Doğa Sporları

Şile’de bisiklet turları ve doğa yürüyüşleri için; Karamandere vadisi, İmrendere-Ovacık, Tepemanayır-Hacıllı vadisi, Ezilli-Göller deresi, Karabeyli-Kabakoz vadisi, Onbirgöller vadisi, Sarıkavak-Dereli vadisi ve orman, dere ağırlıklı birçok etap vardır. Kum yürüyüşü yapmak için ise, Sahilköy-Sofular, Ağva-Kurfalı altı ve mağara burnu yönüne doğru rotalar kullanılabilmektedir (Temir, 2010:69).

Türkiye’de yamaç paraşütü yapılan beş noktadan biri Şile’dedir. Dikbucaklı Dikliği ve İstavrit Bayırı gibi alanlarda yamaç paraşütü veya delta kanat ile uçuşlar yapılabilir. Yeşilçay, Darlık Baraj Gölü, Göksu Deresi ve Türknil Nehri kano ve kürek gibi su sporları için uygun alanlardır (Temir, 2010:69).

100

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ŞİLE’DE TURİZMİN ŞEHİRSEL GELİŞMEYE ETKİLERİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞİM İÇİN TEDBİRLER

Şehirleşme hareketleri; bir ülkede nüfusun daha yüksek bir oranının belli ölçütlere göre şehir kabul edilen yerlerde yaşaması olarak ifade edilebilir. Bu bağlamda yerleşme noktalarının sayısının artması ve münferit yerleşim yerlerinin büyümesi şehirleşme hareketlerinin belirtileri olarak görülmektedir (Keleş, 2020:225). Turizm faaliyetleri de şehir yerleşmelerini çok yönlü olarak etkileyebilmektedir. Bu etkilere;

nüfusun miktarı ve yapısının değişimi, şehrin mekânsal olarak genişlemesi, şehir içi arazi kullanım biçiminin farklılaşması, şehirde yeni fonksiyonların gelişimi örnek olarak gösterilebilir (Akengin ve Dinç, 2019). Bu araştırmada ise Şile’de gerçekleşen turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin Şile’nin şehirsel gelişimi üzerindeki etkileri;

şehirsel arazi kullanımı, konut artışı ve mekânsal gelişim, nüfus gelişimi, çevresel etkiler, ekonomik etkiler ve toplumsal kültürel etkiler başlıkları altında incelenmiştir.

Bu bölümde Şile’de turizmin şehirsel gelişmeye etkileri ve sürdürülebilir gelişim için alınabilecek tedbirler konusunda ilgili literatür sahada gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmelerle de desteklenmiştir. Bu kapsamda yapılan görüşmelerden elde edilen verilerin analizi sonucunda ortaya konulan temalar ve bu temalarla ilişkili kategoriler Tablo 20’de yer almaktadır.

101 Tablo 20. Görüşmelerin analizi sonucunda elde edilen tema ve kategoriler

Tema Kategori

Şehirsel arazi kullanımının mekansal görünümü değiştirmesi Eski tarım ve orman alanlarının yapılaşması

İnşaat faaliyetlerinin yoğunlaşması İkincil konutların sayıca hızlı artışı

Altyapının gelişimi ve mevsimsel olarak ortaya çıkan sorunlar

Turizmin nüfusun gelişimi üzerindeki etkileri

Mevsimsel olarak nüfusun aşırı değişken olması Emeklilikle birlikte Şile’ye yerleşenler

İnşaat sektöründe çalışmak üzere İlçeye gelenler

Turizmin gelişimi için yapılan altyapı yatırımlarının konforu artırarak bölgeye yerleşmeyi teşvik etmesi

Pandemi sürecinin ikinci konut sahiplerini yıl boyunca İlçede kalmaya teşvik etmesi

Turizmin çevresel etkileri

Aşırı ziyaretçi baskısından dolayı ortaya çıkan çevresel sorunlar Ziyaretçilerin bilinçsizliği ve duyarsızlığı sonucu çevreye verilen zarar

Esnafa ve köylüye beklenen olumlu katkıyı sağlamaması

Turizmin toplumsal-kültürel etkileri

Kültürel açıdan yerel halka benzer ziyaretçi profili nedeniyle herhangi bir olumsuz etkisinin bulunmaması

Yaz aylarında sosyal ve kültürel yaşantının turizmden olumlu etkilenmesi

Tarihi ve kültürel mirasın korunması ve turizme kazandırılması Deniz turizmi için alt ve üstyapının nitelik ve nicelik olarak artırılması

Turizmin çeşitlendirilerek tüm yıla yayılması Sosyal ve kültürel faaliyetlerin artırılması Tanıtım çalışmalarına ağırlık verilmesi

Tablo 20’de görülebileceği gibi katılımcıların görüşleri altı ayrı tema ve bu temalarla ilişkili toplam 27 kategori içerisinde ele alınmıştır. Bu bölüm içerisinde yer alan başlıklar da söz konusu tema ve kategorilerle uyumlu olacak biçimde yapılandırılmıştır.

