Tutarsız Tutum

Disiplini uygulama gereği duyan bazı anababalar ise nasıl uygulayacakları konusunda bilgisizdir. Bazan aşırı hoşgörülü, bazan kısıtlayıcı ve cezalandırıcıdır­ lar. Bu tutum genel olarak anababaların kendi ruhsal özellikleri, bunaltıları, çatışmalarına bağlı olarak ge­ lişir.

Çocuk her zaman yanlış yaptığında değil, bazan haklı olduğunda da cezalanır. Bazan da bir gün hoşgö- rülen davranış, başka bir gün aşırı tepki ile karşılanır.

Anababalar birbirlerine aykırı tutum içine de gire­ bilirler. Bu durumda çocuk hangisinin istediği gibi davranacağı konusunda kuşkuya düşer.

Dayak

Eskiden toplumumuzda çocuk büyütmenin kaçı­ nılmaz bir öğesi olarak değerlendirilen-dayak sevindi­

ricidir ki günümüzde eski önemini yitirmiştir. «Dayak cennetten çıkmadır» ya da «kızını dövmeyen dizini dö­ ver» gibi eski inanç ve tutumlar da gittikçe etkinliğini yitirmektedir. Buna karşın dayak halen de bazı evler­ de ve okullarda eğitim yöntemi olarak kullanılmakta­ dır. Eğitimli ve dayağın sakıncalarını bilen anababalar bundan kaçarken, çocuklarını halâ dövmekte ısrarlı olanlar bile suçluluğa kapılmaktadır.

Dayak, anlık bir öfke sonucu gerçekleşen bir ey­ lemdir ve sıklıkla anababalar kendi bireysel sorunları­ na, bunaltılarına, öfkelerine bağlı olarak dayak atarlar. Dayağın halâ eğitim yöntemi olarak kullanıldığı ortam­ larda ilişkiler bozuk, kişiler sorunludur, öğretm eninin döveceğinden korku ile tirtir* titreyen, tahtaya kalktı­ ğında dili tutulan ya da okula gitmemekte ısrar eden çocuklar halâ vardır. Anababasından dayak yiyip, ikiz­ li duygu ve düşüncelerle zorlanan çocuklar halâ vardır. Dayak hiçbir zaman beklenen sonucu vermez. Bu- ' na karşılık çocukta öfke ve kızgınlığı uyarır. Bazı ço­

cuklar dayak yiye yiye aldırmaz, arsız olur.

Dayak gibi çocuğu sindirmek te iyi bir eğitim yön­ temi değildir.

Günboyu bağıran, çocuklarına beddua (ilenç) eden anababalar da çocuklarını denetleyemez.

Disiplin sorunu kullanılan yöntemlerin a y r ıc a lığ ı

nedeniyle kolay çözümlenecek bir sorun değildir. Eği­ timde önesürülen genel ilkeler ancak anababalarm iç- görüleri, insanca düşünceleri ve geçmiş deneyimlerin­ den edindikleri olumlu sonuçlarla birleşebildiğinde ço­ cuğun yararına kullanılabilir. Anababalarm hiç yanıl­ mamaları değil, yanıldıklarını bilebilmeleri önemlidir.

A y rıc a b u y a n ılg ıy ı ç o c u k la rın a d a t a n ıta b ilir le r s e b a ­ ş a r ılı o lu rla r.

Ç o c u k la rd a n b e k le n tile r, iç in d e b u lu n d u k la r ı g e li­ şim se l a ş a m a n ın ö d e v le rin e u y g u n o lm a lıd ır . B e k le n ti­ le r, ç o c u ğ u n ö z g ü c ü n ü o r ta y a k o y a b ilm e s in e o la n a k sa ğ la m a lı a n c a k k a p a s ite s in i z o r la m a m a lıd ır .

