Turizm ve Rekreasyon

“Turizm” kavramı Latince kökeninin geçmişi çok eskilere gitmekle birlikte, İngilizce, “Tour, Touring” yani dolaşmak ve başlangıç yerine tekrar dönmek

26

sözcüklerinden türemektedir. En basit anlamıyla “dinlenmek ve tatil geçirmek

amacıyla yolculuğa çıkmak”tır. Ancak dinlenmek ve tatil geçirmek dışındaki

amaçlarla yapılan seyahatlerin de turizm kapsamı içerisinde kalması karmaşık tanımlara götürmüştür (Özgüç, 2007). Türk Dil Kurumu’nca turizm kavramı "asıl yaşadığı yerindışında başka bir yere eğlence, tatil, kültür, arkadaş ve akraba ziyareti, aktif spor, toplantı, görev, iş, öğrenim, sağlık, transitvb. amaçlarla seyahat etmenin doğurduğu olaylar bütünü"olarak terimler sözlüğünde tanımlanmıştır.

Dinlenme, eğlenme, görme, tanıma, sportif karşılaşmalar yapma, temsil veya konser verme, bilgi ve görgüsünü arttırma gibi amaçlarla; ya da, sadece eğlenmek için (duygusal amaçlarla) yapılan gezi (seyahate çıkma), demektir (Doğanay,2001). Atalay’ın ise “boş zamanları geçirmek için ya da rekreasyon amacı ile seyahat eden kimselerin yolculukları ve geçici süreyle konaklamaları sonucu ortaya çıkan olaylar ve ilişkiler bütünüdür” şeklinde tarif ettiği (Atalay, 2004), turizm kavramı günümüzde olduğu gibi geçmişte de çok fazla uzman tarafından benzer şekilde tanımlandığı görülmektedir; (Hunziker ve Krapt, 1942), (Olalı,1990), (Toskay, 1989), (Pearce, 1995), (Midddleton, 1998), (Butler, 1991), (Usta, 1992), (Eralp, 1983).

Turizm olgusunun özellikle XIX. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkması ile birlikte turizm kavramının kapsamı ve içeriğinin belirlenmesi ile ilgili yapılan çalışmalar da artmıştır. Nüfusun hızlı bir şekilde artması, sanayileşme, teknolojik gelişmeler, kitle iletişim ve ulaşım araçlarında meydana gelen gelişmeler, modernleşme, insanların gelir seviyesinde meydana gelen değişmeler insanların boş zamanlarını değerlendirebileceği turizm olgusunun ortaya çıkmasına ve geçmiş dönemlerde lüks olarak görülen ancak günümüz açısından ihtiyaç gibi algılanmaya başlanan bir olgu haline gelen turizm, eskiden gelir seviyesi yüksek insanlar tarafından gerçekleştirilirken, günümüzde ise gelir seviyesi orta hatta düşük gelir düzeyli insanların katıldığı bir faaliyet haline gelmiş bulunmaktadır. Önemli bir insan kitlesinin katıldığı bir faaliyet haline gelen turizm, birçok alanda gelişmeye başlamış, birçok alanı etkilemesi ve birçok alandan etkilenmesi ile birlikte, turizm kavramına yaklaşımda farklılaşmalar olmuş ve konu ile ilgilenen her araştırmacının önem verdikleri unsurlara göre turizmi tanımlamaları sonucu olarak, farklı turizm tanımları ortaya çıkmıştır.

27

E. Guyer Freuler (Demir ve Çevirgen’den, 2006) tarafından yapılan turizm tanımlamasına göre; “turizm, gittikçe artan hava değişimi ve dinlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk verici inancına dayanan ve özellikle ticaret ve sanayinin gelişmesi ve ulaşım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaşmalarına olanak veren modern çağa özgü bir olay” dır.

Turizm, gittikçe artan hava değişimi, dinlenme ve eğlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen gözalıcı güzellikleri tanıma isteği, ticaret ve sanayinin gelişmesi, ulaşım araçlarının kusursuz hale gelmesi sonucunda ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaşmasına olanak veren modern çağa özgü bir olaydır (Kahraman ve Türkay, 2009).

Gerek katılanların sayısı, gerekse ekonomik katkısı gün geçtikçe artan turizm faaliyeti ile ilgili kavramın tanımlanmasında geçmiş dönemlerde olduğu gibi günümüzde de farklılıklar görülmektedir. Bununla birlikte turizmin tanımlanmasında devamlılığı olan iki önemli faktör vardır. Turizm hareketinin gerçekleşmesini ve dinamizmini sağlayan “seyahat”faktörü ve turizm olayının gerçekleştiği mekan olan

“konaklama” faktörü turizmin tanımlanmasında önemli iki kavramdır. Yapılan her

seyahat turizm faaliyeti olarak kabul edilmediği gibi, gerçekleştirilen her konaklama faaliyeti de turizm kapsamı içine girmemektedir. Burada önemli olan hangi seyahatlerin ve konaklama faaliyetlerinin turizm faaliyeti olduğu, ayrıca yapılan bu seyahat ve konaklamaların süresi, nerede ve hangi amaçla yapıldığıdır.

