Turizm ve rekreasyon faaliyetleri temiz endüstri olarak anılsa da, neredeyse bütün çevresel unsurlar üzerinde olumlu ya da olumsuz çeşitli etkilerde bulunabilmektedir (Özgüç, 2003:185). Şile ilçesi doğal ortam şartları sebebiyle hassas çevresel
117 alanlardan biridir. İlçede gerçekleşen turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin çevre üzerinde bir çok etkisi bulunmaktadır.
Genel olarak turizmin neden olduğu çevresel sorunlardan biri sürekli yapılaşmadır.
Orman alanı, vadi tabanı veya kıyı şeridi gibi bir doğal çevrenin yapılaşmaya maruz kalması, o bölgede bulunan fiziksel ve biyolojik çevre üzerinde uzun süreli olumsuz etkiler yaratabilmektedir (Özgüç, 2003:186). Şile’de de bu sorun yaşanmaktadır.
Özellikle Şile-Sahilköy kıyıları “Önemli Bitki Alanı” ve “Önemli Doğa Alanı”
içerisinde yer almaktadır. Bu bölge içinde iki Doğal Sit Alanı bulunmaktadır. Ancak;
Şile-Sahilköy arası tüm kıyı şeridi ciddi bir baskı altındadır. Mera-çalılık habitatlar ve kumul alanlarda özellikle hızlı ikinci konut yapılaşması ve arazi kullanım baskısı bu alanlar için önemli tehdit oluşturmaktadır (İstanbul Çevre Durum Raporu, 2012;
2019).
“Türkiye’nin Tehlike Altındaki Nadir ve Endemik Bitkiler Listesi”nde İstanbul il sınırları içinde yedi önemli bitki alanı bulunduğu belirtilmektedir. Sahilköy-Şile de bunlardan biridir. Tehlike altındaki nadir 270 bitki türünün 6’sı endemik olmak üzere 13’ü Şile’de bulunmaktadır (İstanbul Çevre Durum Raporu, 2019).
Tablo 24. İstanbul Önemli Bitki Alanları
İstanbul Önemli Bitki Alanları Tehlikede Kabul Edilen Bitki Sayıları Terkos-Kasatura Kıyıları 73 (13 endemik)
Ağaçlı Kumulları 14 (7 endemik)
Kilyos Kumulları 15 (6 endemik)
Batı İstanbul Meraları 19 ( 7 endemik)
Kuzey Boğaziçi 36 (15 endemik)
Sahilköy-Şile 13 (6 endemik)
Ömerli Havzası 37 (10 endemik)
Kaynak: İstanbul Çevre Durum Raporu, 2019.
Ayrıca, 2012 yılı verilerine göre İstanbul’un dört “Önemli Kuş Alanı”ndan biri olan Şile’de 525 çift özel kuş tespit edilmiştir. Fakat 2019 yılı raporları incelendiğinde bunun 308 çifte düştüğü görülmektedir (İstanbul Çevre Durum Raporu, 2012; 2019).
118 Bölgede gerçekleştirilen görüşmeler dikkate alındığında çevre açısından ortaya çıkan bu olumsuz gelişmelerin çoğunlukla turizmden kaynaklı olan aşırı nüfus baskısından olabileceği anlaşılmaktadır. Bu konuda mevcut olumsuzlukları dile getiren bazı katılımcıların görüşleri şöyledir:
Biz turizme karşı değiliz ama bu turizmin doğamıza çok zarar verdiğini düşünüyorum. Turizm burayı çevre kirliliği açısından çok etkiledi. İnsanlar doğal çevreye zarar veriyor (KG6).
İstanbul’un hemen yanı başında Şile’de müthiş bir metropol baskısı var.
Hem hava kirliliği hem deniz kirliliği… Çok narin ve incinebilir bir yapıya sahip Şile. O yüzden önce Şile’nin ekolojisini koruyacağız (KG1).
Alt yapı yetmiyor. Kanalizasyon problemi yüzünden dereler kirleniyor, onlarda denize akıyor. Bize göre bu büyük bir sorun... Bu kadar nüfusu alt yapı kaldırmıyor (KG7).
Yazın nüfus 2-3 milyon oluyor hafta sonları, yaz ortalaması her gün Şile’de bir milyon. Çevre üzerinde kirlilik baskısı çok fazla. Ormanlık alanda mangal nedeniyle yangınlar çok çıkıyor. Doğa üzerinde baskı var (KG3).
Turizm çevremizi çok etkiliyor, çevre sorunu var, plajlarımız ve ormanlarımız kirlenmeye başladı. Belediye yazın gelen insanlara yetişemiyor. Şile İstanbul’un nefes borusu, ayrıca su kaynakları burada, hepsi zarar görüyor (KG9).
Turizmin doğal çevre üzerinde çok ciddi etkileri var. Örneğin bizim buradaki Darlık Barajı’nı plaj gibi kullanıyorlar. Buralar İstanbul’un su kaynakları ciddi kirlilik oluşuyor (KG10).
Şile’de kontrolsüz ve plansız bir imar çalışması var. Bundan en çok etkilenen bölge ise kentsel sit alanını içinde barındıran Balibey Mahallesi.
Özellikle kıyı şeridi kontrolsüzce dolmakta ve yükselmekte (Z7).