Ç o c u k la r «özdeğer» k a v r a m ın ı b e b e k lik te k i sevgi iliş k ile rin d e n g e liş tir ir . E tk in o r ta m ı g e n işle y e n b ir o y u n ç o c u ğ u n d a a r a ş t ır ı c ı d a v r a n ış ın g e lişm e siy le b u k a v r a m g e n işle r. İç se l g e r e k s in m e le rin i d o y u ru p m u t ­ lu o ld u ğ u b u d a v r a n ış la r ın a n a b a b a t a r a f ı n d a n o ld u ğ u g ib i o n a y la n m a s ı söz k o n u s u o lm a y a b ilir. A n c a k a k ılc ı s ın ır la m a la r ve d e n e tle m e le rle o lu m lu d a v r a n ış p e k iş ­ tir ile b ilir . B ö y lece ç o c u k g e rç e k le ri d a h a iyi t a n ı r , k e n ­ d i ve o r ta m ı a r a s ın d a k i iliş k ile ri d a h a iyi k a v r a y a r a k ö z d e n e tim g e liş tir ir .

A n a b a b a n ın a k ılc ı ve u y g u n b e ğ e n ile ri, ço c u ğ u n b a ş k a la rıy la u y g u n iliş k ile re g ire b ilm e s in i k o la y la ş tı­ r ı r ve a r t t ı r ı r . A n a b a b a la r ç o c u ğ a k e n d i s ı n ı r l a r ı iç in ­ de, y e te n e k le rin i ve g ü c ü n ü ta n ım a d a y a rd ım c ı o lm a ­ lıd ır. S ık sık e le ş tiri, o lu m lu y a n la r ı g ö rm e z d e n gelip h e p k u s u r la r ı b e lirtm e ç o c u k ta ö z sa y g m lık y e te m in e yol a ç a r. B u n u n g ib i a b a r ta r a k ö v m e d e a ş ır ı b ir ü s ­ tü n l ü k d u y g u s u n u n g e lişm e sin e yol a ç a b ilir.

B ö y lece e ğ itim d e e n d o ğ ru yol, ç o c u k ta ö z d e n e tim i g e liş tir m e k tir . B ö y lece ç o c u k ö ğ re n d iğ i d o ğ ru ve u y g u n d a v r a n ış la r ı sad e ce k e n d in i d e n e tle y e n le r y a n ın d a d e ­ ğ il, y a n lız k e n y a d a b a ş k a la r ın ın y a n m d a y k e n d e b a ­ ş a r ıy la u y g u la r. A n a b a b a d e n e tim i c e z a y a d eğ il, a n l a ­ yış, sevgi, g ü v e n v e rm e y e y ö n e lik o lm a lıd ır. T o p lu m s a l­ la ş m a sü re c i b o y u n c a ç o c u k la rın ö z g ü rlü k g e re k s in m e ­ si a k ılc ı s ı n ı r l a m a l a r l a b a ğ d a ş tır ıla b ilir s e ç o c u k ö zd e­ n e tim ve s o ru m lu lu k d u y g u la r ın a k a v u ş a b ilir.

D E Ğ İŞİK E K İN LE E D E AİLE VE ÇOCUK

D a h a ö n ce de b e lirtild iğ i gibi a ile tü m e k in le rd e g e ç e rli ev ren sel b ir to p lu m s a l b irim d ir . A ileyi o lu ş tu ­ r a n ü y e le rin k işiliğ i d e iç in d e b u lu n d u k la r ı to p lu m u n b ü y ü m e ve eğ itm e y ö n te m le riy le s a p ta n ır . B u y ö n te m ­ le r in a y rıc a o lu şu n e d e n iy le d e f a r k lı to p lu m la r d a b e­ n im s e n e n y a k la şım b iç im le r in in d e a y r ıc a lık g ö s te re ­ ceği k a ç ın ılm a z d ır. E k in ve k iş ilik iliş k is in in in c e le n ­ m e s in d e ö n ce lik le in s a n ın b iy o lo jik d o n a n ım la r ın ın d ik k a te a lın m a s ı g e re k ir. Z ir a tü m to p lu m la r d a çocuk, beb ek o la ra k görece b ir g e lişm e az lığ ı iç in d e d o ğ ar. E k in in e riş k in e a k ta r d ığ ı in a n ç , d e n e y im ve b e c e ri d o ğ ­ r u l tu s u n d a gelişir.

B iy o lo jik b e n z e r d o n a n ım l a r ı n a b a ğ lı o la r a k to p ­ lu m la rd a , ç o c u k la r n e y le b e s le n irle rs e b e s le n s in le r a ğ ­ z ıy la yem ey i ve a y n i b iç im d e y ü rü m e y i ö ğ re n ir le r. A n ­ c a k d a h a a y r ın tılı e d in im le ri, iç in d e b ü y ü d ü ğ ü e k in le s a p ta n ır .