Turizmin tanımlanmasında, 1963 yılında Roma’da yapılan Uluslararası Turizm ve Seyahat Konferansı önemli bir yol gösterici olmuştur. Nitekim aşağıdaki turizm tanımı geniş kapsamıyla tüm sorulara ışık tutmaktadır :

- İnsanların sürekli konutlarının bulunduğu yer dışında devamlı yerleşmemek,

- Para kazanma, politik ve askeri amaç izlememek,

- Serbest bir ortam içinde iş, merak, din, sağlık, spor, dinlenme, eğlenme, kültür, deneyim kazanma, snobik amaçlarla ya da dost, akraba ziyareti, kongre, seminerlere katılmak gibi nedenlerle kişisel veya toplu olarak yapılan bir gezi,

28

- Gittikleri yerde 24 saati aşan konaklama ve en az bir gece gecelemelerinden ortaya çıkan tüketim olayı, bütünleşmiş bir hizmet ve kültür endüstrisidir (Soykan, 2004).

Turizm olayının meydana gelebilmesi için (a) seyahatin devamlı oturulan, çalışılan ve günlük ihtiyaçların sağlandığı yerler dışına yapılması; (b) konaklama sırasında genellikle turizm işletmelerinin ürettiği mal ve hizmetlerin talep edilmesi; ve (c) gidilen yerdeki konaklamanın geçici olması gerekmektedir. Nitekim Dünya Turizm Örgütü’nün (World Tourism Organization) 1991’de yaptığı ve yayınladığı turizm tanımı da çok genel bir niteliğe bürünmüştür: “Kendi olağan çevresinin dışında bir yere, belirlenmiş bir süreden daha az kalmak üzere giden ve ana amacı ziyaret ettiği yerde para kazanılan bir faaliyetin denenmesi dışında seyahat etmek olan bir kişinin faaliyetleridir” (Özgüç, 2007).

Erdoğan (2003), turizm olayına benzer bir şekilde yaklaşmış ve her turizm faaliyetinde:

a – Bir seyahat öğesi vardır, fakat her seyahat turizm değildir.

b – Turizmde dinlenme veya zevk için seyahatte hiçbir sınır yoktur: İş, seyir, dini amaç, oyun ve spor bunlar içindedir; yeter ki alışılmış rutinler ve iş veya yaşam yerinin dışında olsun.

c - Turistlerin hepsi de bir yere herhangi bir etkinlikte bulunmak için belli bir amaçla gider.

d – Turizm yönetimi ve sürdürülebilirlik daima belli yerlerdeki belli faaliyetlere odaklanır (Erdoğan, 2003).

Turizm faaliyetleri ile birlikte anılan, benzer özelliklerinin yanında, farklı yönleri de bulunan rekreasyon faaliyetleri, günümüzde daha da yaygın hale gelmiş, kentlerin sıkıcı ortamından, çalışma ortamının yorgunluğundan kurtulmak için, insanların işten arta kalan boş zamanlarında yaptığı piknik, çeşitli park ziyaretleri, balık tutmak, sinema, tiyatro, konser ve sanat etkinliklerinde bulunmak, yüzmek, ata binmek, kitap okumak, sahilde yürümek, yemeklere, balolara katılmak gibi memnuniyet verici, eğlendirici, hoşça vakit geçirici, bedenini ve ruhunu dinlendirici faaliyetlerdir.

İnsanların boş zamanlarında eğlence ve tatmin dürtüleri ile gönüllü olarak katıldıkları etkinlikler biçiminde tanımlanan rekreasyon ile turizm kavramları

29

beraber anılan kavramlar olmakla birlikte bazı temel noktalarda birbirinden ayrılmaktadır. Her şeyden önce rekreasyon ve turizm etkinliklerinde insanın kendine ayırdığı zaman farklıdır. Rekreasyonel faaliyetler kısa süreli, anlık gün içinde hatta birkaç saatlik olabilmektedir. Rekreasyonda mesafe daha sınırlıdır, gidilecek yerin yakınlığı önemlidir, hatta yürüyüş mesafesinde olması tercih edilir. O nedenle rekreasyonda ikamet edilen yeri terk etmek gerekmezken, turizmde bu şarttır (Emekli, 2001).

Rekreasyon faaliyetleri gelişmekte olan ülkelerde toplumun gelir düzeyi yüksek olan kesimin kırsal alanlarda inşa ettikleri ve daha çok yakın mesafe içinde yer alan ve kısa süreli boş zamanda kullandıkları tatil evleri çevresinde gerçekleştirdikleri denize-göle girme, balık tutmak ve benzeri gibi küçük çaptaki faaliyetlerden oluştukları halde, gelişmiş ülkelerde çok sayıda insanın katılabildiği, çok çeşitli türlerden oluşan ve büyük harcamaların gerçekleştirildiği dev bir endüstri haline gelmiştir (Özgüç, 2007).

Rekreasyon, insanların boş zamanlarında eğlenmek ve dinlenmek amacıyla tatmin olma esasına dayalı, gönüllü bir turizm çeşididir. Bu turizm çeşidinde insanlar eğlendirici ve dinlendirici motivasyonlar çerçevesinde çeşitli spor etkinliklerine katılır, kaplıca ve güneş banyosu gibi imkanlardan faydalanır, yakın çevre gezilerine, sosyal ve kültürel boyuttaki (sinema, tiyatro, müzik) etkinliklere katılarak işin eğlendirici ve dinlendirici boyutundan faydalanırlar. Asıl amacın dinlenme olduğu bu turizm çeşidinde turizmin belli bir merkeze etkileri üst düzeydedir. Dolayısıyla bu durum o çekim merkezinde planlama yapılmasını zorunlu kılmaktadır (Avcıkurt, 2009).