Katılımcı görüşleri değerlendirildiğinde Şile’de çok yoğun olan turizm faaliyetlerinin; doğrudan ya da dolaylı olarak çevresel kirlenme yarattığı ve bu kirliliğin kumul alanlarının, plajların, koyların, orman içi alanların ve temiz su kaynaklarının zarar görmesine neden olabildiği anlaşılmaktadır. Özellikle her geçen yıl ilçeye gelen ziyaretçi sayısının artması, ikinci konut yapımının artarak devam etmesi, orman ve kıyı alanlarının bilinçsiz kullanımı bölgeye telafisi güç zararlar verebilme riskini ortaya çıkarmaktadır. Bu kapsamda katılımcı görüşleri bütünsel olarak değerlendirildiğinde özellikle ziyaretçilerin bir bölümünün gerekli hassasiyete sahip olmadığı anlaşılmaktadır. Bu konuda bazı katılımcılar şu görüşleri belirtmektedir:
119 Bilinçsiz turizmin doğal çevre üzerinde çok olumsuz etkisi var maalesef.
Buraya gelen insanların büyük bir kısmında çevre bilinci olduğunu düşünmüyorum (İK3).
Maalesef insanlarımız doğaya ve bu güzelliklere karşı acımasız davranıyor (Z3).
Normalde 37 bin 40 bin nüfuslu bir ilçe, bir hafta sonu iki milyon insanın giriş yaptığını düşünün, bu kadar insan yükünü hiçbir ilçe kaldıramaz ve bunun maalesef bize olumsuz geri dönüşlerinden biri de çevre kirliği.
Gelenler bilinçli değil, çöpü doğaya atan çöp konteynırı kullanmasını bilmeyen, denize çöp atılmaması gerektiğini bilmeyen, basit temizlik kurallarından bihaber günübirlikçi turistlerin maalesef uğrak yeri burası. En büyük barbarlığı piknikçiler yapıyor. Hiç olmadık yerde ateş yakıyor, çöpleri doğaya bırakıyorlar (KG2).
İstanbul’dan özellikle hafta sonları yoğun bir nüfusun gelmesi, insanların bilinçsizce doğayı tüketmesi doğa ve denizin kirlenmesine neden oluyor (Z6).
Artık Şile’ye İstanbul’un daha az gelişmiş ilçelerinden Sultangazi, Sarıgazi, Samandıra gibi ilçelerden gelenler çok fazla. Bunların büyük bölümünde turizm bilinci de yok. Sadece çevre kirliliğine sebep olmaktalar (KG8).
Şile’ye gelen insanların da kendisini geliştirmesi gerekli. Buraya gelenlerde turizm kültürü yok (KG3).
Şile’de çevre bilinci ve duyarlılığına yeterince sahip olmayan ziyaretçilerin neden olduğu en önemli çevresel etkilerden biri çöp sorunudur. Katılımcıların tamamına yakını özellikle turizm sezonunda büyük bir çöp sorunuyla karşılaşıldığını belirtmektedir. Bu konuda bazı katılımcı görüşleri şöyledir:
Şile doğal olarak çok güzel bir yer fakat ciddi bir çöp sorunu var. Buraya gelen birçok insan doğaya karşı çok umarsız davranıyor. Bu da Şile çevresi için çöp sorunu ve çevre kirliği oluşturmuş (Z5).
İnsanlar doğal çevreye çok zarar veriyor. Bu alanda bilinçsiz kullanım var.
En büyük sorun çöp sorunu (KG4).
Bütün Şile’de olduğu gibi bizim mahallemizde de çöp sorunu çok fazla.
Gelenler kamp yapıyor çöpünü ormana bırakıp gidiyorlar (KG10).
Çevreyi çok kötü etkiliyor. Yazın tüm orman çöp oluyor. Deniz kenarları da güzel kullanılmıyor. Bunun için yetkililerin bir şeyler yapması lazım. Böyle giderse doğamız çok bozulacak (H4).
Özellikle ormanlar ve denizlerde yaz aylarında çok kirlilik oluyor. Şile ilçesi İstanbul’da alan olarak üçüncü büyük ilçe haliyle bu kadar büyük bir alanı temizlemeye belediye yetişemiyor. Çöp olayına bir çözüm bulunmalı, bunu yapanlara mutlaka ceza verilmeli (H5).
120 Turizmin doğal çevre üzerinde çok olumsuz etkisi var. Günübirlikçi olarak gelen insanlar çevreye inanılmaz zarar veriyor. Yazın her yer çöp, biz mahalle olarak bu çöpleri toplamaya yetişemiyoruz. Ormanlar da aynı durumda, her ağacın altında neredeyse bir insan oluyor. Kıyılarda aynı şekilde deniz çok kirleniyor (KG7).
Turizmin doğal çevreye tamamen olumsuz etkisi var. Birincisi çevre çok etkileniyor, denizimiz kirleniyor, ormanımız inanılmaz kirli görseniz içiniz acır, her yer çöp (KG8).
Katılımcılara göre özellikle mevsimsel olarak günübirlik ziyaretlerin çok yoğun şekilde gerçekleşmesi doğal çevre üzerinde büyük bir baskı yaratmaktadır.
Ziyaretçilerin bir bölümünün çevre bilinci ve hassasiyetinin düşük olması, doğanın aşırı ve bilinçsiz kullanımı; kıyılar, orman alanları ve su kaynakları başta olmak üzere pek çok doğal alanın kirlenmesine neden olmaktadır. İlçede özellikle yaz mevsiminde önemli ölçüde çevre kirliliği yaşanmaktadır. Diğer bulgularla birlikte katılımcı görüşleri bir arada ele alındığında, yaşanan bu çevre kirliliğinin doğal yaşam üzerinde ciddi olumsuz etkileri olabileceği, diğer canlı türlerinin de bu kirlilikten olumsuz şekilde etkilenebileceği değerlendirilmektedir.