TV ünitesi koyu tonlu renklerden

oluşmalı. 0,910

TV ünitesi mat renklerden oluşmalı. 0,905 TV ünitesi açık tonlu renklerden

oluşmamalı 0,882

TV ünitesi parlak renklerden oluşmamalı. 0,862 Faktör 2: TV ünitesinin tercih edilen

teknolojik tasarım özellikleri 2,883 11,350 0,662

TV ünitesinde dahili ses sistemi mobilya

ile tümleşik olmalı 0,767 TV ünitesine gerekirse projeksiyon cihazı

takılabilmeli 0,764 TV ünitesinde LED ışıklı duvar

aydınlatması olmalı 0,583 TV ünitesinin TV kapalı iken TV gizleme

özelliği 0,558

Faktör 3: TV ünitesinin tercih edilen

görsel tasarım özellikleri 1,721 10,020 0,610

TV ünitesi gözü yormayan tasarımda

olmalı 0,724

TV ünitesi çevreden gelen ışınları

yansıtmamalı 0,639

TV ünitesi desensiz düz renkli olmalı 0,626 TV ünitesi TV ve diğer aygıtların

kablolarını gizleyebilmeli. 0,609 Faktör 4: TV ünitesinin tercih edilen

Çizelge 5.85 (devam). Tüketicilerin TV odası ve TV ünitesi tasarımı beklenti düzeylerini etkileyen faktörler.

TV ünitesinde raflar olmalı 0,808 TV ünitesinde çekmeceler olmalı 0,756 TV ünitesinde kapaklı dolaplar olmalı 0,752

Faktör 5: TV odasındaki ergonomik

rahatsızlıklar 1,357 8,999 0,603

TV izlerken gözde yanma veya bulanma

hissi 0,800

TV izlerken çevreden gelen ışık ve

aydınlatmalardan rahatsız olma 0,761 TV izlerken boyun ve bel bölgesinde ağrı

ve rahatsızlıkların oluşumu 0,600 Faktör 6: TV ünitesinin tercih edilen

görsel malzeme özellikleri 1,142 7,442 0,623

TV ünitesi ahşap desenli olmalı 0,824 TV ünitesi deri kaplamalı olmamalı 0,814

Açıklanan toplam varyans 63,583

Verimax rotasyonlu temel bileşenler faktör analizi: KMO Örneklem Yeterliliği (Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy): 0,739 Bartlett's Test of

Sphericity: 2500,734, df 190 ve p< 0,0000 Alfa Katsayısı: 0,661

Maddelerin faktör yükleri 0,558 ile 0,910 arasında değişmektedir. Ortaya çıkan faktör yüklerine ve aynı faktör altındaki anlamlarına göre değişkenler 20 gösterge ve 6 faktör olarak belirlenmiştir.

Faktör 1: TV ünitesinin tercih edilen renk özellikleri (Ortalama: 3,5193). Kendi içinde 0,919 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) yüksek güvenilirliğe sahiptir ve açıklanan varyansın %16,482’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 19/1, 19/2, 19/3, 19/4 maddelerinin birinci faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 1’de yer alan değişkenler katılımcıların tercih ettikleri TV ünitesinin renk özelliklerini açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 1’e en büyük

katkıyı 0,910 faktör yükü ile “TV ünitesi koyu tonlu renklerden oluşmalı.” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişkenler sırasıyla “TV ünitesi mat renklerden oluşmalı.” değişkeni (Faktör yükü 0,905); “TV ünitesi açık tonlu renklerden oluşmamalı.” değişkeni (Faktör yükü 0,882); “TV ünitesi parlak renklerden oluşmamalı.” değişkenidir (Faktör yükü 0,862). Faktör 1’e ait yargıların faktör yükleri 0,910 ile 0,862 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir. Akyüz tarafından 2006’da yapılan çalışmada da mobilyada renk ve estetik faktörünün tüketici tercihleri açısından çok önemli bir etken olduğunu belirtilmiştir.