B e b e k le r d ü n y a n ın n e r e s in d e d o ğ a r la rs a d o ğ s u n la r k o ru n a c a k , b a k ıla c a k , b ü y ü tü le c e k , eğ itile c e k , d e n e tle ­ n ecek, ö rn e k a lın a c a k v a r lık la r d ır .

E k in in b ire y e y a n s ıttığ ı ö z e llik le r d eğ işik to p lu m ­ la r d a a y rıc a lık g ö s te re b ilir. B u a y r ıc a lık ise to p lu m u n g e re k s in m e le rin e h iz m e t e d e n f a r k lı e ğ itim y ö n te m le ­ r i n i n b e n im s e n m e s in e b a ğ lıd ır. B ö y lece d e e k in e özgü p e rv a sız d e n e b ile c e k d a v r a n ış la r ı o la n p a r a ve b a ş a r ı­ y a d ü ş k ü n b ir a m e r ik a lı tip i; k ır k y ıl b i r f i n c a n k a h ­ v e n in h a t ı r ı n ı u n u ta m a y a n , elsever, d o st t ü r k tip i; k e n d in i a ş ır ı d e n e tle y e n , so ğ u k b ir İn g iliz tip i y a d a s ı­ c a k k a n lı İta ly a n t i p i ... o r ta y a ç ık a r.

F r a n s a

F r a n s a 'd a a ile k e n d in e o d a k la ş m ış tır , a n c a k ü y e le ­ r i y a k ın ilişk i iç in d e d ir. Ç o c u k la rı p a r k la r d a o y n a tm a k k a ç ın ılm a z d ır. B u r a la r d a ç o c u k la r k e n d ik e n d ile r in e o y ­ n a r , g ru p o y u n la r ı p ek b e n im se n m e z . Ç o c u ğ u n e ş y a la ­ r ı n a s a h ip o lm a sı is te n ir, ç o c u k t a b u n la r l a k im sey i o y n a tm a z .

Ç o c u k la rın s a ld ırg a n lığ ı te p k i g ö rü r. S ık lık la k ız ı­ lır, a z a r la n ır . Ç o c u k la r g iriş k e n d e ğ ild ir. B a ş k a la r ıy la a n a b a b a a r a c ılığ ı ile ilişk i k u r a r . Ç o c u k la rın d ö ğ ü şm e - le ri y a s a k la n m ış tır, ç o c u k la r g e n e l b i r h a r e k e t y a v a ş lı­ ğı iç in d e d ir. Ç o c u ğ u n c o ş k u la rı d ik k a te a lın m a z , h u ­ z u rs u z lu k la rıy la a n a b a b a ilg ile n m e z . A y n i ilg is iz lik c e ­ za v e rild iğ in d e d e s ü re r, a n c a k ço c u k ö z ü r d ile rs e y a n ıt v e rilir. K iş ile ra r a s ı iliş k ile ri s ın ır lı o la n ç o c u k la r, y a n - lız lığ a çok d a y a n ık lıd ır.

F r a n s ız la r ç o c u k lu ğ u k ıs ıtlı b ir d ö n e m o la r a k k a ­ b u l e d e r, y a ş a m d a n zevk a lın a c a k d ö n e m o la r a k y e tiş ­ k in liğ i v a r s a y a rla r. >

A m erika .

Ç o c u k la ra tu tu m ve e ğ itim k o n u s u n d a b irb iriy le çe lişe n d eğ işik ilk e le rin b e n im s e n d iğ i b ir ü lk e d ir. S ıkı b ir d is ip lin in g e re ğ in in s a v u n u ld u ğ u b ir ev rey i, gev­ şek b ir d is ip lin in d a h a d o ğ ru o la c a ğ ın ı s a v u n a n b a şk a b ir ev re iz le m iştir. 19 y y b a ş la r ın d a ç o c u k la r d ö v ü lm e k - te, b e b e k le r b e lirli s a a tle r iç in d e b e s le n m e y e z o rla n - m a k ta , tu v a le t e ğ itim in in k e s in o la r a k 1 8 -2 0 a y d a t a ­ m a m la n m a s ı ö n g ö rü lm e k te ,' b ib e ro n « k u ru b eslen m e » o la r a k n ite le n m e k te , ç o c u k la ra u y u m a la r ı iç in ila ç la r v e rilm e k te , e m e k le m e le rin e iz in v e rilm e d e n y ü rü m e le ­ r i b e k le n m e k te , k e n d i k e n d in e b e sle n m e y e z o r la n m a k ta , 26

