Nüfus

Multidisipliner bir konu olan nüfus, toplumların, bölgelerin, ülkelerin; birey sayılarını, cinsiyet ve yaşa göre dağılımını ortaya koyduğundan inceleme alanında

42 gerek nicelik gerekse nitelik açısından değerlendirme imkânı sağlar. Sosyoloji, antropoloji, coğrafya gibi disiplinlerin ana konularından biri olan nüfus, bu çalışmada coğrafyacıların tanımları ve nüfus coğrafyası ilkeleri çerçevesinde ele alınmaktadır.

Coğrafyacılar nüfus konusunda çeşitli tanımlar yapmışlardır. Doğanay (2017:394) nüfusu “belli bir nüfus saptama tarihinde bir ülkede belirlenen toplam insan sayısı”

olarak tanımlarken, Şahin (2018:13) ise nüfusu “yeryüzünde sınırları belirli bir alanda belirli bir zamanda bulunan insan sayısı” şeklinde tanımlamıştır. Şahin’e (2018:13) göre nüfusun yapısı mekâna ve zamana göre değişiklikler gösterdiğinden bu özellikleri saptamak için çeşitli veriler toplanmaktadır. Bu kapsamda elde edilen nüfus verileri bir bölgenin betimlenmesinde ve bölgede yapılacak planlamalarda önemli bir kaynaktır. Uzun yıllar birçok kavim ve medeniyete ev sahipliği yapan Şile’nin de betimlenmesi sürecinde nüfusun ele alınması temel bir gerekliliktir.

Tarihsel süreç içinde değişiklik gösteren Şile nüfusu Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet sonrası olmak üzere iki dönemde ele alınabilir.

2.2.2.1. Cumhuriyet Dönemi Öncesi Nüfus

Şile’yi Selçuklular 1090 yılında ele geçirmiş olsalar da, 1097 yılında Haçlı orduları Şile’yi Selçuklulardan geri almıştır. 1327 yılında Akçakoca Bey’in Kocaeli yarımadasının büyük kısmını Osmanlı topraklarına katmasına karşın Şile Bizans hâkimiyetinden alınamamıştır. Bununla birlikte Selçuklular tarafından 14. yüzyıldan itibaren Anadolu’dan getirilen Türkmen aşiretleri, o tarihe kadar Rum nüfusunun hâkim olduğu Şile çevresine yerleştirilmiş (Temir, 2010:23-24) ve böylece Şile’de Türkmen nüfusunun iskânı başlamıştır.

1395 yılında, fethedilip Osmanlı topraklarına katılan Şile, 1401 yılında yapılan anlaşma ile resmi olarak Türk topraklarına dâhil edilmiş ve I. Dünya Savaşı’na kadar yaklaşık 500 yıl Türklerin yönetiminde kalmıştır (Temir, 2010:23-24).

Karal (1995: 203) “Osmanlı İmparatorluğu İlk Nüfus Sayımı 1831” adlı çalışmasında, Şile nüfusunun toplamda 4895 kişi olduğunu, bunların 2883’nün Müslüman, 1957’sinin gayrimüslim, 55’nin ise Kıpti olduğunu belirtmektedir.

43 Yılmaz (1994) ise, 1844 yılı temettüat defterine göre Şile nüfusunun 2261 haneden oluştuğu, bunların 1342’sinin Müslüman, 895’nin gayrimüslim, 24’nün ise Kıpti olduğunu ve sonuç olarak hane sayısı ortalama beş kişi üzerinden hesaplanırsa bölge nüfusunun 11.305 kişi olarak ele alınabileceğini ifade etmektedir.

2.2.2.2. Cumhuriyet Dönemi Sonrası Nüfus

1927 yılında Şile nüfusu 13.495 kişidir. Tablo 10’da görülebileceği üzere Şile’de 1927-1990 yılları arasında nüfusta bazı yıllarda artış görülürken, bazı yıllarda azalış göze çarpmaktadır.