4.1. Turizm Faaliyetlerinin Şehirsel Arazi Kullanımına Etkileri

Şile, mekânsal açıdan ele alındığında, ilçede arazi kullanım alanlarının yıllar içinde önemli bir değişim gösterdiği görülmektedir. Bu çerçevede Şile’de arazi kullanım alanlarının değişimine ilişkin 1990 ile 2018 yılları arasındaki durum Tablo 21’de yer

102 almaktadır. Ayrıca söz konusu arazi kullanım alanlarının değişimi Şekil 58, Şekil 59 ve Şekil 60’da yer alan haritalarda ayrıntılı olarak belirtilmektedir.

Tablo 21. Şile ilçesi 1990-2018 yılları arası arazi kullanım alanları Arazi Kullanım Alanı (Ha) yerleşim alanının 1.172 ha olduğu, 2018 yılında gelindiğinde ise bu alanın %242,1 artışla 4.102 ha alana ulaştığı görülmektedir. Bununla birlikte ilçede tarım ve mera alanlarındaki azalış kırsal alanların şehirsel alanlara dönüşmesi yönünde bir bulgu olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda Şile’de 1990 yılında 124,761 ha olan mera alanlarının 2018 yılında %24 azalışla 94,762 ha alana gerilediği; kuru tarım alanlarının ise 1990 yılında 3.744,824 ha’dan %26,7’lik azalışla 2.744,474 ha alana düştüğü görülmektedir. Diğer tarım alanları ise bunların aksine 1990 yılında 5.609,335 ha iken 2018 yılına gelindiğinde %14,2 artış göstererek 6.409,669 ha alana ulaşmıştır. Mera ve kuru tarım alanları azalırken diğer tarım alanlarının kısmi bir artış göstermesinin, ilçede turizm faaliyetlerinin artmaya başlamasıyla yöre halkının yetiştirdiği sebze meyve gibi ürünlere talebin artmasının bir sonucu olabileceği ve kuru tarım alanlarının bir bölümünün diğer tarım alanı statüsüne geçmiş olabileceği değerlendirilmektedir. 2015 yılında ilçe merkezinde açılan Şile Yeryüzü Pazarı’nın da nitelikli tarımsal üretimi teşvik ederek bu artışta etkili olabileceği düşünülmektedir.

İncelenen tarih aralığında, Şile’de akarsu ve göller ile ormanlarda ise alan açısından gerileme söz konusudur. İlçede 1990 yılında 619,056 ha olan akarsu ve göl alanlarının 2018 yılında %4,8 azalarak 589,140 ha alana düştüğü görülmektedir.

103 1990 yılında 65.680,504 ha olan orman alanlarında 2018 yılında %8,7 azalış göstererek 59.980,569 ha alana düşmüştür. Şile’de turizm ve rekreasyon açısından en önemli çekici unsurlardan olan orman alanlarındaki azalışın, doğal yaşamın korunabilmesi ve turizm faaliyetlerinin sürdürülebilir biçimde devamı için kontrol altına alınması gerektiği görülmektedir.

Doğal alanlarda görülen bu genel azalışa karşın ilçede kumul alanlarının bir miktar arttığı görülmektedir. 1990 yılında 438,876 ha olan kumul alanları 2018 yılında %14 artışla 500,140 ha alana ulaşmıştır. Geçmiş yıllarda kum ocağı işletmesi olarak kiraya verilen Sofular, Sahilköy ve Alacalı kumullarının kiraya verilmesi uygulamasına son verilmesi ile 1992 yılında 2796 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla Doğancılı ve Alacalı’nın I. derece doğal sit alanı olarak ilan edilmesi, kumul alanlarının korunması yönünde olumlu bir etkiye neden olmuştur.

Şile’de sanayi alanlarının yıllar içindeki değişimi incelendiğinde ise önemli oranda bir artış dikkat çekmektedir. İlçede 1990 yılında 397,149 ha olan toplam sanayi alanının 2018 yılında %180 artışla 1.112,658 ha ulaştığı görülmektedir. 1990 yılında şehrin yalnızca batı bölümünde yoğunlaşan sanayi alanları 2018 yılına gelindiğinde özellikle madencilik sektörüyle ilişkili olarak ilçede genelinde dağınık bir yapı arz etmektedir.