susuncaya kadar ağlatılm akta ve aşırı öpme ile hoplat­

manın sakıncaları savunulmaktaydı. Günümüzde ise

zevk yasak değilse, zorunlu olmalıdır (fun morality) il­ kesi savunulmaktadır. Çocuğun araştırm a davranışı ve

oyunları önem kazanmıştır, çocuk aşırı bir özgürlük

içinde gelişmektedir. SSCB

Devrim sonrası Rusya’da çocuk çok önemli konu­ ma gelmiştir. Çok sayıda toplumsal eğitim kurum lan

açılarak, çocukların devlet örgütlerinde eğitimleri zo­

runlu kılınmıştır. Bu tutum toplumsal bir gereksinme, kollektif davranışın öğretisinden kaynaklanmıştır. Ana­ babalar çocukları için yeterli kabul edilmemiş, doğan her çocuğa kitlesel bir değer vererek ortak kuralların

benimsetilmesine çalışılmıştır. Ancak daha sonraları

yeniden anababalar eğitime katılm ıştır.

SSCB de tüm çocukların anababalarına boyuneğ-

mesi, evdeki kurallara uyması, kendini denetleyebilme­ si, verilen işlerin üstesinden gelebilmesi beklenir. Eği­ timci ve anababalar çocuğa önemli ölçüde yardımcıdır, çocuk korunur ve kollanır.

Gruba kabul edilme ve grubun am açlarının benim­ senmesi ödüllenir. Dayak, eğitimde genel olarak yer al­ maz, ancak yine de ender değildir. Bağırma ve azarla­

ma yoktur. Çocuğun eğitimi, anababanın sabır eğiti­

miyle başlar. Küçük çocuklara cinsel bilgi verilmez.

Merakın erinlikte başladığı kabul edilir. 10 -12 yaşın­

dan sonra anababalar gençlerle gerçekçi konuşmalar

yaparlar, özellikle gençlerin cinsel sorumluluğuna vur­ gu yaparlar.

Aile içinde küçükleri korumak, büyükleri saymak

temel ilkedir. Fara hiçbir zaman ödül olarak verilmez. 27

A lm an ya

Bebeklik ve çocukluk dönemleri kişilik gelişimi

için çok önemli kabul edilir. Çocuklar için en büyük

öğretici yaşamdır. Eğitimde anababa eğitimi öncelik

taşır. Ailenin ödevi çocuğu erkenden yaşam gerçekle­

riyle yüzleştirme ve yaşam ödevlerine hazırlam adır. Bu görev için de aileler eğitilir. Sayısız yapıtlar, dergiler vardır. Buralarda tutarsız tutum lar örneklerle anlatıla­

rak vurgulanır. Yapılması gereken değil, yapılmaması

gerekenler belirtilir. Bu yapıtlarda çocuk eğitiminde

odak rol annenindir. Hata yapan ve yapmayan anneler örneklerle tanıtılır.

Alman çocuğu boyuneğmeyi öğrenmeli, ancak öz­

gür olmalıdır. Yaşam olayları ile gerçekçi biçimde yüz- leşebilmelidir. Korunmalı, sevilmeli ancak şımartılma- malıdır. Güven duygusu geliştirilmelidir. Çocuklar ge­ nel olarak bir cennette yaşar, gerçekleri anababalar bu­ raya kendi ölçülerinde sokarlar. Çocuklardan ayrıca ıs­ rarlı, sabırlı, tutum lu, düzenli, sakin olmayı beklerler. Çocuğa kuralları öğretirken temel ilke «olmaz»ı kabul başlanır. Bekleneni yapmadığında çocuğa ceza verilir,

ettirm ektir, ü ç yaşından sonra sorumluluk verilmeye

Cezanın özdenetimi geliştirdiği kabul edilir. Çocuğu

hoşlandığı şeylerden yoksun kılma en büyük cezadır. Alman çocuğu özgür olmaya hazırlanır, ancak ay­ nı zamanda kurallara da uymalıdır. Ceza yapılan yan­ lışı düzeltmek içindir.