Faktör 2: TV ünitesinin tercih edilen teknolojik tasarım özellikleri (Ortalama: 3,8259). Kendi içinde 0,662 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) oldukça güvenilir ve açıklanan varyansın %11,350’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 16/8, 16/9, 16/10, 16/11 maddelerinin ikinci faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 2’de yer alan değişkenler katılımcıların tercih ettikleri TV ünitesinin teknolojik tasarım özelliklerini açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 2’ye en büyük katkıyı 0,767 faktör yükü ile “TV ünitesinde dahili ses sistemi mobilya ile tümleşik olmalı.” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişkenler sırasıyla “TV ünitesine gerekirse projeksiyon cihazı takılabilmeli” değişkeni (Faktör yükü 0,764); “TV ünitesinde LED ışıklı duvar aydınlatması olmalı” değişkeni (Faktör yükü 0,583); “TV ünitesinin TV kapalı iken TV gizleme özelliği” değişkenidir (Faktör yükü 0,558). Faktör 2’ye ait yargıların faktör yükleri 0,767 ile 0,558 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir.

Faktör 3: TV ünitesinin tercih edilen görsel tasarım özellikleri (Ortalama: 4,2940). Kendi içinde 0,662 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) oldukça güvenilir ve açıklanan varyansın %10,020’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 16/1, 16/2, 16/3, 16/5 maddelerinin üçüncü faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 3’de yer alan değişkenler katılımcıların tercih ettikleri TV ünitesinin görsel tasarım özelliklerini açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 3’e en büyük katkıyı 0,724 faktör yükü ile “TV ünitesi gözü yormayan tasarımda olmalı.” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişkenler sırasıyla “TV ünitesi çevreden gelen ışınları yansıtmamalı” değişkeni (Faktör yükü 0,639); “TV ünitesi desensiz düz renkli olmalı” değişkeni (Faktör yükü 0,626); “TV ünitesi TV ve diğer aygıtların kablolarını gizleyebilmeli.” değişkenidir (Faktör yükü 0,609). Faktör 3’e ait

yargıların faktör yükleri 0,724 ile 0,609 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir.

Faktör 4: TV ünitesinin tercih edilen fonksiyonel özellikleri (Ortalama: 3,2064). Kendi içinde 0,671 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) oldukça güvenilir ve açıklanan varyansın %9,291’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 16/4, 16/5, 16/6 maddelerinin dördüncü faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 4’de yer alan değişkenler katılımcıların tercih ettikleri TV ünitesinin fonksiyonel özelliklerini açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 4’e en büyük katkıyı 0,808 faktör yükü ile “TV ünitesinde raflar olmalı” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişkenler sırasıyla “TV ünitesinde çekmeceler olmalı” değişkeni (Faktör yükü 0,756); “TV ünitesinde kapaklı dolaplar olmalı” değişkenidir (Faktör yükü 0,752). Faktör 4’e ait yargıların faktör yükleri 0,808 ile 0,752 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir.

Faktör 5: TV odasındaki ergonomik rahatsızlıklar (Ortalama: 1,8762). Kendi içinde 0,603 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) oldukça güvenilir ve açıklanan varyansın %8,999’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 15/1, 15/5, 15/6 maddelerinin beşinci faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 5’de yer alan değişkenler katılımcıların TV odalarında yaşadıkları ergonomik rahatsızlıkları açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 5’e en büyük katkıyı 0,800 faktör yükü ile “TV izlerken gözde yanma veya bulanma hissi” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişkenler sırasıyla “TV izlerken çevreden gelen ışık ve aydınlatmalardan rahatsız olma” değişkeni (Faktör yükü 0,761); “TV izlerken boyun ve bel bölgesinde ağrı ve rahatsızlıkların oluşumu” değişkenidir (Faktör yükü 0,600). Faktör 5’e ait yargıların faktör yükleri 0,800 ile 0,600 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir.

Faktör 6: TV ünitesinin tercih edilen görsel malzeme özellikleri (Ortalama: 3,6820). Kendi içinde 0,623 güvenilirliğe sahip bu faktör (Cronbach’s Alpha) oldukça güvenilir ve açıklanan varyansın %7,442’sini tek başına açıklayabilmektedir. Ölçekteki maddelerden 19/6, 19/7 maddelerinin altıncı faktör altında toplandığı görülmektedir. Faktör 6’de yer alan değişkenler katılımcıların tercih ettikleri TV ünitesinin görsel malzeme özelliklerini açıklayan yargılardan oluşmaktadır. Faktör 6’ya en büyük katkıyı 0,824 faktör yükü ile “TV ünitesi ahşap desenli olmalı” yargısı sağlamaktadır. Faktöre katkı sağlayan diğer değişken ise “TV ünitesi deri kaplamalı olmamalı” değişkeni

(Faktör yükü 0,814). Faktör 6’ya ait yargıların faktör yükleri 0,824 ile 0,814 arasında değişmekte ve hepsinin de 0,50’den yüksek olduğu görülmektedir.