Bu bakımdan arazilerin dağılışı bütüncül olarak ele alındığında bir kentleşme sürecinden söz etmek mümkündür. İlçedeki bu değişimin hızı ve yönü dikkate alındığında turizm faaliyetlerinin bu hususta etkili olduğu değerlendirilmektedir.

Şekil 58, Şekil 59 ve Şekil 60’da görülebileceği üzere yerleşme alanları verilen yıllar içerisinde bir miktar artış göstermiştir. Bu gelişme, çoğunlukla turizmin yoğun olduğu merkez mahalleler, kıyı kesimi ve çoğunluğu orman olan alanlarda gerçekleşmiştir.

104 Şekil 58. Şile 1990 yılı arazi kullanım haritası

Şekil 59. Şile 2000 yılı arazi kullanım haritası

105 Şekil 60. Şile 2018 yılı arazi kullanım haritası

Bu konuda araştırma sahasına yönelik olarak yapılan bireysel görüşmelerde de turizmin etkileri hususunda çeşitli görüşler dikkat çekmektedir. Buna göre katılımcıların büyük bölümü Şile’de yerleşim alanlarının yoğun şekilde artış gösterdiğini belirtmektedir. Bunlara örnek olarak şu görüşler verilebilir:

Mekânsal görünüm değişti, düşünün sadece bizim köyümüzde 300 yazlık ev var ve daha da yapılmaya devam ediyor. İnşaat sorunu çok büyük, bu kadar yapılaşma mahallemizin görünümünü tamamen değiştirdi (KG7).

İnşaat faaliyetleri çok yoğun, gerek Şile kentinde gerekse mahallelerinde renk değişti, ikinci konut çok yapıldı. Ova tamamen doldu, 20 yıl evvel tarım yapılan, ziraat yapılan Şile Ovası tamamen evlerle doldu. Görünüm tamamen değişti. Bilhassa ikinci konutlar, görünümü tamamen değiştirdi (H1).

Eskiden tarım alanı olan, orman alanı olan bazı yerlerin yapılaşmaya açıldığını görüyoruz. Burada yerleşmeler tarım ve orman aleyhine olacak şekilde genişliyor (H2).

Şilede araziler değişti, eskiden tarım yapılan her yer yazlık oldu, daha da yapmaya devam ediyorlar (H4).

Biz buraya yerleştiğimizde 30 sene önce burası bomboştu. Çok yazlık yapıldı, daha da yapılmaya devam ediyor. Şile’nin görünümü değişiyor.

Merkezde çok sorun değil bunlar ama köylerde çok yapılaşma oldu. Eski

106 görünüm kayboluyor, böyle giderse, buranın, İstanbul’un büyük ilçelerinden bir farkı olmayacak (H5).

Mekânsal açıdan görünüm değişmeye başladı. Çok yazlık yapılınca şehir merkezi daha da değişti, köylerde değişim daha az ama onlarda da inşaatlar başladı (H3).

Köy görünümü kısmen çok değişmedi, bizde imar %15 civarında ama yazlık evler fazla. Köylülerin bir kısmının eski ahşap evleri var, köy insanı da çocukları için yeni evler yapmaya başladılar fakat bunlar betonarme evler oluyor. Bu da tabiî ki görünümü değiştirmeye başladı. Birde burada işgalciler çıktı ortaya, buna müsaade edilmemeli yoksa İstanbul’un gecekondulaşmasına dönebilir. Bizim halkımız değil bunları yapan, dışarıdan gelenler yapıyor (KG9).

Ziyaretçiyle beraber konuta olan talep de artmış. Çok fazla yapılaşma başlamış, yeşil alanlar villa ve pansiyonlarla dolmaya başlamış. Şile’deki tarımsal alanlarda sitelerle doldurulmuş. Bu da ekolojik açıdan bölge için çok olumsuz bir gelişme olmuş (Z4).

Bu görüşler dikkate alındığında Şile’de yapılaşmanın hızla artmakta olduğu, özellikle köylerde ortaya çıkan yapılaşma neticesinde tarım alanlarının bir miktar azaldığı belirtilebilir. Bu değişim Şile’nin görünümünün zamanla değişmesine neden olmuştur.

4.2. Turizmin Konut/İkinci Konut Sayılarının Artışı Bağlamında Mekânsal