E VDEN A Y R I ÇOCUKLAR

Ailenin çocuk üzerindeki etkileri, ailedışı koşullar­

da yaşayan çocukların durum ları incelendiğinde daha

Hastaneye yatış buna güzel bir örnektir. Doğal or­ tam ından ayrılan çocukta hemen ev özlemi başlar. Kü­ çük çocuklarda belirtiler daha abarm ıştır. Çocuk karşı koyucu ve hasta mizaçlı olur. Başlangıçta huzursuz ve ortamındaki kişilerle ilişki kurm a isteği içindeyken za­ m anla içine kapanır, konuşmaz, yataktan çıkmaz veri­ leni yemez. Böylece çocuklar önce başkaldırıcıdır, an ­ cak daha sonra um utlarını yitirerek olumsuz tutum içi­ ne girerler. Bu olgu salt anneden ayrılmaya bağlıdır.

Küçük çocuklar bu özlemi annenin nerede olduğunu

sorarak belirtirken, daha büyük çocuklar hastaneden

ne zaman çıkacaklarını sorarak belirtirler.

Hastanede çocuk anneden ayrıdır, ayrıca yapılan

girişimler çocuğu huzursuz kılar.

Bazı çocukların 3 - 4 günde hastane koşullarına

alışm alarına karşılık bazılarında yoksunluk tablosu ay­ larca sürebilir.

Çocuklar hastanede anne yerine koydukları hemşi­

relerden ayrıldıklarında da ayni olgu yineleyebilir.

Burada çocuğun tek beklediği şey sevgidir.

Y u va Ç ocukları

Bilindiği gibi yuvalar anababadan yoksun çocuk­ ların, kısıtlı olanaklarda büyütüldüğü kuram lardır. Bu­

ralarda büyüyen çocukların bedensel, zihinsel ve coş-

kusal olgunlaşmalarının ağır bazan da geri olduğu bir­ çok araştırm a ile saptanm ıştır. BOWL<BY kötü bir ana­

baba evinin bile bazan yuvalara yeğlenmesi gereğini

savunmuştur.

Yuvalarda uyarılma azlığı, dikkatin azalması ve

yeni yeteneklerin gelişememesine yol açar. Ayrıca h a­ reketleri çok sınırlanan bu çocukların çoğu otururken ya da uyurken ileri geri sallanırlar.

Bu olguların yanısıra erken yaşam dönemlerinde anababanın uzun ve kısa süreli ayrılıklarının çocuklar­ da değişik davranış sorunları oluşturduğuna özgü çalış­ m alar da vardır.

RUH SAL H A STA LIK L A R IN ET1YOLOJİSİNDE AİLE

Ruhsal hastalıkları günümüzde tek bir nedene bağ­ lamak olanaksızdır. Kalıtsal geçişle belirlenen bazıları­ nın dışında değişik toplumsal, ekinsel ve ekonomik et­

menlerin sorumluluğu da tartışılamaz. Bu etmenler

arasında ailenin etkileri de ayrı bir anlam taşım akta­ dır.

Ailenin dört temel özelliğini üyelerine geçirdiği bi­ linir, b u n la r:

A. H ÜCRESEL D Ü Z E Y D E

1. Kalıtsal özellikler

a) Belirli kromozomal boz. b) Raslantısal gen sapmaları. 2. Doğumöncesi ortam özellikleri

a) Mekanik,

b) Metabolik, beslenmeye ilişkin.

B. BİYO - P SİK O - SOSYAL Ö RG ÜTLENM E D Ü ­ ZEY İN D E

1. Anne davranış özellikleri (bunaltı gibi). 2. Gövde imgesi ve benlik kavramı.

3. Dil ve düşünce düzeni.

C. R E H BE R L İK İL İŞK İL ER İ D Ü Z E Y İN D E

a) ö rn ek olma

b) Akran ilişkilerinde önderlik

c) Ekine özgü represyonlar (ensest yasağı gibi).

D. TOPLUMSALLAŞMA DÜZEYİNDE