Tablo 10. Şile’de nüfusun gelişim seyri

Yıllar Şehir Kır Toplam

44 Geçmiş dönemlerde; Şile ilçesine ulaşımın güçlükle sağlanması, iş ve eğitim olanaklarının sınırlı olması nedeniyle cumhuriyetin ilk yıllarında nispeten yatay bir seyir gösteren nüfus 1990-2000 yılları arasında hızla yükselmiştir. 1990 yılında 25.372 kişi olan nüfus 2000 yılında 32.447 kişiye ulaşmış ve 10 yıl içerisinde toplamda %27,8’lik bir artış gerçekleşmiştir. Bu artış üzerinde Şile’de ikinci konut yapımının başlaması ve bölgedeki yoğun inşaat faaliyetleri için ilçeye gelen işçi grubunun etkili olduğu görülmektedir. Bu artışa neden olan bir diğer husus ise ilçede 1996 yılında Işık Üniversitesinin faaliyete geçmesi ile öğrenciler, akademisyenler ve idari personelin bir bölümünün buraya yerleşmeleridir. Öte yandan 2000 yılında 31.447 kişi olan nüfusun 2007 yılında 25.169 kişiye gerilediği görülmektedir. Bunun nedeni ikinci konut ve üniversite inşası için bölgeye gelen işçi nüfusunun yeniden kendi ikametlerine dönmesidir (Ertek ve Evren, 2017:121).

Şekil 13. Şile’de 1927-2019 yılları arasında nüfusun gelişimi Kaynak: TÜİK, 2019.

Şekil 13’te de görülebileceği üzere 2007-2019 yılları arasında Şile ilçesinde nüfus sürekli artma eğilimi göstermiştir. 2007 yılında 25.169 kişi olan nüfusun 2019 yılına gelindiğinde 37.692 kişiye ulaştığı görülmektedir. 12 yıllık süreçte nüfus % 49,75 artış göstermiştir. Bu dönemde gerçekleşen nüfus artışında;

• 2011 yılında Şile-İstanbul arası bölünmüş otoyol çalışmasının yapımıyla ulaşım sorununun büyük oranda çözülmesi, ilçeye gidiş gelişlerin kolaylaşması ve ulaşım süresinin kısalması,

45

• 2007 yılında ilçede doğalgaz altyapısının tamamlanması ile ikinci konutların kış aylarında da yaşanabilecek şekilde konforlu hâle gelmesi,

• 1999 Marmara Depremi sonrası, İstanbul’un zemin özellikleri bakımından nispeten daha güvenli olduğu düşünülen Sarıyer, Beykoz, Şile gibi kuzey ilçelerine yapılan göçler,

• 1996 yılında Şile’de faaliyete geçen üniversitedeki öğrenciler ile akademik ve idari personelin ilçede ikamet etmeye başlamaları,

• 1990’lı yıllardan sonra Şile turizminin daha tanınır olması, İstanbul metropolü için kolay ulaşılabilir doğal ortam özellikleri (orman, deniz, kum, güneş) ile sayfiye yeri özelliği göstermesi etkili olmuştur.

Tüm bu etkenlerin yanı sıra İstanbul’a yakınlığı sebebiyle emeklilerin bölgeyi tercih etmeleri süreçte görülen nüfus artışının nedenlerinden biri olarak gösterilebilir(Ertek ve Evren, 2017:121).

Şekil 14’te yer alan nüfus piramidi incelendiğinde, Şile’de toplam nüfusun

%14,5’ini (5.467 kişi) 0-14 yaş; %68,3’ünü (25.731 kişi) 15-64 yaş; %17,2’sini (6.498 kişi) ise 65 yaş ve üzerindekilerin oluşturduğu görülmektedir.

Şekil 14. Şile nüfus piramidi Kaynak: TÜİK, 2019.

Şile’nin nüfus piramidi incelendiğinde 20-24 yaş arası nüfusun belirgin bir farklılık oluşturduğu görülmektedir. Bu grup içinde erkek nüfusu kadın nüfustan önemli oranda daha fazladır. Bu durumun nedeninin ise ilçeye Anadolu’dan inşaat işçiliği için gelen erkek nüfus ile ilçede bulunan asker nüfusundan kaynaklandığı

46 değerlendirilebilir. Şile nüfusunun %52,2’sini (19.664 kişi) erkekler, %47,8’ni (18.032 kişi) kadınlar oluşturmaktadır. Bu durumda ise 20-24 yaş arası erkek nüfus belirli nedenlerle fazlalığı hariç tutulduğunda, Şile genel nüfusunun cinsiyet yapısının dengeli olduğu belirtilebilir.